Hugo-Jan Ruts 21 maart 2017 13 reacties Print Roep om een sociale zekerheidstelsel voor zelfstandigen groeit. Maar willen ze dat zelf wel?Steeds meer politieke partijen en experts pleiten voor een sociale zekerheidstelsel voor zelfstandigen. Maar zelfstandigen voelen daar zelf niets voor, zo blijkt uit resultaten van het zzpkieskompas. Slechts een klein deel van alle zelfstandigen is verzekerd voor arbeidsongeschiktheid. Onverstandig en onverantwoordelijk roepen steeds meer experts. Ze vinden gehoor bij een deel van de politiek. Mogelijke coalitiepartners als CDA, GroenLinks en de ChristenUnie willen – in verschillende vormen – zelfstandigen verplichten zich te verzekeren voor arbeidsongeschiktheid. Zelfstandigen zelf voelen daar niets voor, zo blijkt uit de resultaten van het ZZPkieskompas. “Moet er een verplicht mini sociaal stelsel komen voor alle werkenden?” Dat was de centrale vraag in de uitzending van BNR programma Werkverkenners van dinsdag 21 maart (met onder andere Mies Westerveld en Pierre Spaninks). Terugluisteren kan hier . Verreweg meeste zelfstandigen willen geen verplichte deelname Het zzpkieskompas bestond uit een twintigtal stellingen, waar eerder ook politieke partijen op gereageerd hadden. De antwoorden die zelfstandigen invulden bij de vragen geven een goed beeld over hun mening. Acht op de tien zelfstandigen vindt dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het regelen van een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV). Slechts 22% is het eens met de stelling dat zzp’ers verplicht mee moeten doen aan een collectieve AOV. Nog iets minder (19%) vindt dat zelfstandigen verplicht moeten worden om een aanvullend pensioen op te bouwen. 68% ziet niets in het plan van het CDA om de zelfstandigenaftrek te koppelen aan het hebben van een AOV. Deze resultaten uit het zzpkieskompas, ingevuld door meer dan 10.000 zzp’ers verdeeld over alle sectoren, laten duidelijk zien dat zelfstandigen niets voelen voor verplichte verzekeringen. Weerstand De weerstand tegen een verplicht AOV is dus zeer groot. Waar komt dat nu door? Verreweg het merendeel, 75-80% blijkt uit verschillende onderzoeken, van de zelfstandigen is dat uit vrije wil. Een van de belangrijkste drijfveren van die groep is het hebben van vrijheid. Eindelijk ‘niets moeten’, zelf keuzes kunnen maken en daar ook verantwoordelijkheid voor durven nemen. Uit principiële redenen passen daarom veel zelfstandigen voor een verplichte verzekering. Weerstand tegen instituties als verzekeringsmaatschappijen of het UWV speelt zeker ook een rol. Zie hier ook waarom zo weinig zelfstandigen hun lopende arbeidsongeschiktheidsvoorzieningen vanuit het dienstverband doorzetten bij het UWV. Een deel van de zelfstandigen zal tegen een verplichte AOV zijn, simpelweg omdat ze het zelf niet nodig (denken te) hebben. Bijvoorbeeld omdat ze het zzp-schap combineren met een parttime baan, ruime financiële buffers hebben of terug kunnen vallen op het inkomen van de partner. Het ontbreken van vertrouwen dat een verplichte verzekering betaalbaar wordt en later ook daadwerkelijk iets gaat uitkeren, doet als laatste de deur dicht voor een (al dan niet collectief) verplichte AOV. De WAZ, wat een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen was, is niet voor niets afgeschaft. Verplicht AOV als zelfbescherming? Hoeveel mensen zouden een autogordel omdoen wanneer die niet verplicht is? Soms moet je mensen nu eenmaal met een verplichting tegen zichzelf in bescherming nemen, is een argument van voorstanders van een verplicht AOV. Een principiëler standpunt is dat een arbeidsongeschiktheidsverzekering hoort bij ons op solidariteit gebaseerde sociale stelsel. Iedere werkende maakt er onderdeel van uit en moet er dus ook aan bijdragen, wat het ook betaalbaar houdt. Anderen trekken de argumentatie voor een verplichte verzekering nog wat breder. Met een groeiend aantal onverzekerde zelfstandigen groeit ook het risico dat een deel uiteindelijk een beroep moet doen op de bijstand en dus op publieke middelen. Het feit dat zelfstandigen zich niet hoeven te verzekeren geeft hen de mogelijkheid om onder de (kost)prijs van