Schuren met voorstellen Commissie Borstlap: werkveld valt over definitie zzp

“We hebben schuurpapier geleverd”, zei voorzitter Hans Borstlap tijdens de presentatie van zijn eindrapport. “Schuur ermee en kom met andere plannen als die beter zijn dan die van ons.”

De commissie Borstlap boog zich afgelopen jaar over de vraag hoe de regulering van werk eruit zou moeten zien. Het resultaat is een rapport van 122 pagina’s met voorstellen, geclusterd rond vier grote thema’s die volgens de commissie vereist zijn voor werken in Nederland: wendbaarheid, duidelijkheid, weerbaarheid en wederkerigheid. Lees hier alle voorstellen op een rij.

De voorgestelde maatregelen hebben zeer forse impact op werkgevers, werknemers en zelfstandigen. Borstlap en zijn commissieleden hadden dus wel wat kritiek verwacht. De voorzitter noemde de concrete invulling dan ook ‘het schuurpapier’, waarmee hij aangeeft dat het de bedoeling is dat partijen erover in gesprek gaan en eventueel met betere suggesties komen.

ZiPconomy inventariseerde de reacties van zzp-organisaties, vakbonden en andere belangenbehartigers. Hieronder een overzicht van de voorstellen waarmee het meest ‘geschuurd’ wordt.

(Wat de politiek vindt van het rapport, lees je trouwens hier) 

1. Werknemer, tenzij…

De commissie stelt grofweg ‘drie rijbanen’ voor: er zijn zelfstandigen, werknemers met een contract voor (on)bepaalde tijd en werknemers die op uitzendbasis tijdelijk werk verrichten dat qua duur en omvang van tevoren niet of moeilijk te overzien is. Als iemand eigen arbeid verricht tegen een beloning, is hij werknemer. Tenzij hij kan aantonen dat hij zelfstandige is. Deze ‘werknemer, tenzij’-benadering die de commissie voorstelt, krijgt veel kritiek van zzp-organisaties.

De waarde van werk van en voor zzp’ers wordt niet herkend en erkend

“Dit getuigt van oud denken en een gebrek aan respect voor zzp’ers”, vindt voorzitter Charles Verhoef van Zelfstandigen Bouw. Volgens hem gaat de Commissie Borstlap te eenvoudig voorbij aan de behoefte van veel zelfstandigen om bewust in vrijheid te ondernemen en zeggenschap te hebben over eigen werk. Dat vindt ook Frederieke Schmidt Crans, voorzitter van Bovib (brancheorganisatie voor intermediairs en brokers). Schmidt Crans: “De groep zelfstandigen wordt onterecht geframed als een homogene groep, dat is nadrukkelijk niet het geval.”

“Het is jammer dat Borstlap niet afstapt van het werknemerschap als meetlat”, vindt ook Marco Bastian van Nederlandse Bond Van Bemiddelings- en Uitzendondernemingen (NBBU). “Een rijbaan voor zelfstandigen, betekent dat er ook een eigen beoordeling over zelfstandigheid hoort te zijn. Eigen keuze is daarin belangrijk.”

Ook Platform Zelfstandig Ondernemers (PZO) is teleurgesteld. Directeur Margreet Drijvers vindt dat de commissie er niet in slaagt om tot een moderne afbakening van zelfstandigen en werknemers te komen. “Dat komt omdat Borstlap dit doet op basis van oude uitgangspunten, zoals het criterium gezag. Dit zet ons weer ver terug in de tijd.”

PZO en ZZP Nederland overhandigden Hans Borstlap in september het ‘Manifest Moderne Arbeidsmarkt’. Maarten Post van ZZP Nederland ziet veel aanbevelingen uit dit manifest terug in het rapport, vertelt hij. “Denk aan basisinkomenszekerheid en aandacht voor scholing”, zegt hij. “Maar ik mis ons meest belangrijke punt, namelijk de eigen positie voor zzp’ers in de wet. De commissie neemt werkenden als uitgangspunt, terwijl er zoveel echte zzp’ers zijn die niet in dat hokje passen.”

Er zijn veel betere manieren om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, zegt Post. “We komen nog vóór 12 februari met een alternatief plan”, belooft hij.

“De waarde van werk van en voor zzp’ers wordt niet herkend en erkend”, zegt voorzitter Josien van Breda van Platform zzp-dienstverleners. “Als het aan de Commissie ligt, wordt de rol van zzp’ers  gemarginaliseerd. Iedereen die bij een organisatie werkt, wordt werknemer. Niet de contractvorm moet leidend zijn, maar de werkende.”

