‘Overheid, pak je rol en verbeter de digitale marktplaatsen’

‘Democratie is de slechtste regeringsvorm ooit, met uitzondering van al die andere vormen die van tijd tot tijd zijn uitgeprobeerd’, schijnt Sir Winston Churchill ooit te hebben gezegd.

Misschien gaat de analogie wat ver, maar min of meer hetzelfde zou je kunnen zeggen van de dynamische aankoopsystemen, kortweg: ‘dassen’, die de afgelopen jaren op tal van plekken bij de overheid zijn ontstaan. ‘Ik denk serieus dat een DAS de allerbeste systematiek is om de belangen van de leverancier te dienen’, zegt bijvoorbeeld een optimistische Paul Oldenburg, specialist externe inhuur bij ‎Staffing Management Services, en een van de auteurs van het handboek Professioneel Inhuren van Flexibele Arbeid.

Maar voor iemand als Mark Bassie van het Comité voor Marktplaatsgebruikers is het glas nu nog hooguit halfvol. ‘Er gaat nog veel niet goed’, zegt hij. Waarna hij in sneltreinvaart een paar van de in zijn ogen belangrijkste tekortkomingen opsomt: versnippering, intransparantie, onduidelijke communicatie, ouderwets eenrichtingsverkeer. En, ook niet onbelangrijk: voor zzp’ers is het sinds de introductie van de dassen steeds moeilijker, soms vrijwel onmogelijk, geworden om nog (direct) een klus voor de (semi-)overheid uit te voeren. Of het nou om een ministerie, een gemeente, een ziekenhuis of bijvoorbeeld het UWV gaat; zzp’ers vissen vrijwel steeds achter het net.

Klachten op waarde schatten

Om die klachten op waarde te kunnen schatten, eerst nog maar even een stukje uitleg. De DAS is een direct gevolg van de nieuwe Aanbestedingswet, die 1 juli vorig jaar is ingegaan. Daarvoor bestonden ze ook al wel, als online ‘marktplaats’, maar sinds vorig jaar hebben ze dus een legale, Europese status.

Een DAS is een plek waar een overheidsdienst opdrachten openbaar kan maken, waarna in principe iedereen (nadat die daarvoor gekwalificeerd is) kenbaar kan maken de opdracht te willen uitvoeren. Op basis van vooraf gemaakte criteria wordt vervolgens besloten wie de klus krijgt. So far, so good.

De nieuwe Aanbestedingswet heeft bovendien ervoor gezorgd dat de regels strenger geworden zijn. Zo moeten afwijzingen nu gemotiveerd worden, net als de uiteindelijke gunning. Ook mogen kosten niet in rekening gebracht worden bij de leveranciers die meedingen naar een opdracht. En de eisen moeten ‘proportioneel’ zijn.

Nog niet overal enthousiasme

Allemaal regels die zouden moeten helpen de leveranciers te beschermen. Maar in de praktijk hebben ze nog niet overal geleid tot enthousiasme. Integendeel zelfs, zegt Bassie. ‘Ik hoor heel veel leveranciers zeggen: zoek het maar uit, ik doe niet meer mee.’ Ze vinden het te complex, te veel geregel, te ondoorzichtig.

‘Ik hoor heel veel leveranciers zeggen: zoek het maar uit, ik doe niet meer mee.’

Eén van de problemen is dat elke aanbestedende dienst zijn eigen DAS heeft, waarvoor de leverancier zich moet kwalificeren. Dat leidt tot inmiddels meer dan honderd verschillende dassen in Nederland, met allemaal net even andere regeltjes. ‘En als je bijvoorbeeld verhuist, moet je dat overal zelf aanpassen’, zegt Bassie. ‘Er is geen centraal systeem.’ Al die verschillende systemen, dat zorgt er mede voor dat opdrachten slecht vindbaar zijn. ‘Het is moeilijk allemaal bij te houden.’

Een punt dat Oldenburg beaamt. ‘Die versnippering, daar hebben wij als DAS-aanbieder ook last van. Het is namelijk in ons belang dat die match tot stand komt. Anders hebben wij als onafhankelijke partij geen rol meer.’ Maar dassen van meerdere aanbestedende diensten gecombineerd? Dat ziet hij er toch niet van komen. ‘De wet zegt dat je een eigen systeem moet instellen waarin je je eigen spelregels duidelijk maakt. Ik zie dus in de wet geen ruimte om dat te clusteren.’

TenderNed kan wél

Alhoewel, zegt hij er ook bij, de centrale overheid kan daar natuurlijk wel ‘heel makkelijk’ een rol in spelen. Bijvoorbeeld door op TenderNed alle aanbestedingen van de dassen te publiceren.

