Internetconsultatie BAZ: veel zzp’ers willen ‘out’ de verplichte AOV

Een lawine aan reacties volgde op het wetsvoorstel voor de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen BAZ. Zzp’ers hebben moeite met het verplichtende karakter en de hoge premie in combinatie met de geringe dekking. ‘Het is niet eerlijk als je betaalt voor een verzekering waar je niets aan hebt.’

‘Mijn man en ik hebben beiden een eigen praktijk, wij zouden dan maximaal €390 per maand moeten gaan betalen. Als je door ziekte je beroep niet meer uit kan oefenen maar wel dozen in kan pakken of een telefoon opnemen ben je volgens deze nieuwe wet als zzp’er niet arbeidsongeschikt. Dus je moet half dood gaan wil je beroep kunnen doen op de AOV. Waanzin ten top!’

Deze reactie van het boze ondernemerspaar is er één van velen. Het wetsvoorstel Basisverzekering Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen (BAZ) dat tot 23 juli ter internetconsultatie lag, ontlokte maar liefst 1.755 reacties. De teneur is overwegend negatief.

Hoge premie

Belangenorganisatie ZZP Nederland is er duidelijk over: de wet moet niét worden ingevoerd. Belangrijk bezwaar is de (maximale) premie van € 195 per maand voor een minimale dekking. ‘Vergeleken met wat we daar in de private markt voor kunnen krijgen, is het ons een raadsel hoe deze premie tot stand is gekomen.’

De verenigde bouw-zelfstandigen zijn het daarmee eens. ‘De voorgestelde maximale premie van € 195 per maand achten wij zeer hoog in verhouding tot de beperkte dekking die de BAZ biedt.’ De bouwers zijn bovendien bang dat zzp’ers die al iets hebben geregeld voor de korte termijn, zoals een broodfonds, dat opzeggen om de premie voor de BAZ te kunnen betalen. ‘Dit vergroot het probleem van onverzekerde zelfstandigen, aangezien de kans op kortdurende arbeidsongeschiktheid veel groter is dan op langdurige arbeidsongeschiktheid.’

Minimale instroom

Veel insprekers hebben twijfels over het arbeidsongeschiktheidscriterium. In de nieuwe wet krijgt een zelfstandige alleen nog een uitkering als deze niet in staat is te werken. Het criterium is of iemand nog een ‘basisfunctie’ aankan en daarmee het minimumloon kan verdienen. Er wordt dus niet gekeken naar het werk wat de zelfstandige deed, zoals in de WIA. De Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) heeft begrip voor de keus van de drempelfunctievariant. ‘Die methode is uit te leggen en ook uitvoerbaar voor zelfstandige ondernemers.’

De Orde van Advocaten heeft zo haar twijfels bij de ‘basisfunctie’ als ingangseis. ‘Het doet denken aan het arbeidsongeschiktheidsbegrip uit de Wajong waar onder meer gewerkt wordt met het begrip drempelfunctie. Sinds de invoering van dat begrip is kent de Wajong nog nauwelijks instroom. We vrezen dat de BAZ eenzelfde lot beschoren is.’

Volgens Cees Spaans, arbeidsdeskundige bij UWV in Goes, zijn de basisfuncties erg licht en moet je wel erg zwaar beperkt zijn om niet zo’n basisfunctie uit te kunnen voeren. ‘Ofwel: alleen de zeer zwaar beperkte zelfstandigen zullen een BAZ-uitkering tegemoet kunnen zien.’ Ook de groep zelfstandigen die het eigen werk nog wel kunnen doen, maar minder uren, krijgt in het voorstel nul op het rekest. Zij krijgen geen compensatie als zij in staat zijn om een basisfunctie te vervullen, schrijft Spaans.

Premie omlaag

Wat ZZP Nederland vervolgens verbaast, is de berekening van de uitkeringslasten. Gerekend wordt met het WIA-instroompercentage van bijna 8% van de verzekerden. Maar het systeem van de WIA is anders dan de drempelfuncties waarmee de BAZ werkt. De WIA is gebaseerd op ‘wat raak je kwijt’ en de BAZ op ‘wat kan je nog’. Het aanhouden van de WIA-instroompercentages, zoals in het wetsvoorstel staat, is om die reden verkeerd, vindt ZZP Nederland. Zij denkt eerder aan een instroom van 1,5 à 2 procent. ‘Neem in de premieberekening de uitkeringslasten van de particuliere markt als uitgangspunt en stel de premie voor de BAZ niet op 6,5%, maar op maximaal 3%.’

Wachttijd naar twee jaar – of juist korter

De Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) ziet graag meer financiële onderbouwing van het voorgestelde premiepercentage. Maar de premie kan ook verlaagd worden door het eigen risico te verlengen van één naar twee jaar. Het grootste deel van de mensen die arbeidsongeschikt wordt, is immers binnen twee jaar weer beter en aan het werk, stelt VZN.

