Het probleem met de nieuwe pensioenwet? Het kabinet goochelt met het algemeen belang!

In het kort

• Het kabinet noemt in de Wet toekomst pensioenen een algemeen belang dat geen algemeen belang is

• Het kabinet stipt in de wet ook het echte algemeen belang aan, maar verzuimt dat als algemeen belang te benoemen

• Nederlandse burgers zijn hierdoor minder beschermd tegen (opnieuw) een pensioenstelsel dat het algemeen belang niet dient.

Een algemeen belang dat geen algemeen belang is

Het wetsvoorstel bevat liefst drie verschillende definities van het algemeen belang:

• een houdbaar, toekomstbestendig en uitvoerbaar pensioenstelsel (MvT p. 150)

• stabiel, toekomstbestending en solidair pensioenstelsel (MvT p. 151)

• het faciliteren en stimuleren van de opbouw van aanvullend pensioen (MvT p. 153)

Géén van deze definities verwoordt echter een algemeen belang. Want wat is een algemeen belang? Dat is iets dat voor het welzijn van het volk in zijn geheel nuttig, gewenst of nodig is. Een algemeen belang moet dus duidelijk maken wat de wet moet opleveren voor haar burgers. Het algemeen belang geeft een antwoord op de vraag “waarom?”.

Laten we die vraag eens stellen. Waarom tuigt het kabinet een pensioenstelsel op? Omdat het cool is een stelsel te hebben? En waarom faciliteert het kabinet de opbouw van aanvullend pensioen? Gewoon omdat ze opbouw willen faciliteren? Geeft een fijn gevoel. Echt lekker joh. Probeer het eens.

Nee. Dat slaat nergens op. Het algemeen belang ligt niet in het stelsel dat het kabinet optuigt. En ook niet in het faciliteren en stimuleren van de opbouw van aanvullend pensioen. Dat zijn slechts dingen die het kabinet gaat dóen. Maar niet in het algemeen belang.

De vraag blijft dus: ten behoeve van welk algemeen belang wil het kabinet zo’n stelsel optuigen? Ten behoeve van welk algemeen belang wil het pensioenopbouw stimuleren?

Een algemeen belang dat geen algemeen belang mag heten

Goed nieuws! Het échte algemeen belang valt met enige goede wil wel in de wet te vinden. Dit ‘echte’ algemeen belang valt uiteen in twee dingen:

1. een optimaal evenwicht tussen ambitie, zekerheid en kosten (MvT p. 3). In gewoon Nederlands: het algemeen belang is dus dat burgers pensioenen hebben waar zij fijn van kunnen leven. Pensioenen die niet opeens veel lager uitvallen. En de premie moet te betalen zijn, zodat mensen ook kunnen rondkomen terwijl ze sparen voor hun pensioen.

2. rechtvaardigheid. Dit deel van het algemeen belang houdt in dat kosten en risico’s op een rechtvaardige manier verdeeld worden. Het liefst zou je een expliciete keuze willen zien van het kabinet. Welke mensen gunnen we een koopkrachtiger pensioen zónder dat ze daar zelf premie voor hoeven te betalen? En bij wie leggen we die rekening dan? En dus: van welke mensen willen we dat zij de kosten van hun koopkrachtige pensioen volledig zelf dragen? Het wetsvoorstel gaat veel over solidariteit, maar wat het kabinet een rechtvaardige verdeling vindt wordt helaas niet expliciet.

Of dit hierboven nu precies de formulering moet zijn, daar kun je over twisten. Wat opvalt is iets anders. Namelijk dat het kabinet bovenstaande elementen wel noemt. Maar deze elementen dus niet ten tonele voert als algemeen belang.

Burgers zijn de klos…

Fijn. Nu weten we wat de nieuwe pensioenwet voor burgers moet opleveren. De hamvraag is: gaat deze wet dat ook doen?

Het antwoord is nee. Het nieuwe evenwicht gaat allesbehalve optimaal zijn. Er gaan gepensioneerden blijven die moeilijk rondkomen. Er gaan mensen zijn wiens pensioen opeens lager uitvalt omdat we in het nieuwe stelsel eerder gaan korten. Er gaan jongeren zijn wiens persoonlijke potje opeens leeg blijkt omdat er risicovol is belegd. En er gaan huishoudens blijven die moeilijk rondkomen omdat ze meer sparen dan goed voor ze is.

Kortom: van een stelsel met gebreken gaan we naar een stelsel met gebreken. Het blijft falen. Maar wel anders falen mensen! Ja, qua afwisseling zit het zonder meer snor.

…en hun Europese bescherming staat buiten spel

Gelukkig mogen landen niet zo maar stout doen tegen hun burgers. Het Europees verdrag beschermt bijvoorbeeld eigendomsrechten van burgers. ‘Brussel’ verbiedt ook dat een land zijn burgers verplicht tot winkelnering bij één pensioenfonds. De Nederlandse staat mag dat soort dingen alleen als dat noodzakelijk is voor het algemeen belang. Hier zit nu de crux. Europa gaat niet zelf bepalen wat dat algemeen belang is. Europa gaat toetsen op wat de Nederlandse staat zelf als algemeen belang formuleert.

Nederland mag haar burgers dus allerlei narigheid aandoen, zo lang de staat kan uitleggen dat dat nodig is voor een ‘toekomstbestendig stelsel’ en ‘stimuleren van pensioenopbouw’. Het kabinet schat zelf in dat het dat wel droog houdt. Dat kan best kloppen. Maar stelt u zich nu eens voor dat de Nederlandse staat in Europa zou moeten gaan uitleggen dat zij haar burgers dingen aandoet die in beginsel verboden zijn, simpelweg omdat het tijd is om eens op een andere manier te falen? Zoals inmiddels bekend, gaan ze dat dus niet hoeven te doen en betalen de burgers de prijs voor het doormodderen door politiek en polder.