Daar sluit Roos Wouters van de Werkvereniging bij aan. “Mensen willen weten waar ze aan toe zijn, autonomie, toegang tot zekerheden en een hypotheek”, schrijft zij. “Koppel dit daarom los van de contractvorm, in plaats van nog meer aan de schijnzekerheid van het ‘vaste contract’ te verbinden. Dit advies bereidt Nederland niet voor op de toekomst, maar werpt ons terug in de tijd.”

Vakbond FNV is juist wél blij met het advies. Marjan van Noort van FNV Zelfstandigen: “Een helder onderscheid tussen drie verschillende contractvormen -werknemer, zelfstandige en uitzendkracht- is positief voor de zelfstandig ondernemer die voor eigen rekening en risico werkt. De zelfstandig ondernemer wordt dan weer ingehuurd vanwege z’n expertise en vakmanschap, en niet omdat zzp-constructies financiële voordelen opleveren voor opdrachtgevers.”

“Goed opgeleide zp”er kan op sociale media aanbevelingen plat slaan maar denk ook eens die kwetsbare zzp’ers” vraagt @ZakariaBOUF van @FNV #Borstlap

— Hugo-Jan Ruts (@hugojanruts) January 23, 2020

2. Fiscaal gelijke behandeling

Op fiscaal terrein wil de commissie verschillen tussen werknemers en zelfstandigen laten verdwijnen. En dan ingrijpender en in een veel hoger tempo dan het huidige kabinet al van plan is met de geleidelijke en gedeeltelijke afbouw van de zelfstandigenaftrek. Op dit voorstel wordt verdeeld gereageerd.

Zo vinden Platform zzp-dienstverleners en FNV Zelfstandigen het een goed idee. Marjan van Noort van FNV Zelfstandigen: “Er zitten onrechtvaardigheden in het huidige fiscale stelsel. Zelfstandigen die een bruto inkomen hebben tot 23.000 euro betalen nauwelijks belasting. Dat is door de enorme toename van zelfstandigen op de arbeidsmarkt gewoonweg onhoudbaar.”

Er moet eerst een oplossing komen voor de zelfstandigen die nu afhankelijk zijn van de fiscale voordelen

Volgens haar maken opdrachtgevers ‘massaal misbruik’ van zzp-constructies om te besparen op arbeidskosten. “Borstlap wil deze disbalans herstellen. Het zure daarvan is dat de commissie voorstelt om de zelfstandigenaftrek op termijn voor alle zelfstandigen af te schaffen.”

FNV heeft een oplossing: “Er moet eerst een oplossing komen voor de zelfstandigen die nu afhankelijk zijn van de fiscale voordelen. Wat ons betreft wordt er pas daarna gesproken over het afbouwen van de belastingvoordelen voor zelfstandigen. Dus eerst het juiste contract, dan pas afbouwen.”

Charles Verhoef (Zelfstandigen bouw) en Margreet Drijvers  (PZO) zijn juist tegen de snelle afbouw. Drijvers: “Allerlei ondernemersfaciliteiten worden ingeperkt, terwijl ondernemers meer risico’s lopen. Dat kan niet de bedoeling zijn in een tijd waarin mensen alleen maar meer gaan ondernemen.”

Marco Bastian van NBBU vult aan: “Zodra iemand verantwoordelijk wordt voor zijn onderneming hoort daar een passend fiscaal beleid bij. Stimuleer een werkende in zijn loopbaan, stimuleer een ondernemer in zijn ondernemerschap.”

“We moeten het fiscaal stelsel veranderen, niet per se de voordelen verminderen”, vindt Maarten Post van ZZP Nederland. “Houd het toegankelijk voor de echte ondernemer. Zorg dat zzp’ers ruimte krijgen om inkomensreserve en scholingsbudget op te bouwen.”

3. Aov en pensioen voor alle werkenden

Vrijwel alle werkgevers-, werknemers- en zzp-partijen zijn vóór basiszekerheden voor alle werkenden. De commissie wil een arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) voor alle werkenden en ‘een aanvullende voorziening in het fundament voor alle werkenden, boven de aow’. Ofwel: mogelijk verplicht aanvullend sparen voor zelfstandigen. Marjan van Noort van FNV Zelfstandigen vindt het wel ‘een gemiste kans’ dat Borstlap kiest voor een uitkering op minimumniveau. “Wij zetten in op een inkomensgerelateerde premie en uitkering.”

