Deel 1: Tenders, een niet te onderschatten impact op de arbeidsmarkt

Inhuurcontracten voor tijdelijk personeel worden vaak via aanbesteding in de markt gezet. In het Nederlandse tenderlandschap speelt de overheid een hele belangrijke rol. In deel 1 van deze zesdelige serie verdiept Alexander Crépin zich in de wereld van de ICT-inhuur door de Rijksoverheid, en dan vooral in de rol die aanbestedingen daarbij spelen.

Nederland kent een lange traditie van het tijdelijk inhuren van personeel en deze markt is in ons land in de loop der jaren steeds verder geprofessionaliseerd. Het is ook niet zo verwonderlijk dat Nederland een aantal internationale spelers op dit gebied heeft voortgebracht.

Er zullen in de toekomst ongetwijfeld nog nieuwe partijen volgen. Die kunnen mede door het benutten van technologische mogelijkheden en fusies en overnames eveneens uitgroeien tot belangrijke spelers op de markt voor inhuur van personeel.

Serie Arbeidsmarkt in Tenderland, hoe het Rijk ICT-professionals inhuurt

Een bericht over de gunning van een grote ICT-aanbesteding bij Defensie . Dat was voor recruitmentstrateeg en interim-recruiter Alexander Crépin de aanleiding om zich te verdiepen in een specifiek aspect van de arbeidsmarkt voor externe inhuur, namelijk dat van inhuur via raamcontracten op basis van een aanbestedingstraject. Bij de gunning zijn er zeven raamovereenkomsten afgesloten met aanbieders van ICT-inhuurdiensten.
In deze zesdelige serie en in zijn eerdere blogs voor ZiPconomy, pleit hij voor een meer geïntegreerde aanpak van externe inhuur en recruitment voor vaste posities. Daarbij wijst hij graag op de mogelijkheden die Total Talent Management (TTM) en Total Talent Acquisition (TTA) aan organisaties te bieden hebben.
“De wereld van ICT-inhuur is voor veel HR en Recruitment managers relatief onbekend. Dat moet veranderen. Immers, als een groot deel van de ICT talentpool niet in dienstverband wil werken, dan is het noodzakelijk om te weten hoe je de instroom van ICT-freelancers vorm en inhoud kan geven. Dat is niet langer een pure inkoopaangelegenheid. HR, Recruitment en Inkoop moeten daarin samen optrekken.
In dit kader heb ik een serie blogs geschreven over de rol van Tenders bij de inhuur van ICT-professionals. Op deze manier probeer ik HR en Recruitment professionals een beter inzicht te geven in de impact van tenders op de vraag en aanbod op de Nederlandse ICT-arbeidsmarkt.”

Aanbestedingssucces, een sleutel tot groei

Een van de pijlers onder de groei van de grotere partijen, is dat ze expertise en capaciteit in huis hebben om meerjarige contracten af te sluiten met (grote) werkgevers. Ze hebben slagkracht om mee te dingen naar grote inhuurcontracten die via aanbesteding in de markt gezet worden.

Succes bij grote aanbestedingen draagt niet alleen bij aan het zakelijke succes van intermediairs. Het maakt deze bedrijven ook extra interessant voor talenten. Door het winnen van tenders bieden de intermediairs toegang tot opdrachten die anders niet toegankelijk zijn. Zeker bij de overheid kunnen dat zeer interessante projecten zijn, die bovendien vaak een langere periode van inzet verlangen. Winnen van tenders biedt concurrentievoordeel in de ‘slag om talent’. Efficiënt aanbieden van aantrekkelijk werk is en blijft een belangrijke succesfactor op de arbeidsmarkt voor interim-talent.

Nederland Tenderland

In een specifiek onderdeel van de Nederlandse arbeidsmarkt worden door aanbestedingen afspraken gemaakt tussen opdrachtgevers en dienstverleners. In het Nederlandse tenderlandschap speelt de overheid een hele belangrijke rol. Dat heeft met name met de wet- en regelgeving te maken. De Aanbestedingswet uit 2012 biedt het voornaamste wettelijke kader voor overheidsinkopen.

Daarnaast is er ook Europese regelgeving. Daarin wordt onder meer bepaald dat, wanneer de waarde van een overheidsaanbesteding de door de EU vastgestelde drempelbedragen overschrijdt, er Europees aanbesteed moet worden. De drempelbedragen voor werken en leveringen/diensten verschillen overigens en worden om de twee jaar vastgesteld.

Bronnen voor aanbestedingen

Aanbestedingen zijn openbaar en om inzicht te krijgen in welke overheidsaanbestedingen er zijn, kunnen marktpartijen gebruikmaken van TenderNed.nl. De Nederlandse overheid publiceert informatie over haar aanbestedingen (verplicht) op deze website. TenderNed bestaat uit een aankondigingenplatform waar aanbestedende diensten hun aankondigingen publiceren. Daarnaast biedt TenderNed functionaliteiten waarmee aanbestedingen volledig digitaal kunnen verlopen. Websites zoals de aanbestedingskalender.nl en PIANOo, van het Expertisecentrum Aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, zijn eveneens nuttige bronnen. Er is daarnaast ook nog de Tenderguide service.

