Trouw: groeiend aantal gedwongen zelfstandigen. Is dat zo? Een ZiPfactcheck

Een kakelverse Zelfstandigen Arbeid Enquête geeft een ander beeld dan wat Trouw beweert.

De hoofdredactie van Trouw schrijft in haar commentaar van 3 juli dat ‘Zelfstandigheid voor een groeiend aantal mensen geen vrijwillige keuze is, maar hen is opgedrongen door de arbeidsmarkt en door onwil en soms angst van werkgevers om mensen in vaste dienst te nemen.’

1 op de 5 had negatief startmotief

Niet elke zelfstandige huppelde ooit een kantoor van de Kamer van Koophandel binnen om zich als ondernemer te registeren. Naast de (vakjargon) ‘opportunity’ zelfstandigen zijn er ‘necessity’ zelfstandigen. De groep die zich geen andere keuze ziet dan voor zichzelf te beginnen. In dit artikel uit 2017 haalde ik al eens verschillende onderzoeken, met deels verschillende definities, aan. Zo rond de 20% van de zzp’ers had een negatief motief toen hij/zij startte: geen baan kunnen vinden of bijvoorbeeld gedwongen door de werkgever.

Geen getal om te negeren, schreef ik toen al. Maar groeit dit aantal ook, zoals Trouw beweert?

Toevallig komt net vandaag de nieuwe Zelfstandigen Arbeid Enquête (ZAE) uit. Een zeer uitvoerig onderzoek onder zelfstandigen, ontwikkeld door TNO en CBS op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en nu voor de vierde keer uitgevoerd. Voor de versie van 2019 werden gegevens gebruikt van 5.549 personen (zowel zzp’ers als zelfstandigen met personeel).

Aantal zzp’ers met negatief startmotief neemt juist af

Een van de vragen uit die ZAE is een vraag naar de startmotieven. Naast positieve motieven (meer vrijheid (‘Ik zocht een nieuwe uitdaging’ staat met 39,4% bovenaan) en neutrale motieven (‘zzp-schap is gebruikelijk in mijn branche’) staan er ook een aantal negatieve motieven als antwoord opties.

In de ZAE 2019 geeft 22,6% van de zelfstandigen aan een meer of minder negatief startmotief te hebben. In 2017 was dat 26%. Het percentage in 2019 is het laagste van de vier enquêtes (deze cijfers zijn voor de zzp’ers ‘eigen arbeid’. De cijfers voor ‘zzp’ers producten’ liggen wat lager). Je kan hier nog wel een discussie houden over welke van deze motieven nu echt aangeven dat iemand gedwongen is om te starten als zzp’er. Het gaat me toch vooral ook om de trend, en die juist anders dat wat Trouw beweert.

Kortom: het aantal werkenden dat zich gedwongen voelt om als zelfstandige te starten groeit niet, zoals Trouw beweert, maar neemt juist af.