Arbeidsmarkt en politiek: er valt wat te kiezen

De uitkomsten van de Tweede Kamerverkiezingen zullen ook grote gevolgen hebben voor de arbeidsmarkt en de toekomst van werk. Dit artikel zet nog eens op een rij welke programmapunten over de arbeidsmarkt van belang zijn tijdens deze verkiezingen.

Er valt bij deze Tweede Kamerverkiezingen voor het eerst in lange tijd écht wat te kiezen. Met het vertrek van Mark Rutte als premier van Nederland, ligt het politieke speelveld open. Daar komt bij dat er geen gedoodverfde premierskandidaat is: lukt het Dilan Yeşilgöz-Zegerius om de VVD kiezer ervan te overtuigen dat zij het stokje kan overnemen van Rutte?

Of blijft Omtzigts goede werk tijdens de toeslagenaffaire in zijn voordeel werken? Omtzigt heeft al aangegeven dat hij een minderheidskabinet zou overwegen, waardoor de rol van de Tweede Kamer veel groter zou worden. Daarmee zou de stem van de individuele kiezer een veel grotere impact hebben dan voorheen.

Voor de arbeidsmarkt en de toekomst van werk kan dit grote gevolgen hebben. In dit artikel sommen wij nog alle onderwerpen op die voor u van belang kunnen zijn tijdens deze verkiezingen.

Een kleine geschiedenis van de Wet DBA

Minister Karien van Gennip (CDA, Sociale Zaken en Werkgelegenheid) zou eerder dit jaar al haar plannen om flexwerk terug te dringen presenteren. Maar ze liep een half jaar uit en verwachtte dat het voorstel in oktober van dit jaar af zou zijn. Dat tussendoor het kabinet viel over de migratiekwestie, gooide roet in het eten voor haar wetsvoorstel.

Brancheorganisaties riepen na de val van het kabinet dat de geplande hervormingen van het zzp-dossier niet nog meer vertraging moesten oplopen. “Veel belangrijke dossiers blijven nu liggen, terwijl deze gebaat zijn bij daadkracht en duidelijkheid”, zei voorzitter Marc Nijhuis.

Wij zijn benieuwd naar uw mening over de aankomende verkiezingen! Vul hier de enquête van ZiPconomy in en deel uw mening!

Het onderwerp werd door de kamer niet ‘controversieel’ verklaard, waarna het kabinet akkoord ging met de opvolger van de wet DBA. De Tweede Kamer was echter verdeeld over het wetsvoorstel. Zo zei Bart Smals namens de VVD: “Maak ondernemerscriteria leidend. Laat iemand die aan de ondernemerscriteria voldoet met rust en laat deze persoon zelfstandig zijn of haar werk invullen. Pak zo de schijnzelfstandigheid gericht aan.”

Lees hier meer over de inhoud van de conceptwet VBAR

Nadien ging de wet eerst langs een internetconsultatie. De meerderheid van het recordaantal reacties (1.111 reacties) was negatief over het wetsvoorstel. Volgens VNO-NCW en de andere werkgeversorganisaties zal de term ‘inbedding’ zorgen voor grote onzekerheid bij zowel opdrachtgevers als zelfstandigen. “Dit kan niet de bedoeling zijn, want juist aan deze onzekerheid wilden we met elkaar een einde maken”, zo schrijven de grootste werkgeversorganisaties.

“Neem het wetsvoorstel rondom zzp’ers. Zoals dat er nu ligt, gaan wij het echt niet steunen.” – Daan de Kort, VVD

In aanloop naar de verkiezingen lieten politici het achterste van hun tong zien over de wet. Zo zei Daan de Kort (VVD) tegen ZiPconomy: “Neem het wetsvoorstel rondom zzp’ers. Zoals dat er nu ligt, gaan wij het echt niet steunen.” De liberaal geeft aan wél voorstander te zijn van een eigen rechtspositie voor zzp’ers: “Wij vinden dat zelfstandig ondernemers dat verdienen.”

De ChristenUnie wil voorlopig vasthouden aan het wetsvoorstel van Van Gennip, zo zei Don Ceder in het BNR Arbeidsmarktdebat. ‘Het is tijd voor duidelijkheid en het voorstel wordt gesteund door de polder.’

