Hugo-Jan Ruts 30 januari 2017 4 reacties Print Aantal gedwongen zzp’ers: niet overdrijven, niet negeren.Een deel van alle zzp’ers heeft liever een vaste baan. Maar hoeveel van deze gedwongen zelfstandigen zijn er nu? En wat kan je er aan doen? CDA lijsttrekker Sybrand Buma had het dit afgelopen weekend in een interview in het AD over de groep gedwongen zzp’ers. “Veel mensen worden nu na een lang vast dienstverband gedwongen ondernemer te worden” aldus Buma. Ook in de marge van een aantal andere discussies de afgelopen weken kwam het begrip ‘gedwongen zelfstandigen’ langs. In de wat linksere hoek wordt nog wel eens gesuggereerd dat zo ongeveer alle zzp’ers dat gedwongen doen. In de ‘zzp-schap is het walhalla’-hoek wordt het fenomeen gedwongen zelfstandigheid soms afgedaan als een marginaal verschijnsel. Hoe zit het nu echt? Dwang via werkgever Het aantal gedwongen zelfstandigen hangt af van de definitie. De meest gebruikte hantering is dat iemand zzp’er wordt, of blijft, maar liever een baan in vaste (loon)dienst wil. Om uiteenlopende redenen lukt het niet zo’n baan te vinden, dus worden ze zzp’er. Denk aan ouderen, starters of allochtonen, groepen die ook in de KvK cijfers terugkomen als oververtegenwoordigd qua zzp-starters. In het vakjargon worden dat ook wel ‘necessity zzp’ers’ genoemd, ten opzichte van de ‘opportunity zzp’ers’. Percentage zzp dat gedwongen wordt door werkgever is beperkt Een specifieke groep zijn werknemers die door hun werkgever gedwongen wordt om als zzp’ers verder te gaan. Men wordt ontslagen en krijgt de ‘keus’ om als zzp’er terug te komen. Aan de feitelijke relatie of inhoud van het werk verandert niet veel. Aan de juridische constructie wel. Er zijn exemplarische voorbeelden voor dit soort gevallen te vinden in met name de thuiszorg, vervoer en bouw. Onderzoek voor de SER naar dit fenomeen door EIM (uit 2009) liet zien dat 3% van de zzp’ers op deze manier feitelijk gedwongen is door de werkgever. Dat onderzoek is niet in die vorm herhaald. Het lijkt me wel veilig te veronderstellen dat dat percentage na 2009 is toegenomen. Verschillende onderzoeken De totale groep gedwongen zzp’ers is groter dan die groep die door de (oud)werkgever gedwongen wordt om zzp’er te worden. In een recenter – en uitgebreider – onderzoek kwam het EIM (Panteia) op een percentage van 26,5 procent ‘necessity’ zzp’ers. In het IBO-zzp onderzoek, de grote interdepartementale verkenning van alle zzp-dossiers, gebruikt onderzoek uit 2011 (De Vries): “9 procent zegt zzp’er te zijn geworden omdat men geen geschikte baan in loondienst kon vinden; voor 8 procent was werkloosheidsdreiging het motief om zzp’er te worden.” Dat is dus 17%. Ongeveer 20-25% is gedwongen zzp Er zijn ook nog andere bronnen, met soms wat kleinere onderzoeksgroepen. De ZZP-enquête kwam in juni 2016 op een kwart noodgedwongen zzp’ers. FastFlex had het in 2013 over “1 op de 10 zzp’ers is noodgedwongen als zelfstandige aan de slag gegaan” (waarbij aangetekend dat FastFlex vooral meet onder hoger opgeleiden). De Intelligence Group stelde twee jaar geleden dat “van de personen die in 2013 zzp’er zijn geworden, zegt 15 procent dat dit noodgedwongen was door ontslag en 1 procent noodgedwongen door faillissement”. Starters op de arbeidsmarkt zitten hier dus niet bij. McKinsey deed onlangs nog onderzoek naar motieven van zzp’ers en kwam op 30% gedwongen zzp. In dat onderzoek werd overigens naar o.a. de VS, Zweden en UK gekeken, niet naar Nederland. Niet negeren, niet overdrijven Verschillende onderzoeken, verschillende definities. Toch is er wel een redelijk helder beeld. Zo’n kwart van alle zzp’ers heeft liever een baan in loondienst. Het is de vraag of onaantrekkelijk maken van zzp-schap helpt tegen gedwongen zzp worden Dat zijn best veel mensen. Zo veel dat het ook rechtvaardig om te zien of dat via beleid wat aan te doen valt. Het is wel de vraag of restrictieve maatregelen als het onaantrekkelijker maken van een zzp-schap (via bijvoorbeeld de Wet DBA of het beperken van de fiscale voorzieningen) veel gaat betekenen voor deze groep. Het maakt de kans dat ze dan wél een baan vinden er niet per sé gemakkelijker op. Ze zijn vaak werkzaam in sectoren waar weinig banen zijn (bijv de Kunsten-sector) of zitten nu eenmaal in groepen die het lastig hebben op de arbeidsmarkt (deel starters, ouderen, allochtonen). Een andere conclusie is ook dat er dus ook veel zelfstandigen zijn (drie keer zo veel dus) die wèl zelf de voorkeur geven voor deze constructie om in te werken. Waarbij ze, zoals het CBS en TNO vorige jaar duidelijk maakt, gemiddeld ook nog eens tevredener zijn met hun werk dan de gemiddelde werknemer. verkiezingen 2017, zzp-dossier Print Over de auteur Over Hugo-Jan Ruts Hugo-Jan Ruts is 'editor-in-chief' en uitgever van ZiPconomy. Bekijk alle berichten van Hugo-Jan Ruts
