“Slechts 20% van de zzp’ers is ondernemer”

Vandaag verschijnt het rapport “De zzp vloot in een transformationele arbeidsmarkt“. Conclusie: slechts een vijfde van de zelfstandigen is ondernemer. Leo Witvliet, bestuurslid Kennisinstituut Zelfstandig Ondernemerschap (KIZO): “De groep die zichzelf kan redden, die hoor je wel.”

Bestaat dé zzp’er?

“De zzp’er bestaat niet, wel zijn de zelfstandigen te verdelen in vier sterk verschillende groepen; de eerste groep ondernemers die zichzelf prima weet te redden (20%). Groep 2, de opdrachtnemers die zichzelf kunnen redden maar af en toe hulp nodig heeft (35%), groep 3 is afhankelijk van hulp (35%) en een laagste groep die een beroep moet doen van het sociale stelsel (7,2%).”

Uit jullie onderzoek kwam naar voren dat 20% het goed doet als ondernemer, betekent dit dan dat 80% eigenlijk niet geschikt is voor het leven als zelfstandige?

“Succesverhalen van zpp’ers komen meestal van de bovenste groep. Die zijn goed vertegenwoordigd en delen de opvatting: “Wij zijn ondernemers en zelfstandig en de overheid moet zich niet met ons bemoeien en zij die dat niet kunnen

Niet iedereen heeft bewust voor het leven als zelfstandige gekozen

zijn geen echte zzp’ers en moeten maar iets anders gaan doen.” Maar niet iedereen heeft bewust voor het leven als zelfstandige gekozen. In de meeste onderzoeken over de zzp’er is er een oververtegenwoordiging van de hoger opgeleide bovenzijde van de zzp-markt, van de succesvolle zzp’ers. Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar het lager opgeleide, minder succesvolle deel van de populatie. Daarom hebben wij gezocht naar een zo’n breed mogelijk benadering van de doelgroep in de Metropoolregio Amsterdam, om niet in de valkuil te stappen dat wij alleen die groepen laten zien en aan het woord laten, die hun vertegenwoordiging in de polder of de media op orde hebben.”

Even de harde cijfers, die wisselen nog al eens als het om zzp’ers gaat…

“Volgens cijfers van de Universiteit van Amsterdam heeft van de 181.000 zelfstandigen in de regio zo’n 55%/60% een normaal inkomen, 45% een laag inkomen en 7% doet een beroep op het sociale vangnet. Die komen terug bij cijfers van gemeentelijke instellingen. Toen hebben de literatuur van Guy Standing uit Engeland erbij gepakt. Die laat zien dat deze verdeling in vier groepen in alle Europese landen voorkomt. Zo kregen we uit meerdere hoeken bevestiging dat de groep zzp’ers niet alleen bestaat uit ondernemers waarvoor geldt ‘Wij kunnen ons prima redden, bemoei je niet met ons’.”

Is die vierdeling altijd al zo geweest?

“Wie als zelfstandige in de jaren 90 begon, koos heel bewust voor het zelfstandig ondernemerschap. Dit waren vaak professionals die zichzelf prima konden bedruipen. De laatste jaren, sinds de crisis, zijn er veel meer typen zelfstandigen bijgekomen. Zo ook een groep noodgedwongen zzp’ers. Tegelijk zie je dat ook het bedrijfsleven is veranderd. Zoals KLM, altijd een groot voorstander van vaste banen, neemt nu steeds vaker mensen op flexibele basis aan. En dan begin je na te denken. Wat betekent dit voor opleidingen, collectieve voorzieningen, het fiscale systeem?”

Wat was het meest opmerkelijke conclusie uit het onderzoek?

“Die 7% die gebruikt maakt van het sociaal stelsel is afkomstig uit alle klassen en lagen van de zzp-populatie. De samenstelling van deze groep kent geen specifieke achtergrond. Het gaat om hoog én laagopgeleiden, betreft alle sectoren, vaak is er een incident, bijvoorbeeld plotselinge ziekte en daarmee een langer tijd weg uit het netwerk, een achtergrond. Het is daarom een goede ontwikkeling dat er steeds meer broodfondsen ontstaan. En vanuit de overheid is er altijd nog een sociaal vangnet, de bijstand. Of dat voldoende is, daar moeten we met z’n allen over in gesprek gaan.”

Hoe kunnen zelfstandigen voorkomen dat ze in die laagste groep terechtkomen?

“Mensen moeten ervoor zorgen dat zij hun werkzekerheid permanent in beeld houden en daaraan werken. Door regelmatig kennis bij te spijkeren, maar ook te reflecteren op wat je doet en of je werk er over 5 jaar nog hetzelfde uitziet. Het gevaar ontstaat wanneer zelfstandigen denken dat het werk dat ze doen altijd wel blijft bestaan, of dat het wel opgelost wordt. Studies van onder andere ING België en PWC laten zien dat er de komende jaren veel banen zullen verdwijnen of drastisch van karakter zullen veranderen.

Vanuit de gemeenten moet  samenwerking en netwerken met het bedrijfsleven worden gestimuleerd

Er zijn verschillende oorzaken, maar een belangrijke is de ict-gedreven technologieontwikkeling. In elke regio zullen de gevolgen anders zijn, gezien de aard en samenstelling van de arbeidsmarkt. Rotterdam met zijn haven, industrie en logistieke hart, is anders dan Amsterdam dat meer gericht is op de zakelijke (financiële) dienstverlening, creatieve industrie. Daarom moet dit lokaal, vanuit de gemeenten samenwerking en netwerken met het bedrijfsleven worden gestimuleerd.”

Wat kunnen die lokale overheden doen?

“Lokale overheden moeten regionale samenwerkingsverbanden realiseren tussen het bedrijfsleven en zzp’ers. Veel zzp’ers geven aan dat ze zichzelf te kunnen redden maar ook baat hebben bij een stukje samenwerking, ondersteuning. De gemiddelde zzp’er wil zelfstandig kunnen werken, een stukje autonomie in de uitvoering van werk, maar tegelijk hebben zij behoefte aan een sociale context. Niet alleen, maar samen met anderen.

Voor zzp’ers in de derde groep, die eigenlijk niet meer voldoende kunnen zorgen voor werkzekerheid, is het belangrijk dat zij een infrastructuur rondom zich hebben die ze versterkt in het werk kunnen blijven krijgen. Bijvoorbeeld door een samenwerking met de uitzend- en detacheringsbranche. In de praktijk zien wij al dat er steden of regio’s zijn die een actief beleid voeren samen met de lokale werkgevers om de toegang tot werk te faciliteren. Als voorbeeld steden als Groningen en Eindhoven, waarbij Philips een voorname rol vervult.”

(tekst Juliette de Swarte)