werknemers hun diensten aan te bieden. Dat is voor sommigen nog een argument om naar een verplicht AOV te gaan. Een verplichte AOV is in de door ons omringende landen voor zelfstandigen overigens heel gebruikelijk. In de UK doen zelfstandigen in bepaalde mate mee aan een collectief stelsel. In de België en Frankrijk zijn zelfstandigen verplicht zich (particulier) te verzekeren. In Zweden en de UK doen zelfstandigen mee het collectiefstelstel. In Duitsland zijn met name kwetsbare groepen verplicht verzekerd. Compromis in coalitie? Wel of niet een verplicht AOV zal binnen de formatie een klassieke tegenstelling opleveren. Aan de ene kant de liberale lijn van zelfredzaamheid van de VVD en D66 en aan de andere kant de sociaal-conservatieve lijn van het CDA, die zich daarin gesteund zal voelen door zowel de ChristenUnie als GroenLinks. De laatste drie zijn alle drie voorstander van de verplichte AOV, waarbij het CDA overigens een stelsel voor zich ziet dat slechts de eerste twee jaar van ziekte dekt. Getalsmatig wint VVD/D66 deze discussie van het CDA plus een vierde coalitiepartner. Toch is er wel reden om aan te nemen dat de liberalen wel open zullen staan voor een stapje richting een verplicht AOV. D66 wil zelfstandigen ‘niet verplichten, maar verleiden’ om mee te doen aan een collectief stelsel van arbeidsongeschiktheidsverzekering. Het UWV moet dit volgens D66 uitvoeren door het openstellen van de WIA regeling voor alle zelfstandigen. Dat die regeling, waar starters gebruik van mogen maken, weinig populair is, baart de Democraten zorgen. De druk op het verkleinen van de fiscale verschillen tussen werknemers en zzp’ers brengt de VVD op het spoor om mogelijk de zelfstandigenaftrek ‘te oormerken’. Zelfstandigen worden zo de facto toch verplicht om zich te verzekeren. Overwinnen weerstanden Het feit dat een doelgroep (zzp’ers) geen voorstander is van een maatregel, is op zich nog geen reden om die maatregel (verplicht AOV) niet in te voeren. Ook bij dit onderwerp spelen, zoals beschreven, meer argumenten dan sec het belang van de zelfstandigen. Mocht het nieuwe kabinet nog iets willen gaan doen met een verplicht AOV dan lijkt het wel zinnig om serieus naar die weerstand te kijken en met name de onderliggende motieven. Een regeling die eenvoudig is, betaalbaar, transparant is omtrent uitkeringsvoorwaarden, en mogelijk variabel en dus meeverend met de omzet, helpt in het geaccepteerd krijgen van de AOV voor zelfstandigen. Net zoals de weerstand van de autogordel uiteindelijk plaatsmaakt voor een vanzelfsprekend voorzorgsmaatregel. aov, verkiezingen 2017, zzp-dossier Print Over de auteur Over Hugo-Jan Ruts Hugo-Jan Ruts is 'editor-in-chief' en uitgever van ZiPconomy. Bekijk alle berichten van Hugo-Jan Ruts
hmm, misschien dat deze redenering dan ook doorgevoerd kan worden naar de DBA? Zodra je een AOV hebt geregeld, ben je dus (verantwoordelijk) zelfstandige en dus geen werknemer? Overigens denk ik dat een groot deel van de ZP-ers best een AOV wil hebben, maar dat deze zonder collectief gewoon best duur zijn als je het inkomen verzekerd dat je nu hebt. Wanneer daar een (vrijwillig) collectief alternatief voor komt, is dat waarschijnlijk goedkoper dan de persoonlijke variant en zullen best wat mensen willen aanhaken. Wat wel geregeld moet worden is dat je zelf het bedrag kan verzekeren dat je nodig denkt te hebben, ipv het huidige collectieve stelsel waarbij je na verloop van tijd maar een percentage overhoud van wat je had. Nu betaal ik veel, maar als het nodig is dat er uitkering plaatsvindt heb ik, en houd ik recht op een uitkering ter hoogte van het verzekerd bedrag. Probeer dat maar eens in een collectief stelsel te stoppen dat gebaseerd is op solidariteit en waar iedereen dus dezelfde rechten heeft….
Eigenlijk is het heel simpel, een collectieve AOV die de basisbehoeften dekt. Zou dus neerkomen op een uitkering ter hoogte van het minimumloon of daaromtrent. Het staat je als zelfstandige altijd vrij om jezelf aanvullend te verzekeren, dat kan dan tot het niveau dat je betaald wilt krijgen. Dat daar hogere kosten aan hangen is logisch, maar daar kies je dan ook zelf voor.
