Gratis geld voor iedereen

Afgelopen week heb ik (eindelijk) het boek Gratis geld voor iedereen, en nog vijf ideeën die de wereld kunnen veranderen, van Rutger Bregman gelezen. Een absolute aanrader.

Als trouw lezer van De Correspondent kende ik veel van de inhoud al. Het zijn voor een groot deel bewerkte artikelen die al eerder op De Correspondent hebben gestaan. Maar nu als één geheel gestructureerd en met de nodige aanvulling. Wat mij vooral heel erg heeft geprikkeld was niet de kern van het verhaal over financiële armoede en het basisinkomen, maar het stukje over de emotionele armoede die we als maatschappij hebben. Zijn vraag om te streven naar een utopie. Maar om te streven naar een utopie moeten we een Utopia hebben. Die hebben we niet, een emotioneel gemis.

Utopia

Het boek begint met een quote van Oscar Wilde.

Een kaart van de wereld waar Utopia niet op voorkomt, is het niet waard om zelfs maar een blik op te werpen: er staat dat ene land niet op waar de Mensheid altijd aan wal gaat. En als de Mensheid er eenmaal aan wal  gegaan is, kijkt ze uit naar een beter land om naartoe te zeilen. Vooruitgang is de verwezenlijking van Utopia’s.

In de middeleeuwen was luilekkerland een Utopia. Het land met voldoende eten, gevulde magen en ‘vrije seks’. Als je kijkt naar hoe we nu leven, leven we in het westen in Luilekkerland.

We hebben ook ooit de Utopia gehad van gelijkheid. Het algemeen kiesrecht was hier een uitvloeisel van. En het vrouwenkiesrecht en het recht voor vrouwen om te mogen werken. Mijn moeder is nog ontslagen omdat ze trouwde, want een getrouwde vrouw mocht niet voor de klas staan, nog geen 50 jaar geleden.

Alleen hebben we momenteel geen grote dromen meer. Visie is volgens onze premier iets engs. Al die stippen op de horizon… die leidde alleen maar af van het alledaagse toch? Dat is onze grootste armoede op dit moment als maatschappij.

Bregman’s Utopia’s

Bregman zelf gaf aan dat het hebben van meerdere Utopische streefbeelden heel gezond was. Die mogen ook tegenstrijdig zijn, vanuit verschillende groepen. Dat geeft ruimte voor discussie. Elke utopie is natuurlijk per definitie filosofisch. Maar er is wel veel mee te experimenteren. En al die experimenten haalt Bregman aan.

Het basisinkomen is zijn belangrijkste utopie. Het einde van de armoede. De hoofdreden dat armen arm zijn, is omdat ze geen geld hebben. Niet omdat ze dom zijn. Lui zijn. Slecht zijn. En heel veel experimenten bewijzen dat ze gewoon geld geven niet alleen goedkoper is, maar ook effectiever. Goedkoper omdat de kosten voor het controleapparaat hoger zijn dan wat de ‘arme sloeber’ ontvangt. Goedkoper omdat ze er meer meer doen dat nuttig is, omdat niemand beter weet wat hem of haar helpt dan die persoon. Effectiever omdat ze vaak goedkoper voor de staat zijn in andere lasten. Denk aan criminaliteit, zorg, etc.

Een andere utopie is de vijftien urige werkweek. Het kan volgens Bregman. Zelf weet ik het niet. Moet het een streven zijn? Misschien wel. Ik werk zelf heel flexibel. Ik heb geen idee hoeveel uur. Ik kan het ook niet berekenen, want wat is werk? Zijn boek lezen doe ik voor mijn lol, maar ook voor mijn werk. Net als dit artikel schrijven.

Hij geeft ook denkrichtingen, zoals begin bij belastingen. Als je een beter milieu wilt, moet je grondstofgebruik zwaarder belasten en tweedehands gebruik van grondstoffen niet.

Als je wereldwijd de armoede wilt bestrijden moet je je afvragen of je misschien niet iets moet doen aan de grenzen. Die namelijk opheffen. Grenzen hebben we om ons eigen gewin te beschermen, niets is zo effectief als mensen vrij te laten reizen in de hele wereld.

Conclusie: het is een heel goed boek. Het heeft mij vooral aan het denken gezet over mijn Uoptia’s. Ik zal daar de komende weken op mijn eigen site enkele denkbeelden over schetsen.