Freelancer of werknemer? CXC helpt organisaties bij compliance-uitdagingen van EU-Richtlijn platformeconomie

De aankomende EU-richtlijn over de platformeconomie zou wel eens heel verkeerd kunnen uitpakken, vreest Connor, CEO van CXC Global EMEA. “Dit ontwerp inzake platformwerknemers werd ondertussen een van de meest bediscussieerde EU-richtlijnen die we ons kunnen herinneren. We zijn uiteraard blij met de aankomende bescherming voor de koeriers en andere laagbetaalde diensten. Maar als experten op het gebied van het arbeidsrecht, zijn we zeer bezorgd over de mogelijke onbedoelde gevolgen van deze EU-richtlijn voor sommige freelancers en de platforms zelf.”  

Stand van zaken EU-platformrichtlijn

Het voorstel voor de EU-richtlijn Platformeconomie dateert van december 2021 en de Europese Raad heeft zijn aanpassingen en criteria op 12 juni 2023 bekendgemaakt. Er moet nu nog met de Europese Commissie en het Europees Parlement samengewerkt worden aan een definitieve tekst. Die zou klaar moeten zijn voor de Europese verkiezingen van juni 2024. Dan moet deze wetgeving nog in elke lidstaat van de Europese Unie omgezet worden in nationale wetgeving.  Heaney verwacht dat dit tegen 2026 in orde komt. 

Classificatie als werknemer

Heaney: “Voor veel zogenaamde gig-werkers, die eigenlijk ten onrechte als freelancer of zelfstandige geclassificeerd zijn, zal de Europese platformeconomierichtlijn een welgekomen verbetering betekenen. Zij zullen dan beschikken over een sociaal vangnet met enkele essentiële arbeidsrechten.” 

Maar ten aanzien van een andere groep van echte freelancers vreest Connor Heaney van CXC voor onbedoelde gevolgen: “Er bestaat een kans dat bepaalde mensen ‘verkeerdelijk’ geclassificeerd zullen worden als werknemers. Dan verliezen ze meteen ook de autonome vrijheid en flexibiliteit die met freelancen gepaard gaat. Het blijft een uitdaging om de juiste balans te vinden tussen het geven van rechten aan werknemers en het behouden van flexibiliteit van zelfstandigen!”

Er bestaat een kans dat bepaalde mensen ‘verkeerdelijk’ geclassificeerd zullen worden als werknemers. Dan verliezen ze meteen ook de autonome vrijheid en flexibiliteit die met freelancen gepaard gaat.

Voor mensen die via digitale arbeidsplatforms werken, wil de EU-richtlijn de toegang tot het wettelijke werknemersstatuut vergemakkelijken. Binnenkort wordt iemand al verondersteld een werknemer te zijn als aan drie van de zeven nieuwe criteria is voldaan. “Maar deze zeven criteria zijn nog steeds erg ruim”, waarschuwt Heaney. “Zelfs voor sommige mobiele, hoogbetaalde en hooggeschoolde zelfstandigen geloven we dat de richtlijn hun vrijheid en flexibiliteit kan inperken. We zijn bezorgd dat een bepaalde categorie automatisch maar onbedoeld binnen de werkingssfeer van de richtlijn zal vallen.”

Zolang de EU-richtlijn nog niet definitief is afgerond, houdt hij nog een slag om de arm: “We willen niet te snel conclusies trekken, maar we geven nu toch al onze mening.” Stilletjes hoopt hij nog dat “de Europese instanties rond het aspect toezicht, controle en leiding over de uitvoering van het werk heel duidelijke taal zullen spreken”. Het gaat hier om een essentiële definitie waar veel van afhangt.  

Platformen aan zet

Voor de platformen verandert er heel wat. De richtlijn zal vereisen dat ze de arbeidsstatus van hun platformwerkers nauwkeurig bepalen. Voor platformen met echt zelfstandige freelancers zal de richtlijn wellicht geen substantiële veranderingen met zich meebrengen. Maar bij een herclassificatie naar het werknemersstatuut, zullen ze hun werkenden de bijhorende sociale rechten en voordelen moeten aanbieden. Sommige platforms zullen wellicht hun bedrijfsmodel moeten aanpassen om echte zelfstandigheid mogelijk te maken, zodat ze niet-conforme praktijken bij het inhuren van contractanten kunnen vermijden. 

Digitaal advies bij compliance-uitdagingen

Voor dergelijke ‘compliance-uitdagingen’ na de EU-Richtlijn heeft CXC inmiddels een nieuwe dienst ontwikkeld. ‘CXC Comply’ is een uitgebreide digitale dienst om gig-platforms en bedrijven te helpen omgaan met de nieuwe complexiteit van het inhuren van contractanten. De focus ligt op de correcte classificatie en op de wettelijke controle of de contractant wel gerechtigd is om te werken. 

Gratis brochure over EU-richtlijn

“We vonden het nuttig en nodig om over die Europese Richtlijn een handige gratis brochure te publiceren”, zegt Heaney.  Deze gids kreeg als ondertitel ‘A  Comprehensive Guide for Workers, Customers, and Platform Operators under the EU Directive on Platform Workers’.  CXC heeft overigens al een zekere staat van dienst, en pakte eerder al in Nederland, Ierland en het VK uit met verklarende brochures over nieuwe wettelijke regelingen in het vakgebied. Maar nu mogen we spreken van de  eerste ‘pan-Europese publicatie’. 

Deliveroo-rechtszaak

Connor Heaney  volgde ook de rechtszaak rond Deliveroo op de voet. “Zodra de richtlijn er is, zullen er geen rechtszaken meer nodig zijn” glimlacht hij: “De richtlijn moet immers meer duidelijkheid scheppen voor platformexploitanten in deze sector.” Ook daarom moeten we de EU-richtlijn verwelkomen, omdat de meeste regelgeving over platformwerk momenteel afkomstig is uit de rechtspraak: “Want rechtbanken maken niet altijd goede wetten!”  

Rechtbanken maken niet altijd goede wetten.

Voorlichting over nieuwe richtlijn

Intussen blijft Heaney heel actief debatteren en uitleg verschaffen over de nieuwe richtlijn. Zo bevat die nieuwe brochure diverse hyperlinks naar eigen interviews en podcasts.  Verder zijn er ook publieke events.  Momenteel bereidt hij een internationaal CXC event over de EU-richtlijn voor, gepland op 21 november in London: ‘Navigating The Regulatory Landscape: EU Directive On Platform Workers’. Belangstellenden mogen hem hierover zelfs rechtstreeks benaderen per e-mail.

Lees meer over de mogelijke gevolgen van deze regelgeving in onze dossiers over de EU-richtlijn platformeconomie en over de Deliveroo-case