@Erwin, dat is wat D66 wil. En GroenLinks. Met dan wel een verschil tussen niet-verplicht en wel-verplicht. Plus dat D66 zelfstandigen er voor wil laten betalen (wat ws niet genoeg zal zijn, daar reserveren ze 200 milj per jaar voor) en GroenLinks het gratis wil (kost 1,2 miljard per jaar) maar schaft daar dan wel de MKB vrijstelling bij af.
Eens Erwin, een basisverzekering voor al de ZZP-ers die nog niet verzekerd zijn. Zo eenvoudig mogelijk, tegen een redelijke premie, alleen als vangnet. Degenen die kunnen aantonen rechtstreeks een verzekering te hebben afgesloten op minimaal dezelfde basis worden gevrijwaard voor deze verplichting. Uitkering bijvoorbeeld vanaf 3 maanden ziekte (al is het alleen maar om aan te tonen dat zelfstandigen graag bereid zijn om primair hun eigen verantwoording te nemen).
@Bjorn, er zit een paradox in je benadering. Een betaalbaar en toegankelijk systeem zal best haalbaar zijn wanneer dat collectief is. Een aantal partijen en experts pleit daarom voor 1 systeem voor alle werkenden. En dat haalt nu net een verschil weg tussen werknemers en zelfstandigen.
Hugo-Jan, Dat klopt 🙂 Wat betreft de collectieve AOV) Dus iets wat Erwin van Boven voorstelt zou dan een aardig idee zijn. Maar wanneer dat idee van een collectieve AOV het niet haalt, dan maak ik op uit het idee van de CDA (die fiscale voordelen wil koppelen aan het hebben van een AOV) dat wanneer je een zelf geregelde AOV hebt je dus een echte zelfstandige bent. Immers de fiscale voordelen zijn voor zelfstandigen. Ergo als dat een criterium is, dan is dat wellicht een eerste stapje naar een oplossing met de DBA?
In een niet te lang verleden hebben we al een systeem gehad dat dit regelde: de WAZ. WAZ betekent Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen. Tot 1 augustus 2004 was de WAZ de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Dit systeem is niet voor niets ter ziele, is het niet verstandig om voordat weer met een nieuwe oplossing te komen, te kijken waarom het eerdere systeem faalde? Weer hetzelfde wiel uitvinden en constateren, dat het krom is, lijkt me niet verstandig. Kijk naar het verleden en leer!
@Joop, ze zijn de WAZ niet vergeten in Den Haag. Die wil in die vorm niemand terug. Zie jij een alternatief? Of wat jou betreft niets?
@ Hugo-Jan: Wat mij betreft liever niets, want bij ondernemen hoort ook de keuze voor het wel of niet afdekken van risico’s, hoe risicovol ook. Het arbeidsrecht is ooit opgezet ter bescherming van de arbeider (teruggaand naar de Wet op de arbeidsovereenkomst van 13 juli 1907). We hebben het hier niet over arbeiders, maar over ondernemers, dus wat mij betreft niet logisch om voor ondernemers deze bescherming in te bouwen. Beschouwen we freelancers of zzp-ers niet langer meer als ondernemers, dan kan ik me wel een regeling voorstellen.
Joop, Als een zzp-er geen ondernemer is. Wat is die persoon dan als die binnen een bepaald fiscaal jaar iemand aanneemt en deze werknemer vervolgens enige maanden later ontslaat. Lijkt me praktisch gezien allemaal lastig.
Er zijn teveel verschillende zzp-ers om alles over 1 kam te scheren. over het algemeen zijn er zzp-ers die ook zekerheid wilen, en zzp-ers die zichzelf als vrij risicodragend ondernemer zien. De laatste groep bestaat ook uit mensen die 100% als zzp-er werken, en mensen die bijv. een cateringbedrijf hebben en daarnaast zich als zzp-er verhuren. Ik zie de laatste groep een beetje als een mkb groenteboer oid. Die gaan ze toch ook niet verplichten om een verzekering oid te nemen. Als daarin nou eens onderscheid gemaakt zou worden, kan er ook weer verder ontwikkeld worden op de eerste groep,; zzp-er, maar met zekerheid.
De vraag is niet alleen of zelfstandigen meer sociale zekerheid willen, maar ook wat de samenleving als geheel wil. De zelfstandigenaftrek wordt door velen niet ingezet om te bufferen voor nu of later. Maar dient voor ‘de onderkant’ als een soort ‘basisinkomen’. Ons stelsel kan het zich niet veroorloven als er straks een rij staat voor het loketje van de bijstand. Of als er een nieuwe generatie kinderen in armoede opgroeit. Dat is op micro-niveau dramatisch, en op macro-niveau zeer onverstandig.
@ Hugo-Jan Ruts: wel goede, meerdimensionale analyse trouwens, ik stoor mij zeer aan het gebrul van ZZP NL, dat een zeer eenzijdig geluid laat horen
