ZiPtalk: zzp’ers staan sterker dan ze denken

Niels van der Neut promoveerde op de ‘verbintenisrechtelijke bescherming van de zzp’er.’ Een mond vol, bekent hij zelf. Zijn onderzoek ging in wezen over het verbintenissenrecht, het recht dat van toepassing is op alle overeenkomsten. In zijn onderzoek keek hij naar hoe de regels die gelden in alle overeenkomsten, doorwerken bij de inhuur van een zzp’er. En welke bescherming kan daaruit ontleend worden?

Van der Neut keek meer naar het wat dan naar het hoe bij de bescherming van zzp’ers. “Wat voor bescherming kunnen zzp’ers in de huidige situatie al hebben, zonder dat de politiek eraan te pas hoeft te komen? En kunnen we binnen die regelgeving al een onderscheid maken tussen de verschillende types zzp’ers?”

Hoe werkt het precies?

“Het algemeen verbintenissenrecht is op elke overeenkomst van toepassing”, legt Van der Neut uit: “ook als je een kopje koffie koopt, sluit je een overeenkomst af. Hiervoor hoef je natuurlijk geen contract te tekenen of iets dergelijks. Het is simpel gezegd: aanbod en aanvaarding.” 

Het meer bekende arbeidsrecht valt onder het ‘bijzonder verbintenissenrecht’. Dit bijzonder verbintenissenrecht is van toepassing op verschillende groepen mensen, bijvoorbeeld een huurder, een werknemer, een aannemer, enzovoorts. 

• Lees ook: Onderzoek UvA: niet alle zzp’ers hebben meer bescherming nodig

“Wanneer er sprake is van een strijd, dan gaat het bijzondere verbintenissenrecht voor”, legt Van der Neut uit. “Maar heel vaak staan de twee naast elkaar, want ze kunnen vaak prima naast elkaar bestaan.” Daarom vroeg Van der Neut zich af: “Kunnen we dit algemene verbintenissenrecht doortrekken naar de zzp’er en kan daar bescherming aan worden ontleend?

Welke bescherming hebben zzp’ers?

“De kwetsbaarheid van de zzp’er moet je niet alleen bekijken vanuit de economische positie van de zzp’er”, vertelt Van der Neut, “maar verschilt per thema.” Hij noemt het voorbeeld van de aansprakelijkheid: wie bepaalt de werkomstandigheden op bijvoorbeeld een bouwplaats? “Dan zou het bijvoorbeeld best kunnen zijn dat een zzp’er met een hoog tarief toch afhankelijk is van de opdrachtgever. In dat geval heeft deze zzp’er recht op bescherming.”

• Lees ook: “De moderne zzp-er is eigenlijk het ideaal van Marx”

Maar in bepaalde gevallen kunnen zzp’ers die geen werk kunnen verrichten voor een opdrachtgever, toch aanspraak maken op doorbetaling. Van der Neut: “Als het niet werken in de risicosfeer ligt van de opdrachtgever, bijvoorbeeld: er is een staking van het personeel of de leverancier, dan heeft de zzp’er recht op doorbetaling.”

Opzegtermijn voor zzp’ers

In tegenstelling tot wat mensen aannemen, hebben ook zzp’ers recht op een opzegtermijn. “Bij duurovereenkomsten heeft een zzp’er, in beginsel, recht op een opzegtermijn. Mits er andere contractuele afspraken zijn gemaakt.”

Van der Neut onderzocht hiervoor de uitspraken van rechters over het onderwerp. “Vaak kijken rechters naar de duur van de samenwerking. Maar ook de economische afhankelijkheid van de zzp’er. Er wordt geredeneerd dat, hoe langer de samenwerking is, hoe groter de aanpassingsbehoefte is wanneer de opdracht stopt. Hierbij maakt het dus niet uit of de zzp’er een hoog of een laag tarief heeft.”

• Lees ook: Ruben Houweling (SER) over zzp-plannen: ‘Een dappere poging, maar de arbeidsmarkt heeft eigenlijk groot onderhoud nodig’

De gemaakte afspraken met een opdrachtgever zijn in principe leidend, stelt Van der Neut. “Het verbintenissenrecht is aanvullend recht. Als partijen niets met elkaar afspreken, geldt het verbintenissenrecht.”

Toch gaat dit niet altijd op, nuanceert de promovendus: “Stel: iemand werkt ergens 10 jaar als zzp’er en de opzegtermijn is tien dagen. Dat is veel te kort. Een rechter zal hier niet zo snel in meegaan. Zo’n opzegtermijn is in strijd met de redelijkheid en billijkheid. Ook hier geldt de contractuele context weer als een belangrijke factor.” 

Juridisch hellend vlak

Leidt dit onderzoek niet tot een juridisch hellend vlak voor de zzp’er als werknemer? Aangezien zoveel regels van werknemers toepasbaar zijn op zzp’ers, kunnen zzp’ers niet claimen in feite werknemers te zijn?

“Een deel van de regels van werknemers is van toepassing verklaard op zzp’ers, natuurlijk, zoals aansprakelijkheid. Ik denk dat we veel meer toe moeten naar een bepaalde ‘contractonafhankelijke bescherming’. Ik heb gekeken naar de bedoeling van de bescherming die we al kennen, om daarmee af en toe een juridisch zijpaadje in te slaan om die bescherming op te zoeken. Ik denk dat we dus moeten kijken naar: wie van de zelfstandigen is op welk thema kwetsbaar? Dat zal per thema verschillen.”

Van der Neut hoopt met zijn proefschrift ervoor te zorgen dat de verschillende betrokken partijen beter op de hoogte zijn van bescherming die zzp’ers al genieten. “Voor de beleidsmakers heb ik gekeken naar de brede bedoeling achter wetgeving. Wat moest deze wet bereiken toen die werd gemaakt? Hopelijk helpt dat hen dat bij hun werk”, vertelt hij.

“Daarnaast hoop ik hiermee aan de zzp’er te laten zien: je hebt op bepaalde thema’s meer bescherming dan je denkt. En vooral: spreek je opdrachtgever ergens op aan als je ergens recht op hebt. Ook aan opdrachtgevers is mijn oproep: verdiep je erin en weet waar je aan toe bent.” 

Bekijk of beluister deze aflevering van ZiPTalk via onderstaande kanalen!