Ook Bassie ziet daar wel iets in. ‘En zet dan niet alleen alle dassen in een lijstje onder elkaar. Ik wil ook het liefst zien wat voor opdrachten daar dan opstaan, en dat makkelijk door kunnen zoeken. Per regio bijvoorbeeld, maar ook per vak. Stel: ik wil alleen HR-opdrachten doen. Dan is het toch fijn als ik daarop kan zoeken?’

‘Bij de Rijksoverheid is totaal geen interesse voor dit onderwerp’

Maar, zeggen beiden ook: dat zien ze er nog niet zo snel van komen. Waarom eigenlijk niet? ‘Bij de Rijksoverheid is totaal geen interesse voor dit onderwerp’, zegt Bassie. ‘Toen ik 3 jaar geleden bij Economische Zaken ging praten over het toenemende aantal marktplaatsen, keken ze me glazig aan: Waar heb je het over? En toen ik uitlegde wat probleem was, zeiden ze: dan ga je maar naar de aanbestedende dienst, daar gaan we niet over. En eigenlijk is er in die houding 3 jaar lang helemaal niets veranderd. De voorlichting over de DAS richt zich uitsluitend op aanbestedende diensten, niet op leveranciers en zzp’ers.’

Een soort ANVR-voorwaarden

Bassie heeft bijvoorbeeld gevraagd om uniforme registratie en inhuurvoorwaarden, die voor alle dassen gelden. ‘Vergelijk het met de ANVR-voorwaarden. Die zijn ook in samenspraak met de markt tot stand gekomen. Niemand weet precies wat erin staat, maar je weet wel: dan zit het goed. Het zou het voor leveranciers wel veel makkelijker maken als we zoiets ook voor dassen hebben. Maar ook voor de aanbestedende diensten, denk ik.’

Oké. Maar waarom moet de centrale overheid dat doen? Bassie: ‘Omdat de overheid het nu laat liggen. En er bestaat toch zoiets als overheidsvoorlichting? EZ werkt toch ook voor het bedrijfsleven? Als je zelf procedures verzint, moet je ze toch ook uitleggen? Bij de Belastingdienst zegt de overheid ook niet: ga maar naar een accountant. Nee, dan hebben we de belastingtelefoon. Waarom zou zoiets niet ook kunnen als het gaat om aanbestedingen? Dat ze uitleggen: hoe werkt zo’n systeem? Hoe werkt de gunning? Waar moet ik als leverancier rekening mee houden?’

Primeur: een leveranciers-dag

Oldenburg is het hierin met Bassie eens. Zijn bedrijf levert de systemen aan aanbestedende diensten om een DAS mogelijk te maken. En is daarin naar eigen zeggen zelfs marktleider. Maar dat wil nog niet zeggen dat het de hele markt kan sturen, benadrukt hij.

De klachten van leveranciers trekt hij zich wel aan, zegt hij. ‘Daarom organiseren wij 19 juli ook voor het eerst een leveranciersdag. Gewoon, om die dialoog goed op gang te krijgen. Dat wordt voor ons ook best spannend. Het is een dag van leveranciers in de zorg, die zijn ingeschreven op een DAS. We zijn ook van plan daarvoor een paar inlenende organisaties uit te nodigen. Enerzijds omdat het dan voor leveranciers aantrekkelijker wordt om ook te komen, anderzijds om met elkaar de discussie te kunnen voeren.’

‘Zoals het vroeger ging, met een voorkeurskandidaatje hier en daar, dat gaat nu niet meer’

Want ja, zegt hij: ‘Ik denk serieus dat een DAS de allerbeste systematiek is om de belangen van de leverancier te dienen. Zoals het vroeger ging, met een voorkeurskandidaatje hier en daar, dat gaat nu niet meer.’ Maar, geeft hij meteen toe, ‘dan moet je inderdaad nog wel een hoop verbeterslagen maken.’ En als de overheid het niet doet, dan wil hij de uitdaging als marktleider inderdaad zelf wel aan.

Om nog maar eens met een citaat van Churchill te besluiten: ‘If you’re going to hell, keep going’.

Dit is de eerste in een serie van 3 verhalen over dynamische aankoopsystemen.

Lees ook:

• Marktplaats voor inhuur moet gewoon mogelijk blijven
• Zelfstandigen winnen slechts 1 op de 8 opdrachten op marktplaatsen
• Marktplaats inhuur personeel: in hoeverre is dat een Dynamisch Aankoop Systeem?