Worden zzp’ers beoordeeld richting een dienstverband of vanuit zelfstandigheid?

VBAR, DBA controles en de Zelfstandigentoets

Het fiscaal kader zzp zorg is van de baan. Wat houden we over? In dit artikel bespreken we hoe de op handen zijnde wet VBAR, invloed heeft op de toegenomen DBA controles in de zorg. Daarnaast is de hoop van zelfstandigen zelf dat zij getoetst worden op hun ondernemerschap en niet ongewild verwezen worden naar een dienstverband. Het idee van de Zelfstandigentoets van Hans Baaij kreeg daarbij onlangs -terecht- wat landelijke aandacht.

Ministerie SZW: dienstverband als norm

Minister van Gennip werkt aan de opvolger van de wet DBA, de Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelatie en Rechtsvermoeden (VBAR). Het eerste concept van deze opvolger van de wet DBA stelde inbedding en aansturing centraal. Als je werk doet dat vast onderdeel uitmaakt van de activiteiten van jouw opdrachtgever, dan behoor je het werk in een dienstverband uit te voeren. Dat is de gedachte. De minister heeft de afgelopen jaren geen geheim gemaakt van haar standpunt dat het vaste dienstverband ‘de norm’ is voor haar. Het eerste concept van de VBAR kreeg tijdens de internetconsultatie veel meer kritiek dan verwacht.

• Lees ook: Vertrekkende Van Gennip blij dat nieuw kabinet doorgaat met zzp-beleid

Zo waren werkgevers in de zorg de tegen concept zzp-wet van Gennip. Het maakt de inzet van zzp’ers bij ‘piek’ en ‘ziek’ onmogelijk en dat is nu precies waar zorgorganisaties wel behoefte aan hebben. De minister moest terug naar de tekentafel en het wachten is nu op een nieuw concept. In het Hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet viel te lezen dat er wordt gestreefd naar “meer vaste contracten voor werknemers. Daartoe wordt de wetsbehandeling van de Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (VBAR) … voortgezet.” De route van minister van Gennip wordt dus overgenomen door het nieuwe kabinet.

Belastingdienst: controle DBA, ‘inbedding = dienstverband’

Ook de Belastingdienst neemt het dienstverband als uitgangspunt als zij zzp zorg constructies controleert. De Belastingdienst voerde de handhaving van de wet DBA dit jaar op en de zorgsector wordt standaard verdacht van schijnzelfstandigheid. Op 1 januari 2025 krijgt de Belastingdienst alle ruimte om de handhaving van de wet DBA vorm te geven. Bijzonder daarbij is dat de Belastingdienst binnen de zorg nu alvast oordeelt in de lijn van de – niet aangenomen – wet VBAR. We krijgen signalen vanuit zorgorganisaties dat de boodschap vanuit de fiscus kort en krachtig is. ‘Het werk dat zzp’ers in de zorg doen is ‘ingebed’ binnen een zorgorganisatie, dús is er sprake van een dienstverband’. 

Een stellingname die tot veel onrust leidt binnen zorgorganisaties, pal voor de drukke zomerperiode. Veel tegenwerking krijgt de houding van de Belastingdienst niet van de ministeries van VWS en SZW, die PNIL juist in een vast dienstverband willen krijgen. Het wachten is op de eerste confrontatie tussen werkgevers in de zorg, zzp’ers en de Belastingdienst. Sinds het fiscaal kader zzp zorg is mislukt doordat de Belastingdienst de handen niet op elkaar kreeg, zijn werkgevers teleurgesteld en gaan zij hun eigen weg. De zorgkoepels adviseren hun leden (de zorgorganisaties) hoe zij de samenwerking tussen zzp’ers en zorgorganisaties verder kunnen professionaliseren.

Zelfstandigenorganisaties: duidelijke criteria voor zelfstandigheid

Zowel de ministeries als de Belastingdienst vertrekken vanuit het perspectief dat werkenden in een dienstverband thuishoren. Wat staat daar tegenover? Worden zzp’ers beoordeeld richting een dienstverband of kan het ook vanuit zelfstandigheid? Dat laatste is goed mogelijk, zo stellen zelfstandigenorganisaties. Via duidelijke criteria, zouden werkenden éérst langs de lat van ondernemerschap gelegd kunnen worden, voordat het dienstverband in beeld komt. Dit is een radicaal andere wijze van kijken dan de wet VBAR nu stelt en de vraag is of de belangenorganisaties een voet tussen de deur krijgen. 

Tot nu toe stonden zzp belangenorganisaties machteloos bij de nieuwe zzp-wet van minister van Gennip. Desalniettemin hopen de belangenbehartigers op een koerswijziging van de wet VBAR. Die koerswijziging is het niet langer beoordelen richting een dienstverband, maar vertrekken vanuit zelfstandigheid. Een duidelijke uitwerking van ondernemerscriteria zou helpen om vast te stellen of iemand zelfstandig ondernemer is. Via het vaststellen of iemand ‘onafhankelijkheid en zelfredzaam’ is, ‘verantwoordelijkheid’ neemt als ondernemer en een ‘bedrijfsbuffer’ aanlegt kan worden vastgesteld of iemand zelfstandig ondernemer is. Maar hoe check je dat precies? Daar heeft Hans Baaij een antwoord op.

Wat is de Zelfstandigentoets?

De Zelfstandigentoets is een test die bepaalt of een werkende aan de criteria van zelfstandig ondernemerschap voldoet. De zelfstandigentoets is ontwikkeld door Hans Baaij, een fiscaal jurist. Het doel van de test is om rechtszekerheid te krijgen als zelfstandig ondernemer. Als je voldoet aan de criteria binnen de zelfstandigentoets, dan word je gezien als zelfstandige en met rust gelaten. Ook is het met de test mogelijk om iemand als twijfelgeval of binnen dienstverband te beoordelen. Dat is de uiteindelijke bedoeling van de toets, maar zover is het uiteraard nu nog niet.

Dat het Financieel Dagblad (FD) onlangs aandacht had voor de Zelfstandigentoets, is een stap in de goede richting. Het artikel ‘Wie is zzp’er en wie niet? Deze fiscaal jurist bedacht een nieuwe test’ beschrijft dat de Zelfstandigentoets een ‘veel eenvoudigere’ werkwijze zou zijn dan vage termen als ‘inbedding’. De test ‘zou lijken op een sterk verbeterde versie van de oude Verklaring Arbeidsrelatie (VAR)’. 

Het artikel stelt dat ze “bij de Belastingdienst bekend zijn met de systematiek en positief reageerden“. De dienst zou inmiddels aangesloten zijn bij het groepje ontwikkelaars. “Vooral coalitiepartners VVD en BBB hebben eerder laten blijken moeite te hebben met de definities die nu in het concept wetsvoorstel VBAR staan. Volgens hen zou de strijd tegen schijnzelfstandigheid moeten beginnen bij de vraag wie ondernemer is.” Het is de hoop dat de Zelfstandigentoets daar een rol in kan vervullen. Binnen de Zelfstandigentoets is er ruimte voor sector specifieke criteria. Dit is een belangrijk onderdeel, omdat het maatwerk rondom een bepaalde sector mede bepalend kan zijn voor wel / geen zelfstandig ondernemerschap. Daarmee wordt de Zelfstandigentoets voor de zorg een mogelijk constructieve richting. Mits het de ruimte krijgt.