ACM en tariefafspraken, weinig nieuws onder de zon

Zelfstandigen kunnen collectief afspraken maken over hun beloning om aan een minimuminkomen te komen. Dat staat dinsdag in de ‘concept-Leidraad tariefafspraken zzp’ers’ van de Autoriteit Consument & Markt (ACM).

Er komt alleen ruimte voor tariefafspraken voor wat de ACM ‘zij-aan-zij’ werkers noemt (doen gelijk werk als werknemers). De tariefafspraken mogen ook niet verder gaan dan het niveau nodig om aan het bestaansminimum te komen.

De Mededingingswet geldt alleen voor zij-aan-zij” zzp’ers

De ACM schrijft in een toelichting dat zzp’ers die “zij-aan-zij” werken met één of meer werknemers en in de dagelijkse gang van zaken niet te onderscheiden zijn van die werknemers, voor dat werk geen “onderneming” zijn in de zin van de Mededingingswet. Het kartelverbod geldt dan niet voor deze zelfstandige. Zij mogen voor dat werk samen afspraken maken over hun beloning. Dat mag ook in het kader van een cao.

Overigens sluit deze interpretatie van de ACM aan bij haar standpunt van 2,5 jaar geleden.

Tarief voor bestaansminimum

Afspraken over een tarief mogen voor de ACM niet verder gaan dat een tarief dat een bestaansminimum moet garanderen.  Alleen dan is het volgens de ACM niet in strijd met het kartelverbod. “De afspraak moet de sociale bescherming van zzp’ers verbeteren, en mag niet verder gaan dan voor dat doel noodzakelijk is.” Vorige week bepaalde het Europese Hof van Justitie nog dat Duitse afspraken voor minimumtarieven voor architecten (die een stuk hoger liggen dan het bestaansminimum) strijdig zijn met EU regels rond vrij verkeer van diensten.

Het Kabinet wil in 2021 wettelijk een minimumtarief voor zzp’ers van 16 euro per uur gaan invoeren. Dat tarief is afgeleid van de armoedegrens. Het bestaansminimum ligt daar wat boven. Verder schrijft de ACM dat ze in de periode voor invoering van het minimumtarief geen boetes zal opleggen bij afspraken tussen zzp’ers om dit minimumtarief nu al te realiseren.

Wie is ‘zij-aan-zij’ zzp’er ?

De bepaling wie nu zij-aan-zij zzp’er is, kan nog voer voor discussie zijn. In de leidraad haalt de ACM een aantal (bekende) voorbeelden naar boven. Een orkestremplaçant is dat voor de ACM wel, een vertaler niet. Een freelancer die werkt op een redactie wel, maar een onderzoeksjournalist niet.

Over het veel gebruikte voorbeeld van de pakketbezorger schrijft de ACM:

Een pakketbezorger werkt voor één grote bezorgdienst. Hij was eerst in vaste dienst bij de bezorgdienst, maar werkt nu als opdrachtnemer. De bezorgdienst werkt alleen nog maar met opdrachtnemers en heeft geen bezorgers in vaste dienst. Voor de pakketbezorger is er niet veel veranderd sinds hij zelfstandige is. Anders is wel dat hij de pakketjes rondbrengt met een eigen busje. De bezorgdienst bepaalt het tarief dat hij krijgt per pakketje, wanneer hij de pakketjes moet afleveren en welke kleding hij moet dragen en hoe zijn bus eruit moet zien bij het rondbrengen van de pakketjes. De pakketbezorger werkt niet zij-aan-zij met andere werknemers in vaste dienst. De bezorgdienst heeft namelijk geen werknemers in vaste dienst en de pakketbezorger bezorgt de pakketjes met zijn eigen busje. Het is echter niet uitgesloten dat de bezorger op basis van directe toetsing aan de criteria uit het arrest FNV KIEM toch geen onderneming is in de zin van de Mededingingswet.

Gezien de beperkingen die de ACM meegeeft en de lage organisatiegraad van zzp’ers, zullen maar een heel beperkt aantal zelfstandigen iets gaan merken van deze mogelijkheid.