In gesprek met ZiPconomy zei kandidaat-kamerlid voor Nieuw Sociaal Contract Tjebbe van Oostenbruggen dat zij ‘Fan zijn van [de commissie, red.] Borstlap.” Over het wetsvoorstel VBAR zei hij: “Het voorstel VBAR bestaat uit twee delen: criteria en een rechtsvermoeden. Helaas zijn de criteria in het wetsvoorstel VBAR nog niet duidelijk genoeg. Maar we zijn wel enthousiast over het rechtsvermoeden van werknemerschap bij een laag uurtarief. Dat houdt in dat iemand die werkt voor minder dan 32,24 euro per uur, in principe werknemer is. Dat is een goed begin, maar niet genoeg.”

“Ze waren betrokken bij elke stap van het maken van het voorstel.” – Mariëtte Patijn, GL-PvdA

Mariëtte Patijn van GL-PvdA omarmt een flink deel van het Middellange Termijn Advies (MLT) van de SER, wat de basis vormt voor de plannen van minister van Gennip. Een van die plannen is de wet VBAR. Ze noemt het ‘schandalig’ dat werkgeversorganisaties VNO-NCW, AWVN, MKB-Nederland en LTO hun steun hebben ingetrokken voor het conceptvoorstel voor de VBAR. “Ik begrijp niet waar ze het lef vandaan halen om die toon aan te slaan”, zegt Patijn. “Ze waren betrokken bij elke stap van het maken van het voorstel. Bij een broos akkoord telt iedere steen waarmee het gebouwd is. Als je er één uit trekt, dan dondert het hele huis in elkaar. Zo zijn we straks weer tien jaar verder voordat er iets gedaan wordt aan de problemen op de arbeidsmarkt.”

De verdeeldheid over het onderwerp is groot. Weten wat de alle partijen denken over dit onderwerp? Lees dan hier ons overzicht van de verschillende standpunten!

Verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers

Een ander heikel punt voor veel zzp’ers deze verkiezingen is een mogelijke verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV). Veel zzp’ers hebben geen arbeidsongeschiktheidsverzekering. Waar in 2013 het percentage op 22% lag, daalde dit in de periode tot 2019 naar 13,9% van de zzp’ers. In een uitzending van Buitenhof stelde minister Van Gennip dat 80% van de zzp’ers een AOV wil. In de uitwerking van haar plannen zouden zzp’ers 7,5 tot 8% van hun laatstverdiende ondernemersinkomen afdragen aan premie. Deze premie bedraagt 143% van het minimumloon. Je betaalt dus premie over een jaar tot 33.187 euro.

Lees ook: ZiPconomy berekende hoeveel een verplichte AOV moet kosten. En hoeveel het uitkeert.

Er is veel weerstand tegen het onderwerp vanuit de sector. De Beroepsfederatie RADI (RADI-AOV) bestempelde het voorstel van minister Van Gennip als onuitvoerbaar. Over de mogelijkheid voor een ‘opt-out’, zegt RADI-AOV: “Dat lijkt allemaal illusie, als er iets moet komen dat haalbaar is.”

Uit een achterbanraadpleging van de Vereniging Zelfstandigen Nederland bleek dat 72% van de 9200 ondervraagden tegen een verplichte AOV voor zzp’ers is. Later diende Werkvereniging Nederland 21.000 handtekeningen in tegen een verplichte AOV.

Senna Maatoug, kamerlid voor GL-PvdA, ziet een verplichte AOV voor zzp’ers als een tussenstap voor een AOV voor alle werkenden, zo vertelde zij in de podcast ZipTalk. “We vergeten het vaak, maar we hebben in Nederland heel lang een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle zelfstandigen gehad. De premies waren enorm laag. Waarom die zo laag waren? Omdat iedereen mee betaalde”, stelt Maatoug. “Werknemers en alle vormen van zelfstandigen. De hele kring was verzekerd. Toen de AAW werd afgeschaft was de Raad van State al heel kritisch: ‘je levert solidariteit in’.”

Bart Smals, namens de VVD, bestempelde een opt-out voor deze AOV eerder als ‘essentieel’ voor de partij. Volgens Smals is het een voorwaarde voor draagvlak onder zelfstandigen. Hij verwijst daarbij naar een onderzoek van de Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) en de petitie van De Werkvereniging.

