“Arbeidsrecht & zelfstandigen: Er is niets zo ongelijk als de gelijke behandeling van ongelijken”

De arbeidsovereenkomst van onbepaalde tijd (BW 7:610) was in 1907 een innovatieve oplossing die voortkwam uit de arbeidersbeweging. Een groot deel van de twintigste eeuw heeft deze wet goede diensten bewezen, maar stelt Stef Witteveen: ‘In de huidige en toekomstige arbeidsmarkt is de aloude Arbeidswet voor zo’n 30% van alle werksituaties niet meer passend.’

De enorme veranderingen in onze samenleving zorgen ervoor dat er beroepen verdwijnen of devalueren tot bijbaantjes terwijl er ook nieuwe beroepen ontstaan met grote tekorten aan geschikte kandidaten. Zoals altijd bij grote verschuivingen, zijn er mensen die kunnen profiteren en mensen die het kind van de rekening zijn. Er zijn mensen die kleine (flex)banen moeten stapelen om nog enigszins rond te kunnen komen en er zijn mensen die zich voor flinke uurtarieven aan (vaak grote) opdrachtgevers kunnen verhuren. Indien de wetgeving de nieuwe onderklasse in bescherming neemt maar tegelijk de nieuwe vaklieden belemmert om kansen te benutten, dan is er onvoldoende maatwerk geleverd door de politiek.

Commissie Boot adviseert om variëteit opdrachten recht te doen

Politiek maatwerk

De politiek zal zich erover moeten buigen wat ze voor wie willen doen in plaats van te generieke wetgeving te ontwerpen zoals de Wet Werk en Zekerheid of de Wet DBA. Ook wetgeving zal in de toekomst veel meer een kwestie van maatwerk moeten zijn en de arbeidsmarkt zal per segment moeten worden bediend. De Wet DBA heeft intussen te maken gehad met aanvullingen vanuit de commissie Boot omdat er onvoldoende recht werd gedaan aan de enorme variëteit aan opdrachtnemers en opdrachtgevers. De commissie adviseert om deze variëteit recht te doen door bijvoorbeeld ook te kijken naar het beloningsniveau van de freelancer t.o.v. een werknemer met hetzelfde werk en ook de duur van de opdracht in de weging mee te nemen. Het lijkt erop dat de Wet DBA voor haar overleving nuanceringen zal moeten ondergaan.

Tijd voor innovaties arbeidsmarkt

Sleutelen aan de arbeidswetgeving is echter tot nu toe een politiek riskant en zeer traag proces gebleken. Echte innovaties komen niet uit Den Haag maar uit de markt en deze innovaties hebben vaak een incubatietijd van meerdere decennia nodig om gelegaliseerd te worden. Zo heeft uitzendarbeid meer dan 30 jaar in het grijze gefunctioneerd voordat er goede wetgeving werd aangenomen. Het is echt te hopen dat we er nu wat minder lang over zullen doen want de urgentie om te vernieuwen is groot.

Aan politiek om kaders te stellen, niemand kan 100% krijgen wat hij wil

Wetende dat de overheid niet met creatieve innovaties zal kunnen komen, is het vooral zaak voor Den Haag om ruimte te geven aan nieuwe initiatieven uit de samenleving. De creativiteit is er dan vooral mee gediend als die vrije ruimte wordt gedefinieerd. De politiek kan aangeven binnen welke kaders deze vernieuwing zich moet afspelen want onze vrijheid wordt natuurlijk gedefinieerd door de begrenzingen. Logischerwijs zal de overheid daarbij de rechtsgelijkheid en de solidariteit in de samenleving willen beschermen en dat betekent waarschijnlijk dat niemand voor 100% zal krijgen wat er op het verlanglijstje staat.

Meer ruimte flexibilisering

Onze welvaart is erbij gebaat als de arbeidsparticipatie en de productiviteit zo hoog mogelijk zijn en dat betekent dat er ruimte aan flexibilisering zal moeten worden gegeven. Daarbij heeft het ene segment op de arbeidsmarkt meer bescherming nodig dan het andere en die bescherming zal door de overheid moeten worden geboden. Het segmenteren van de arbeidsmarkt en maatwerk zijn dus nodig maar dat houdt niet in dat er rechtsongelijkheid kan en zal worden getolereerd. Zo zou ik me kunnen voorstellen dat de overheid als eisen stelt dat iedereen die persoonlijke arbeid verricht onder leiding en toezicht, aan dezelfde fiscale wetgeving zal moeten voldoen en dat iedereen participeert in het Sociaal Stelsel en dus ook premies moet betalen.

Het zou vervolgens dus mogelijk blijven dat mensen ervoor kiezen om hun kennis en kunde op een vrije markt aan te bieden en af te zien van een dienstverband met hun opdrachtgevers, ongeacht hoe hun werksituatie eruit ziet. Zij doen dit dan niet omdat ze minder belastingen betalen maar omdat ze hechten aan het ondernemerschap. Opdrachtgevers kunnen dan zonder risico, vakmensen als freelancers inhuren. Zij doen dit dan omwille van de flexibiliteit en niet om aan de belastingdruk te ontkomen want die is gelijk aan die van de reguliere werknemers.

zzp-schap moet onderdeel zijn van vrij keuzeruimte, niet als middel voor lage kosten

Het zzp-schap wordt dan niet ingezet als onderdeel van een race naar de bodem met steeds lagere tarieven en prijzen ten koste van de sociale zekerheid van laag betaalden maar als keuzeruimte voor hen die de zelfstandigheid kunnen en willen dragen. Indien de fiscale faciliteiten van dit deel van de zzp´ers wegvallen, zullen lager betaalden weer massaal in dienst worden genomen en zij kunnen daarmee weer terugvallen op de solidariteit in de samenleving. Vergeet niet dat een tekort aan inkomenszekerheid van deze groep uiteindelijk tot grote maatschappelijke kosten zal leiden.

De recente pogingen van de overheid om de gang van zaken op de arbeidsmarkt te manipuleren, hebben steeds tot ongewenste bijwerkingen geleid met de Wet Werk en Zekerheid en de Wet DBA als voorbeelden. Het is echt veel effectiever om de ruimte te definiëren waarbinnen de samenleving aan vernieuwing en hervorming kan werken. Er bestaan al meerdere interessante initiatieven en het zou jammer zijn als dat innovatieproces weer vele decennia zal worden gefrustreerd.