ABN AMRO: arbeidstekort belemmert economische groei

ABN AMRO verwacht voor de meeste sectoren een voorzichtig herstel dit jaar, dat in 2025 verder doorzet. Het tekort aan arbeidskrachten zal mede door de vergrijzing verder oplopen. Werkgevers moeten daarom inzetten op een hoger welzijn van hun medewerkers. Niet alleen om eenvoudiger personeel te werven en langer vast te houden, maar ook om de arbeidsproductiviteit te verhogen. 

Welzijn arbeidsproductiviteit

In de Sectorale Welzijnsmonitor die vandaag is verschenen, onderzoekt ABN AMRO het welzijn van werknemers en arbeidsmarktkrapte in verschillende sectoren. Het welzijn van medewerkers is om meerdere redenen belangrijk, schrijft de bank. Natuurlijk zullen medewerkers die tevreden zijn over hun werkgever minder snel geneigd zijn de organisatie te verlaten. Ook zullen goede werkgevers minder moeite hebben met het aantrekken van nieuw personeel.

Misschien nog wel belangrijker is dat een hoger welzijn kan leiden tot een hogere productiviteit. Zo bleek in 2023 uit onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam dat een hoger werkgeluk leidt tot hogere productiviteit. Vooral bij complexere taken was het effect groot. Dit is van belang omdat veel banen door toenemende automatisering en gebruik van technologie steeds meer complexe taken omvatten. Een hoger werkgeluk kan er dus toe leiden dat met hetzelfde aantal medewerkers meer kan worden geproduceerd, zeker in een hoogtechnologische, kennisintensieve economie. Het gegeven dat een hoger welzijn volgens onderzoekers leidt tot lager verzuim komt daar nog eens bovenop.

Verschillen tussen sectoren

Het lijkt erop dat veel werkgevers daar als gevolg van de krappe arbeidsmarkt al volop mee bezig zijn, waardoor het welzijn de laatste jaren in vrijwel alle sectoren sterk is verbeterd. Vooral de werk-privébalans en de mogelijkheid tot persoonlijke ontwikkeling zijn gestegen.  Werkgevers bieden werknemers meer ruimte voor hun hobby’s, vrienden en familie. Steeds vaker hebben werknemers inspraak in werktijden en kunnen zij verlof naar wens opnemen.

Opvallend is dat de werkdruk is afgenomen. Werknemers maken minder overuren. Daarnaast ervaart minder personeel het werk als te veel of te zwaar. Dit betekent dat werkgevers ondanks de krappe arbeidsmarkt in staat zijn om hun werknemers te ontlasten. 

Toch laat de verbetering in de gezondheid van die werknemers te wensen over. Het ziekteverzuim daalt slechts licht. Ruim 15% van het personeel voelt zich enkele keren per maand of vaker compleet uitgeput door werk. Ook voelt 22% zich moe in de ochtend, een stuk meer dan de 17% die dit in 2015 aangaf.

Verschillen tussen sectoren

Het rapport brengt grote verschillen tussen sectoren aan het licht. Zo ligt het welzijn lager in de sectoren food, industrie, leisure, transport, retail en zorg. Dat is vooral een probleem als een sector kampt met een groot tekort aan arbeidskracht. In de sectoren leisure, transport, retail en zorg is dat het geval.

Het gevaar bestaat dat in deze sectoren een vicieuze cirkel ontstaat: door het lage welzijn neemt het personeelstekort toe, loopt de werkdruk op en neemt het welzijn weer verder af.  Wil je als organisatie uit de vicieuze cirkel raken, dan ontkomt je er niet aan te investeren in welzijn, schrijft ABN AMRO.

Bouw: het goede voorbeeld

Een sector die volgens de bank als lichtend voorbeeld dient, is de bouw. Ondanks dat er minder wordt gebouwd, blijft de personeelskrapte de komende jaren hoog op de agenda staan. Dat komt door de grote groep 55+’ers (24%) die de komende tien tot vijftien jaar met pensioen gaat. De sector kampt daarnaast nog met het schrikbeeld uit de bouwcrisis van 2010-2015, toen veel werknemers de sector verlieten om uiteindelijk niet meer terug te keren toen de markt weer aantrok.

Het is daarom goed nieuws dat het welzijn in de bouw sterk is toegenomen. De situatie van werknemers in de bouw is sinds 2015, toen de sector midden in een crisis zat, drastisch verbeterd. Werknemers hebben meer te eisen, zijn veel zekerder van hun baan en geven ook te kennen dat er beter naar ze wordt geluisterd. 