Tjebbe van Oostenbruggen vertelde eerder al aan ZiPconomy dat zijn partij tegen een verplichte AOV voor zzp’ers is. “Wij staan voor bestaanszekerheid en solidariteit, dus de voorwaarden en kosten van een arbeidsongeschiktheidsverzekering moeten voor iedereen gelijk zijn. Wij maken ons dus hard voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle werkenden.”

Weten wat de alle partijen denken over dit onderwerp? Lees dan hier ons overzicht van de verschillende standpunten!

Arbeidsmigratie

Migratie is al jarenlang een gevoelig onderwerp in Nederland. Kabinet Rutte IV viel nota bene over een migratiekwestie. Arbeidsmigratie wordt vaak gezien als dé oplossing voor het personeelstekort. Tegelijkertijd kan arbeidsmigratie de druk op sociale voorzieningen opvoeren.

Het SCP signaleerde de besluiteloosheid over arbeidsmigratie recent al in hun rapport ‘Kwesties voor het kiezen.’ Het rapport roept daarom politieke partijen op om duidelijke keuzes te maken hoe zij problemen op de arbeidsmarkt op te lossen. Daarin schetsen zij het dilemma: moeten we meer arbeidskracht hebben voor het tekort of moet de vraag naar arbeid verminderd worden?

Veel politieke partijen benoemen in hun verkiezingsprogramma dat zij arbeidsmigratie willen beperken. Zo wil NSC de arbeidsmigratie verminderen tot maximaal 50.000 migranten per jaar (inclusief vluchtelingen en andere migratiestromen dan arbeidsmigratie). Tjebbe van Oostenbruggen zei hierover bij het BNR debat: “Al deze mensen moeten een nette huisvesting hebben. Die gaan we niet onder een brug leggen en we kunnen ze ook niet in de loods van Boer Harmsen laten slapen. We moeten zorgen dat we minder arbeidsmigratie nodig hebben.” Hierop kreeg Van Oostenbruggen flinke kritiek van D66 kamerlid Anne-Marijke Podt. Ze noemde het maximumaantal “nergens op gebaseerd.”

FlexNieuws schreef een analyse over de politieke opvattingen om arbeidsmigratie terug te dringen: kan dat wel? Jaarlijks komen er 800.000 arbeidsmigranten naar Nederland. En van alle arbeidsmigranten werkt bijna de helft als uitzendkracht, waarmee deze doelgroep zeer belangrijk is voor de uitzendbranche. “Arbeidsmigranten zijn keihard nodig om de Nederlandse economie draaiende te houden”, stelt het artikel. “Niet voor niets stelt Antoine Reijnders van VNO-NCW in zijn column dat grote maatschappelijke opgaven in Nederland in gevaar komen door het personeelstekort.”

Een middenweg voor de problemen die ontstaan door permanente arbeidsmigratie, is het concept van ‘circulaire arbeidsmigratie’: De werkende doet in Nederland als gastland ervaring op en verdient hier een aantal (5) jaar geld, waarna de werkende terugkeert naar het thuisland en zijn of haar ervaring en expertise daar inzet. Daar profiteren beide landen – en de werkende zelf – van. Daarmee neem je de vrees weg dat arbeidsmigranten zich blijvend zullen vestigen in Nederland. Zeker voor arbeidsmigratie van buiten de EU zou circulaire arbeidsmigratie uitkomst kunnen bieden.

Partijen als de SP en de PVV willen tewerkstellingsvergunningen invoeren voor arbeidsmigranten binnen de EU. Dat deze partijen met elkaar op dit punt overeenkomen is niet vreemd, aangezien beide vrezen dat arbeidsmigratie ertoe leidt dat hun achterban in een slechtere onderhandelingspositie komt door laagbetaalde arbeidskrachten uit Oost-Europa.

Mariëtte Patijn van GL-PvdA zei in het BNR arbeidsmarktdebat over de arbeidsmigratiekwestie dat we moeten nadenken welke werkgelegenheid we willen aantrekken in Nederland. Zij noemde bijvoorbeeld de grote distributiecentra die niet veel toevoegen aan het Nederlandse leven, omdat het vooral gericht is op Europese logistieke diensten. Dit zijn ook de werkplekken waar veel arbeidsmigranten worden ingezet. “Er gaat hier veel arbeidspotentieel in verloren. De mensen die hier werken, worden duizenden kilometer verderop gehaald, om vaak onderbetaald, onveilig en ongezond werk te doen op plekken waarvan je denkt: wat is hiervan de toegevoegde waarde voor ons?”