De zelfstandigen in de bouw zijn het daarmee eens. ‘De wachttijd van de BAZ zou moeten worden verlengd naar twee jaar, in lijn met bestaande oplossingen zoals broodfondsen en schenkkringen. Dit zou deze waardevolle initiatieven ondersteunen en zelfstandigen meer tijd geven om hun situatie te stabiliseren na arbeidsongeschiktheid.’

Het Register Belastingadviseurs vindt een wachttijd van 52 weken juist te lang. ‘Dat staat op gespannen voet met het doel van de BAZ om een adequate inkomensvoorziening te treffen. Het RB is voorstander van het (aanzienlijk) terugbrengen van die termijn, te meer nu het met name de laagst verdieners zijn die een vangnet ontberen.’

De Orde van Advocaten ziet het liefst een flexibele wachttijd. SamSam Servicebureau wil dat ook. Het stelt voor ondernemers de keus te geven uit twee maanden, één jaar en twee jaar eigen risico. ‘Met navenante premies uiteraard. Voordeel is een lagere workload voor UWV en lagere kosten voor ondernemers. Zo kan iedereen die al jaren het grootste risico afdekt met een schenkkring een mooie combinatie maken. Voor wie dat niet wil, is er de verplichte AOV met een korte wachttijd.’

Wat is de meerwaarde voor weinig verdienende zzp’ers?

Zzp’ers met de laagste inkomens worden geconfronteerd met een aanzienlijke premie die eigenlijk geen voordelen heeft boven het huidige stelsel, stelt de Auteursbond. De bond rekent voor dat een fiscale winst van € 20.000 – ‘een winst waar veel vertalers van dromen’ – gepaard gaat met een nog altijd aanzienlijke premie van € 108. Deze voorbeeldwinst geeft recht op een uitkering van € 14.500 per jaar, wat lager is dan de bijstand. ‘Grote kans dus dat bijvoorbeeld een alleenstaande vertaler of een mantelzorgende kostwinner na premie te hebben betaald, naast de arbeidsongeschiktheidsuitkering alsnog bijstand moet aanvragen, met alle administratieve rompslomp, controle en onzekerheid van dien. Het is gewoon niet eerlijk als je betaalt voor een verzekering waar je niets aan hebt.’

Niét doorvoeren, vindt ook de Creatieve Coalitie, die de belangen van zzp’ers in de creatieve sector behartigt. ‘Het wetsvoorstel is voor kapitaalarme zzp’ers ontoegankelijk en voor kapitaalkrachtige zzp’ers ontoereikend. Het gebrek aan keuzevrijheid met betrekking tot de basisverzekering zal ertoe leiden dat kapitaalkrachtige zzp’ers beter af zijn bij een private verzekeraar, terwijl kapitaalarme zzp’ers weinig meerwaarde zien ten opzichte van onverzekerd blijven.’

Meer keuze voor opt-out

Andere zzp’ers hebben juist voldoende vermogen en hebben de verzekering helemaal niet nodig. Zoals Frans van T. ‘Ik heb een behoorlijke spaarpot, die bestaat uit spaargeld en beleggingen, waar ik het tot mijn AOW en zelfs een aantal jaar daarna probleemloos mee uit kan zingen. Dat geld is mijn pensioen en mijn voorzorg tegen ziekte. Hoewel ik mijn zaakjes dus goed op orde heb, moet ik toch een AOV afsluiten, dat vind ik niet rechtvaardig.’

Meer vrijheid bij opt-out, is een veelgehoorde wens bij de insprekers. Ondernemersorganisatie ONL spreekt dan ook namens velen door te beweren dat ze het algemene karakter van de wet te benauwend vindt. Weliswaar is in het voorstel een opt-out regeling opgenomen. Maar een zelfstandig ondernemer kan alleen onder de publieke verzekering uit als hij een gelijkwaardige private verzekering afsluit. ONL wijst erop dat een flink percentage – 40% van de zzp’ers, volgens het wetsvoorstel – zichzelf op een andere manier beschermt. Ze leggen geld opzij, bouwen vermogen op via een woning of bedrijf of maken deel uit van een broodfonds of schenkingskring. ONL noemt het onredelijk om álle IB-ondernemers, ook die met personeel of zij die geen behoefte hebben aan een arbeidsongeschiktheidsverzekering, aan een collectief stelsel te onderwerpen.