Hugo-Jan, de groep die door hun werkgever gedwongen worden op zzp-er te worden en dan vervolgens voor dezelfde werkzaamheden door die werkgever weer worden ingehuurd lijkt mij een groep waarvoor inderdaad geprobeerd moet worden een zodanig beleid te ontwikkelen dat dit niet meer mogelijk is. De werkingssfeer van zulk beleid zou vooral richting die werkgever moeten werken en niet aan de kant van de zzp-er. Over de mogelijkheden om hier effectief beleid voor te ontwikkelen ben ik overigens niet optimistisch. En dan ZZP-ers die eigenlijk liever in dienstverband zouden willen werken. Vergelijk dat percentage eens met het percentage van medewerkers in vaste dienst dat eigenlijk wel naar een andere baan zou willen. Ik meen mij te herinneren dat rond de jaarwisseling gigantische percentage werden genoemd van mensen die zich voorgenomen hadden dit jaar eens van baan te wisselen. Je artikel lijkt mij overigens interessante leeskost voor de politieke beleidsmakers.
Zo lang men niet helder onderzoekt n de juiste feiten achterhaalt blijft dit een soap n de politiek. Ronduit amateuristisch om niet structureel beide groepen te scheiden ook qua regelgeving. Dit heb ik een week geleden ook gemaild aan Agnes Jongerius, die op zoek was naar info en beleving. Men moet nadrukkelijk onderscheid maken tussen vrijwillig en onvrijwillig zelfstandigen in de regelgeving. Maatregelen voor de ene groep passen niet op de andere en toch wordt steeds over zzp-ers besloten alsof het om 1 groep gaat. Als de vvd een maatregel voorstaat is de pvda tegen, en vice versa. Dat komt doordat de een denkt vanuit de ondernemer, de vrijwillig zelfstandige, en de ander vanuit de onvrijwillig zelfstandige. Daarbij speelt in de discussie ook onderhuids altijd de afname van inkomsten voor de staat in belastingen en sociale lasten door een groei in het aantal zelfstandigen. Ik zeg: zoek dan een slimme maatregel waardoor ik als zelfstandig ondernemer wat meer belasting betaal, maar verplicht me niet om in loondienst te gaan omdat dat zo veel beter zou zijn. Drogredeneringen! Zo komen we er niet uit, en dat is echt amateuristisch en schadelijk. Ophouden daarmee, en nu professioneel werken aan wetgeving op basis van grondig onderzoek en analyse en aan de hand van heldere feiten en visie.
Ik denk dat er alleen heldere criteria moeten komen voor ondernemerschap/zelfstandige. Aantal opdrachten in een periode, gezagsverhouding enz. Voldoe je daar aan, niks aan de hand. Voldoe je daar niet aan, dan moeten je inkomsten verloont worden, eventueel achteraf, zo moeilijk kan die rekensom niet zijn, getallen gewoon door een loon administratie programma halen. Af te dragen bedrag rolt er dan zo uit. Belasting dienst kan het voor je doen bij de aangifte en de aanslag rolt er dan vanzelf uit. Dan ben je nog steeds zelfstandig, maar de belastingen en premies zijn dan wel voldaan. Dat was toch de bedoeling?
Welke maatregel de politiek ook neemt in onze vrije economie zullen er altijd weer stromingen zijn die niet kijken naar het algemeen belang maar alleen naar een verdienmodel . Dus maatregelen op al deze discussies zullen uiteindelijk alleen maar lijden tot een oerwoud van regels waar niemand meer iets van snapt en iedereen zijn voordeel uit haalt. Misschien moeten wij weer terug naar de tijd dat je pas voor jezelf mag beginnen als je een gedegen diploma voor het ondernemerschap hebt en een vak uitoefenen als je de diploma ‘s hebt om ze uit te voeren. Zo krijg je mensen die dus bewust kiezen voor het ondernemerschap . Krijg je dus geen zelfstandige die gedwongen door de werkgever of gestimuleerd door het uwv zelfstandig worden.
