Sociale bescherming voor zelfstandigen: EU roept op tot actie om resterende lacunes aan te pakken

Waarover gaat het?

Op 9 oktober heeft de Europese Raad conclusies goedgekeurd over sociale bescherming voor zelfstandigen als uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten.

In meer dan de helft van de lidstaten vielen zelfstandigen in 2022 niet onder alle takken van sociale bescherming. Meer dan 15 miljoen zelfstandigen in de EU hebben bijvoorbeeld geen toegang tot werkloosheidsuitkeringen.

Meer dan 15 miljoen zelfstandigen in de EU hebben bijvoorbeeld geen toegang tot werkloosheidsuitkeringen.

Met de opkomst van nieuwe manieren van werken, zoals werken op afstand, telewerken en platformwerk, wordt het steeds relevanter om te zorgen voor sociale bescherming voor zelfstandigen. Ook combineren veel mensen werk als werknemer of zelfstandige, of switchen ze zelfs van de ene naar de andere baan.

Tegen deze achtergrond verzoekt de Raad de lidstaten alle resterende lacunes in hun nationale regelingen te dichten, teneinde de toegang van zelfstandigen tot sociale bescherming te verbeteren, met bijzondere aandacht voor werkloosheids- en ziekte-uitkeringen. De lidstaten moeten ook zorgen voor een passend niveau van bescherming voor zelfstandigen, teneinde een fatsoenlijke levensstandaard te garanderen en armoede op het werk te voorkomen.

Verdere maatregelen zijn onder meer het vergroten van de transparantie van sociale beschermingsstelsels en het zorgen voor adequate gegevensverzameling op nationaal niveau met betrekking tot sociale beschermingsmaatregelen.

Wat is beslist?

Op 8 november 2019 nam de Raad de aanbeveling met betrekking tot de toegang tot sociale bescherming voor werknemers en zelfstandigen aan. Volgens het verslag van de Commissie over de uitvoering van de aanbeveling van de Raad, bestaan er nog steeds veel verschillen in de toegang tot sociale bescherming tussen de lidstaten. Voortbouwend op de aanbeveling van de Raad en het verslag van de Commissie over de uitvoering ervan, beogen de op 9 oktober goedgekeurde conclusies van de Raad een betere toegang tot sociale bescherming voor zelfstandigen.

De lidstaten wordt o.a. aanbevolen (we geven hier slechts enkele punten weer):

• alle werknemers en zelfstandigen in de lidstaten toegang te bieden tot adequate sociale bescherming, overeenkomstig deze aanbeveling en onverminderd de bevoegdheden van de lidstaten om hun sociale beschermingsstelsels in te richten;
• minimumnormen vast te stellen op het gebied van de sociale bescherming van werknemers en zelfstandigen, overeenkomstig deze aanbeveling
• te voorzien in dekking van de volgende takken van sociale bescherming, voor zover deze in de lidstaten worden verstrekt:
  a) werkloosheidsuitkeringen;
  b) prestaties bij ziekte en gezondheidszorg;
  c) moederschaps- en daarmee gelijkgestelde vaderschapsuitkeringen;
  d) invaliditeitsuitkeringen;
  e) ouderdoms- en nabestaandenuitkeringen;
  f) prestaties bij arbeidsongevallen en beroepsziekten.

In het document wordt expliciet vermeld dat ‘hoewel erkend wordt dat verschillende regels van toepassing kunnen zijn op werknemers en zelfstandigen, gelden de in deze aanbeveling omschreven beginselen van formele dekking, effectieve dekking, toereikend en transparant voor alle werknemers en zelfstandigen.’

Meer concreet

De lidstaten wordt aanbevolen de in deze aanbeveling uiteengezette beginselen zo snel mogelijk ten uitvoer te leggen en uiterlijk 18 maanden (dus per 9 maart 2025, nvdr) na de publicatie van deze aanbeveling een plan in te dienen met de overeenkomstige maatregelen die op nationaal niveau moeten worden genomen.

De lidstaten wordt aanbevolen om waar mogelijk betrouwbare nationale statistieken te verzamelen en te publiceren over de toegang tot de verschillende vormen van sociale bescherming, bijvoorbeeld uitgesplitst naar arbeidsmarktstatus (zelfstandige/werknemer), type arbeidsverhouding (tijdelijk of vast, deeltijds of voltijds, nieuwe arbeidsvormen of standaardarbeid), geslacht en leeftijd, uiterlijk 24 maanden na de publicatie van deze aanbeveling (dus per 9 oktober 2025, nvdr).

In 2021 had bijna 40% van de beroepsbevolking in de EU (77 miljoen mensen) niet-standaard arbeidsvormen, d.w.z. met tijdelijke contracten, deeltijdwerk en/of werk als zelfstandige, en velen in deze groep hebben te maken met aanzienlijke gaten in de dekking van de sociale bescherming. In 2022 is er in 17 lidstaten minstens één groep niet-standaardwerknemers die niet door alle takken van sociale bescherming wordt gedekt. Zelfstandigen vallen in 19 lidstaten niet onder alle takken van sociale bescherming.

Lees de volledige aanbeveling van de Europese Raad aan de lidstaten hier (Engels).