‘Dit raakt het voortbestaan van onze beroepsgroep’, schrijft de Beroepsvereniging Gewichtsconsulenten Nederland (BGN). Het beroep van gewichtsconsulent wordt bijna altijd als zelfstandig ondernemer uitgevoerd. ‘Wij maken ons primair zorgen over het staken van ondernemingen door onze leden door de kostenstijging die de regeling met zich meebrengt, de wachttijd van één jaar en de onvoldoende mogelijkheden tot opt-out. Een ondernemer met een opgebouwd vermogen, of die deels in loondienst is, een voldoende gezinsinkomen heeft of al bijna de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, heeft zelf al voldoende maatregelen genomen om het risico op arbeidsongeschiktheid op te vangen.’

Vrijgesteld

Veel zzp’ers vragen zich af waarom zij premies moeten betalen voor een verzekering waar ze nooit een beroep op kunnen doen. Zo staat een van de inzenders vlak voor zijn pensioen. ‘Ik zal een eventuele wachttijd niet uitzitten, maar ik moet dan wel premies betalen.’

Een ander heeft naast een kleine praktijk als zzp’er een hoofdinkomen uit loondienst. Zij is via loondienst al voldoende verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid.

De Nederlandse Melkveehouders Vakbond verzoekt de minister af te zien van de verplichte verzekering voor zijn agrarische achterban. ‘Een verplichte deelname aan een AOV-verzekering geeft na een jaar arbeidsongeschiktheid geen enkele garantie op een uitkering. Het eerste jaar is er geen recht op een uitkering en zoekt de agrarisch ondernemer doorgaans zelf een oplossing in familie en noaberschap.’

Inkomensspecialist Roy de Looze vindt dat bepaalde groepen die niks te winnen hebben bij een verzekering, vrijgesteld zouden moeten worden van de verplichte AOV. ‘Ondernemers met voldoende vermogen en ondernemers boven een bepaalde leeftijd (bijvoorbeeld 60 jaar), eventueel met een vermogenstoets.’ Ook ondernemers die meer dan 50% in loondienst werken, moeten volgens hem ontheffing krijgen van de verplichte verzekering. ‘Met de uitkering vanuit de werkgever en WIA komt de ondernemer waarschijnlijk alsnog boven het minimumloon uit.’

Register Belastingadviseurs: gelijk speelveld met DGA

Het Register Belastingadviseurs (RB) vindt het onterecht dat de DGA die niet is verzekerd voor de werknemersverzekeringen wordt uitgesloten van de BAZ. Overigens kan in een later stadium de DGA ‘zonder personeel’ alsnog tot de kring der verzekerden gaan behoren.

Als argument wordt genoemd dat de DGA gemiddeld genomen een hoger inkomen verwerft of vermogender is, zodat een BAZ minder nodig is. Het RB merkt op dat die factoren voor de IB-ondernemer niet opgaan, net zo min als het hebben van personeel is. Het RB raadt dan ook aan om in het kader van een gelijk speelveld de DGA die niet voor de werknemersverzekeringen verzekerd is, tot de kring van verzekerden te rekenen. ‘Daarmee wordt ook voorkomen dat ondernemers hun IB-onderneming omzetten in een BV’, schrijft het RB.

Het RB merkt tot slot op dat er nog onduidelijkheden zijn over het begrip winst uit onderneming. ‘Dat is met regelmaat onderwerp van discussie tussen belastingplichtige en Belastingdienst. Daarnaast is de vraag of sprake is van winst dan wel belastbaar ‘resultaat uit overige werkzaamheden’ van belang. ‘Dit in combinatie met de gekozen wijze van heffing (meen op te leggen aanslag) kan maken dat een zelfstandige erg lang in onzekerheid verkeert over het al dan niet verzekerd zijn onder de BAZ.’ Het RB pleit er daarom voor bij (voor bezwaar vatbare) beschikking een vaststelling van de verzekerde status te introduceren.

Wet basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen (BAZ)

Het wetsvoorstel regelt een verplichte verzekering tegen inkomensverlies bij arbeidsongeschiktheid, voor zelfstandigen.

De BAZ wordt verplicht voor iedereen die winst uit onderneming geniet (dus zelfstandigen met of zonder personeel, met een eenmanszaak. Verplichting geldt niet voor iemand met een BV).
Er is een wachttijd van 12 maanden.
UWV keert uit als je niet in staat bent om het minimumloon te verdienen.
De uitkering bedraagt 70% van de winst, tot maximaal het minimumloon, en stopt op de AOW-leeftijd.
De premie zal ongeveer 6,5% van de winst bedragen, tot maximaal 195 euro (uitgaande van het minimumloon in 2024).
De BAZ-premie wordt fiscaal aftrekbaar.
Wie al een particuliere AOV heeft of die gaat sluiten, krijgt ontheffing van de verzekeringsplicht. Die voorziening moet dan wel minimaal hetzelfde dekken als de BAZ
Bij de private verzekeraars zal een stabiliteitsbijdrage worden geïnd (‘solidariteitspremie’)

Lees ook:

aov-zzp, BAZ