Koops (ABU): nieuw kabinet moet begin maken met ‘contractneutraal’ sociaal stelsel

“Ga door met de hervormingen. Maar doe het in samenhang en doe het gelijktijdig. En als je durft: maak stappen richting een ‘contractneutraal’ sociaal stelsel.” Die oproep doet Jurriën Koops aan de nieuwe minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum (NSC) in gesprek met Zipconomy.

Koops is blij dat het nieuwe kabinet ervoor kiest door te gaan met de verschillende wetten die Van Gennip in gang gezet heeft. Zoals het toelatingsstelsel, een nieuwe zzp-wet en onder andere de Wet Meer zekerheid flexwerkers. Veel van die wetten zijn het gevolg van de adviezen van de Commissie Borstlap en het SER-MLT-advies.

Het is een belangrijke basis. Maar een duurzame en toekomstbestendige arbeidsmarkt heeft volgens Koops meer nodig. Want, zo constateert hij, de schaarste op de arbeidsmarkt is structureel. “Daarin zal meer en meer de kandidaat het heft in handen hebben. Dan moet je eigenlijk een arbeidsmarkt durven creëren waarbij mensen de ruimte krijgen om de arbeidsverhouding zelf vorm te geven. Qua vorm, qua duur, qua inhoud. Dat vraagt idealiter om een ‘contractneutraal’ sociaal stelsel waarin basiszekerheden voor alle werkenden zijn georganiseerd losgekoppeld van het contract met ruimte voor maatwerk.:

Dat is een ingewikkelde discussie, waar zeker twee kabinetsperiodes voor nodig zijn, weet Koops: “Mijn oproep aan Van Hijum is daarom: richt er een verkenning voor in, trek daar anderhalf jaar de tijd voor uit en zorg ervoor dat dit halverwege jouw kabinetsperiode tot een uitkomst leidt.” Een tweede editie van de Commissie Borstlap dus. Het sluit ook aan bij de ambitie van Van Hijum om samen te werken met partners in het veld.

Nieuwe wetten

Het pakket aan wetgeving dat in de maak is, is ingrijpend voor elke onderneming die actief is in de flexbranche. Of het nu uitzenders, detacheerders of zzp-bemiddelaars zijn. Koops wil niet zeggen of hij tevreden is over die wetgeving. “Ik ben vooral tevreden dat er wat gedaan wordt.  Toen ik in 1999 in deze branche begon te werken, was net de uitzendvergunning afgeschaft. Dat werd in de branche gevierd als een groot succes, want we waren volledig vrij geworden. Er waren geen regels meer om je te vestigen als uitzendondernemer. Ik denk dat we 25 jaar later kunnen constateren dat dit een historische vergissing is geweest. Want er is, in plaats van kwalitatieve groei, heel veel wildgroei ontstaan. En van die wildgroei hebben we nu veel last. Daar moest iets aan gedaan worden. Zelf hebben we begin 2020 geopteerd voor een systeem van verplichte certificering. Na onder meer een advies van de Raad van State is dat nu een toelatingsstelsel geworden. Wij geloven dat als je de lat hoog legt, de branche echt beter kan worden.”

“Maar,” zo zegt Koops er gelijk bij, “dat werkt alleen als er bij de handhaving ook een paar latten hoger gelegd worden. Zonder handhaving krijgen we de keten niet sluitend.” En, zo benadrukt Koops, voer de verschillende wetten tegelijk in. Zo voorkom je een waterbedeffect waarbij de ene vorm van flexibele arbeid pas later met regulering te maken heeft dan andere vormen. Dat is volgens hem ongewenst.

Schaarste

Dat het nieuwe kabinet verder wil met de Wet TTA en de wet VBAR is het enige wat in het hoofdlijnenakkoord over de arbeidsmarkt staat. Koops mist vooral de aandacht voor de krapte op de arbeidsmarkt. “Het is een onderwerp dat veel besproken wordt in de samenleving. Het wordt gevoeld door mensen en bedrijven, maar komt er relatief bekaaid van af in het akkoord.”

“Je ziet het over de volle breedte van de samenleving: schaarste aan ruimte, die ons tot keuzes dwingt; schaarste aan energie die tot keuzes dwingt; en de allerbelangrijkste, natuurlijk, schaarste aan mensen. Want je hebt mensen echt nodig om grote transities te maken op het terrein van duurzaamheid, leefbaarheid, zorg en bouw. Zonder mensen gaat het gewoon niet lukken.”

“We kunnen veel doen door te proberen onze productiviteit naar een hoger niveau te tillen, dus met minder mensen meer doen. Maar ons track record op het terrein van arbeidsproductiviteit van de laatste 40 jaar is dat steeds minder hard groeit. Dus daar is de uitdaging extra groot. Als je iets wilt doen aan schaarste, dan is dat vooral een productiviteitsoffensief. Meer mensen is een beetje de fossiele benadering van de arbeidsmarkt. Zo hebben we jarenlang onze arbeidsmarkt en economie draaiende gehouden. Dat is meer van hetzelfde.”

Volgens Koops hebben we de afgelopen anderhalf jaar met relatief weinig groei te maken gehad: ‘Maar als de economie weer gaat groeien, dan gaan we de impact van de schaarste veel breder merken.”

Toekomst bureaus

Strengere regels, een arbeidsmarkt waarin de kandidaat aan de touwtjes trekt. Is er nog wel ruimte voor bureaus? Vanzelfsprekend zegt Koops: “Er zijn een paar transities die wij als sector moeten doormaken. De eerste is dat uitzenden ons product is. Intermediairs moeten niet in hun product denken, maar in het oplossen van de problemen van hun klanten. Dus van kandidaten en inleners. Dat betekent dat ze vandaag uitzenden aanbieden en morgen iets anders. Ze moeten gaan bewegen. Dus de eerste transitie die we in de sector zien, is dat uitzenders of intermediairs, leden bij ons, brede hr-dienstverleners worden. Ze kunnen met uitzenden, detacheren, ZZP, re-integratie, opleiden en alle takken van sport aan de slag gaan om de arbeidsmarkt beter te laten werken in het kader van talentontwikkeling, weerbaarheid en wendbaarheid.”

“De tweede transitie is dat de waarde van werk weer centraal moet komen te staan en niet de kosten van arbeid. Het moet gaan over goed werk en goed werkgeverschap, op de inhoud, de verhoudingen, de omstandigheden en de arbeidsvoorwaarden. Dat zijn de twee belangrijkste transities waarvan wij als ABU denken: vrienden, let op uw zaak. Investeer daarin, beweeg daarin, en dan is er voor deze branche een toekomst weggelegd.”

” De goede bedrijven blijven bestaan. Er zijn allerlei fricties in de arbeidsmarkt. Ondernemingen leven van het lossen van dat soort fricties. Talentontwikkeling zal hoger op de agenda staan. Binding en retentie komen hoger op de agenda te staan. Een divers dienstverleningspalet zal hoger op de agenda staan. Meer aandacht voor duurzame inzetbaarheid en de kwaliteit van werk zal hoger op de agenda staan. De flexibiliteit van bedrijven blijft hartstikke belangrijk.”

“Dus ja, ik zeg tegen al die intermediairs: wees niet verliefd op het product dat u levert, maar wees verliefd op het probleem van uw klanten. Beweeg daarin mee, en er is een gouden toekomst.”

Luister het hele gesprek met Jurriën Koops terug op Spotify of Youtube. Daarin gaat het ook uitgebreid in op het thema arbeidsmigratie.