4. Flex wordt meer vast, dus vast wordt meer flex

Hans Biesheuvel van ONL voor Ondernemers is blij dat de commissie adviseert om werkgevers te ontlasten. Biesheuvel: “ONL pleit al langer voor een kortere loondoorbetalingsplicht bij ziekte en een modernisering van het ontslagrecht. Alleen zo gaan kleinere werkgevers vaker vaste contracten aanbieden. Wel is het cruciaal om te realiseren dat flexibele arbeidsinzet niet per definitie slecht is.”

Het probleem is niet de flexibiliteit, maar juist het gebrek aan zekerheid

Ondernemers moeten werknemers juist flexibel kunnen inzetten, benadrukt Biesheuvel. “Er zal altijd behoefte zijn aan flexibele arbeid zoals bijbanen, vakantiewerk, deeltijdwerk voor opvang van ziekte of verlof, en seizoensarbeid. Het probleem is niet de flexibiliteit, maar juist het gebrek aan zekerheid. Dat blijft nog wat onderbelicht in het stuk.”

Marjan van Noort van FNV Zelfstandigen: “Als het advies wordt uitgevoerd, zal dat voor veel zelfstandigen grote consequenties hebben. Het zal voor heel veel zzp’ers in de onderste laag van de arbeidsmarkt betekenen dat ze teruggaan in loondienst. Denk dan aan de maaltijd- en pakketbezorgers en de Uber-chauffeurs die voor minimale tarieven als zelfstandige werken. Maar natuurlijk zal niet iedereen werknemer worden. Voor gezond ondernemerschap blijft altijd plaats op een arbeidsmarkt die in balans is.”

5. Tijdelijk is echt tijdelijk

Directeur Jurriën Koops van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU) is ‘verrast over de vergaande en gedetailleerde adviezen die de commissie doet over uitzendwerk’. De commissie adviseert dat er meer duidelijkheid moet komen over de rechtspositie voor werkenden en komt daarom met drie contractvormen. Uitzendwerk is daar één van. “Het is daarmee de preferente vorm van externe flexibiliteit. Dat is positief”, vindt Koops. “Maar wat betreft de adviezen over uitzendwerk en payrolling zijn we kritisch.”

Volgens hem doen de voorgestelde maatregelen geen recht aan de ‘belangrijke functie van uitzendwerk’ bij het aan het werk helpen en houden van mensen, het bieden van goed georganiseerde wendbaarheid voor bedrijven en aan de rol van uitzenders als werkgever.  Koops: “Een verdere invulling van de rol en regulering van uitzendwerk is wat de ABU betreft dan ook een van de onderwerpen van gesprek.”

Josien van Breda van Platform zzp-dienstverleners vindt dat de commissie de toegevoegde waarde van zzp-bemiddelaars niet erkent. Van Breda: “Driehoeksrelaties worden alleen genoemd in relatie tot het oneigenlijk gebruik ervan, wat dat dan ook mag zijn, en de uitwassen van de platformeconomie. En dat staat wel heel ver af van de arbeidsmarkt van vandaag. Een gemiste kans!”

Marco Bastian van NBBU benadrukt dat uitzendbureaus en bemiddelaars steeds meer inzetten op opleiding en sociale gelijkheid. “Dit zijn belangrijke onderdelen van het advies. Als je kijkt naar deze veranderende rol richting loopbaanintermediair, is het vreemd dat uitzenden in het rapport louter en alleen wordt beschouwd als kortetermijnoplossing”, vindt hij. “Het zou zonde zijn als uitzendbureaus juist die rol niet langer zouden kunnen oppakken.”

6. Leven lang leren

Alle partijen steunen het pleidooi voor persoonlijke ontwikkelbudgetten voor alle werkenden. De commissie stelt een individueel ontwikkelbudget en een geïntegreerde aanpak voor kennisveroudering voor.

Margreet Drijvers (PZO): “Alles verandert zo snel, alleen door je te blijven ontwikkelen kun je deze veranderingen bijhouden. Juist zelfstandigen kunnen hier het voortouw in nemen, want inspelen op veranderingen zit in hun bloed.”

Ook ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME is heel blij mee met de focus op loopbaanontwikkeling. FME-voorzitter Ineke Dezentjé: “Door technologie ontstaan nieuwe banen, die alleen ingevuld kunnen worden met een passend opgeleide beroepsbevolking. Er moet structureel geïnvesteerd worden in medewerkers. De deelname aan de arbeidsmarkt moet groter en technologie moet slim worden ingezet”.

Maarten Post van ZZP Nederland adviseert om op het gebied van scholing ook in te zetten op ondernemerschap. “Steeds meer jongeren gaan als ondernemer aan de slag, maar daar worden ze op school helemaal niet op voorbereid.”