De werk-privébalans is sterk verbeterd doordat er minder druk staat op de hoeveelheid werk en de snelheid waarin het werk gedaan moet worden. 

Het type werk is tot tevredenheid van werknemers ook veranderd: minder eentonig, minder in een ongemakkelijke werkhouding en minder taken waar veel kracht en lawaai aan te pas komen.

Zorg: werk-privébalans is belangrijkst in baan

In de zorg geven werkgevers de vaste personeelsleden steeds meer zeggenschap over hun werktijden. Dit is een poging om de uitstroom naar het zzp-bestaan, met vaak meer vrijheid, te stoppen. Toch is het niet goed gesteld met het welzijn van zorgpersoneel, stelt de bank. Op de indicatoren gezondheid, veiligheid en werk-privébalans scoort de zorg slechter dan andere sectoren. Het verlenen van zorg is emotioneel belastend, het personeel krijgt vaak te maken met agressie en staat doorgaans klaar om overuren te maken. Alleen de persoonlijke ontwikkeling van zorgpersoneel, die de laatste acht jaar sterk is verbeterd, is beter dan in andere sectoren. 

Dat de balans tussen werk en privé vorig jaar wel is verbeterd, is hoopgevend. Zorgmedewerkers geven aan dat ze die balans het belangrijkste vinden in hun baan. Vaak werken ze in deeltijd en nemen in de privésfeer ook zorgtaken op zich. Het is belangrijk dat werkgevers hier ruimte voor bieden.

Zakelijke dienstverlening: meer werkdruk maar ook meer welzijn

Personeelstekorten zijn een belangrijke belemmering voor ondernemers in de zakelijke dienstverlening en zullen dat blijven. Hierdoor stijgt de werkdruk voor werknemers en stijgen de arbeidskosten voor werkgevers. Ondanks de hogere werkdruk is het totale welzijn van werknemers in de sector verbeterd, met name door verbeteringen op het gebied van werk-privébalans en persoonlijke ontwikkeling.

TMT: vrees voor baanbehoud

De sector Technologie, Media en Telecom (TMT) is de groeiparel van de Nederlandse economie, schrijft de bank. Die groei volgde op een eerdere correctie. Voor het eerst in jaren voerden tech-bedrijven in de voorgaande jaren kostenbesparingen door en ontsloegen ze medewerkers. 

Ontslagrondes en consolidatie zijn kenmerken van een correctie waarin bedrijven kosten besparen en dikwijls van eigenaar wisselen. Het jaar 2023 telde een recordaantal van 429 acquisities en buyouts; meer dan 5% van alle Nederlandse start-ups en scale-ups in de tech-sector wisselde in 2023 van eigenaar. 

Toch is de arbeidsmarkt voor IT-personeel nog altijd krap. Gelet op de vacaturegraad, die het aantal vacatures afzet tegen het aantal banen, is TMT na de horeca de sector met de krapste arbeidsmarkt. Van de IT-ondernemers ziet 42% een ‘tekort aan arbeidskrachten’ als belemmering.

Het welzijn van werknemers in de TMT-sector is zeer hoog. Op onderdelen als ‘gezondheid’, ‘veiligheid’ en ‘werk-privébalans’ laat de sector bijna alle andere sectoren achter zich. Een minpunt aan het werken in TMT is dat de ‘vrees voor baanbehoud’ er hoog is, een logische angst gelet op de correctie. Ook het aantal ‘gewerkte uren’ is in deze sector relatief hoog.

Retail: onder het gemiddelde

Hoewel het verzuim in de retail licht is afgenomen, scoort de sector fors onder het gemiddelde in de welzijnsmonitor. Lage scores zijn er voor deelname aan scholing en de steun die het personeel ervaart van leidinggevenden in het ontwikkelen van vaardigheden. Relatief veel werknemers kampen met ochtendmoeheid. Zorgelijk zijn de intimidatie, pesten en ongewenst seksuele aandacht door klanten. 

Hiertegenover staat dat de werk-privébalans en persoonlijke ontwikkeling zijn verbeterd. Zo geven meer werknemers aan makkelijk te kunnen doorstromen bij hun werkgever en meer inspraak te hebben bij het opstellen van roosters en het opnemen van verlof.

Het volledige rapport is te lezen op de website van ABN AMRO.