Toenemende ICT-inhuur

Digitale transformatie zorgt bij de Rijksoverheid voor een toenemende behoefte aan gespecialiseerd personeel. Zowel absoluut als in het aandeel in het totale Rijkspersoneelsbestand, is het aantal ICT’ers stijgende. De vergrijzing veroorzaakt daarbij een extra grote vervangingsvraag. Het is, zeker gegeven de huidige krapte op de arbeidsmarkt, een hele klus om aan die vraag te voldoen.

De grotere, kwantitatieve vraag wordt nog versterkt omdat er ook nog een kwalitatieve mismatch is. Het is, gegeven de snelheid van de ontwikkelingen op gebied van ICT-technologie, niet eenvoudig om de employability op gebied van ICT tijdig op peil te brengen en te houden.

Deze situatie vraagt erom nieuwe wegen in te slaan en ook de mogelijkheden te verkennen die het TTM- en TTA-perspectief kunnen bieden. Om te kunnen blijven voorzien in de toenemende behoefte aan ICT-personeel, biedt een meer integrale benadering van vast en inhuur interessante mogelijkheden. Zeker als je in beschouwing neemt dat ICT inmiddels de grootste inhuurcategorie is binnen het Rijk.

Bron: Jaarrapportage Rijk 2021

Bron: Categorieplan ICT-professionals Rijk, pagina 21

Bovenstaande is meer dan genoeg aanleiding voor verdieping in de wereld van de ICT-inhuur door de Rijksoverheid, en dan vooral in de rol die aanbestedingen daarbij spelen.

TTA & TTM en grenzen aan inhuur

Een van de eerste zaken die opvalt bij bovenstaande tabellen, is dat de stap naar de geïntegreerde aanpak van instroom van talent, naar TTA, een herziening zal verlangen van de zogenaamde Roemernorm uit 2010. Die bepaalt namelijk dat niet meer dan 10% van personeelskosten van de ministeries besteed mag worden aan de inhuur van externen.

Lees daarover ook: Inhuur bij Rijksoverheid toch weer verder opgelopen

Dit overzicht illustreert dat deze norm op dit moment meer een symbolische waarde heeft. Overigens is deze norm niet alleen relevant voor het ministerie van EZK, alle ministeries zijn er in principe aan gehouden.

Bron: Jaarrapportage Rijk 2021

De toelichting op de begroting van het ministerie van EZK van 2020 zegt er het volgende over:

“Het kabinet hanteert, naar aanleiding van de motie Roemer, een norm voor externe inhuur van 10% van de totale personeelskosten. Evenals over voorgaande jaren wordt ook dit jaar deze norm overschreden. Het inhuurpercentage voor EZK komt over de periode 1 januari 2020 tot en met 31 december 2020 uit op 24,9%. De overschrijding van de norm voor inhuur van extern personeel is vooral veroorzaakt door DICTU en RVO.nl. Het inhuurpercentage voor EZK over de periode 1 januari 2020 tot en met 31 december 2020 zonder DICTU en RVO.nl komt uit op: 8,9%.

Bij DICTU wordt de overschrijding van de norm veroorzaakt door de behoefte aan specifieke(ICT-) expertise. Zelf alle kennis in huis hebben is dikwijls niet mogelijk en ook lang niet altijd zinvol is, mede gezien de snelle ontwikkelingen op ICT-gebied en de wisselende expertise die dit vraagt. Daarnaast bemoeilijkt de krappe arbeidsmarkt voor ICT-ers de werving van eigen ICT-personeel.”

Het getuigt van realiteitszin. In het verlengde hiervan is het zinvol om bij de hele discussie over de Wet DBA ook deze Roemer-norm te actualiseren of af te schaffen.

Wellicht zou een eerste stap naar TTA kunnen zijn om niet te spreken over een percentage van de personeelskosten, maar over een bij de arbeidsmarkt passende verhouding tussen vast en flex. Dat wil zeggen: rekening houden met het feit dat een grote groep werkenden, met name in de ICT, geen interesse heeft in het werken in een vast dienstverband. Vooralsnog is TTA toekomstmuziek en speelt Inkoop een centrale rol bij het maken van afspraken over inhuur van ICT professionals.

De ministeries die binnen raamovereenkomsten de meeste ICT/IV’ers inhuren zijn: EZK, Defensie, Financiën, OCW, BZK en J&V.

• EZK: DICTU als grootste afnemer

• Defensie: DMO/JIVC als grootste afnemer

• Financiën: Belastingdienst als grootste afnemer

• OCW: DUO als grootste afnemer

• BZK: SSC-ICT en Logius als grootste afnemers

• J&V: DJI als grootste afnemer