Hugo-Jan Ruts 17 februari 2020 13 reacties Print Aannames in plaats van feiten doen zzp-debat geen rechtBeeldvorming en verkeerde aannames vertroebelen het debat over de toekomst van het ‘zzp-huis’, schrijft Hugo-Jan Ruts in een opinieartikel. Lees een artikel over zzp’ers en de kans is groot dat er een foto van een pizzabezorger naast staat. Of een vrolijk kijkende hipster, met baard en een kop latte in een café. Hans Borstlap, voorzitter van de commissie over de toekomst van de arbeidsmarkt, praat graag over de verpleegster die op vrijdag haar baan opzegt om op maandag terug te keren als zzp’er. Het zijn clichés die de werkelijke discussie over de hervorming van het ‘zzp-huis’ vertroebelen. In een artikel in het FD van 7 februari doet professor Coen Teulings, oud directeur van het CPB, daar naar hartenlust aan mee. In zijn artikel verengt hij het rapport Borstlap tot een discussie over de problemen met zzp’ers. Daarbij gooit hij alle zelfstandigen en mensen met een flexcontract op één hoop. De miskenning van de diversiteit binnen die groep leidt tot een aantal verkeerde aannames en conclusies. Groei komt door zzp’ers met HBO/WO opleiding Teulings start zijn bijdrage door in één alinea wat cijfers op te noemen. In 2003 had 22% van de lager opgeleide werkenden een flexibel contract, vandaag 41%. Het aantal hoger opgeleiden met een flexcontract stijgt minder hard. Het aantal zzp’ers is verdubbeld. Deze cijfers kloppen, de suggestie dat de groei van het aantal zzp’ers door lager opgeleiden is niet. Want: In 2003 waren er 124.000 zzp’ers met een lagere opleiding (CBS), momenteel zijn het er 130.000. En als percentage van de werkzame beroepsbevolking neemt het aantal zzp’ers met een lagere opleiding af. In 2003 waren er 166.000 zzp’ers met minimaal een HBO opleiding, momenteel zijn dat er 418.000. Het zijn dus hogere opgeleiden die verantwoordelijk zijn voor de groei van het aantal zzp’ers. Ze zijn gemiddeld ook ouder dan werknemers. Waarbij aangetekend dat een hogere opleiding geen garantie is voor een succesvol ondernemerschap noch een hoog inkomen. Fiscale prikkels Verder stelt Teulings dat het overheidsbeleid ten aanzien van fiscale voordelen de ‘werkelijke oorzaak is van de toename van het aantal zzp’ers’. Immers ‘als een werkgever en werknemer moet kiezen voor hoe ze hun arbeidsrelatie willen vormgeven, blijft een zzp-contact fiscaal het voordeligste’. Hier zijn twee kanttekeningen bij te plaatsen. Ongetwijfeld zullen werkgevers vergelijkende fiscale en financiële plaatjes maken op basis waarvan ze een contractvorm kiezen. Dat is echter alleen relevant voor die (ruwweg) 30% van de zzp’ers die ingehuurd worden voor het type werk dat ook werknemers doen. 20% van de zzp’ers verkoopt producten 25% van de zzp’ers levert diensten aan particulieren 25% doet veel korte opdrachten voor bedrijven Deze 70% heeft niets van doen met die rekenplaatjes waarin werknemers en zzp’ers met elkaar vergeleken worden. Goedkoper? Dan de vraag of het inhuren van zzp’ers daadwerkelijk financieel voordeel oplevert voor werkgevers, zoals Teulings stelt. Het gemiddelde uurtarief van een zzp’ers op 60 euro per uur, zo laat de ZAE 2018 van CBS/TNO zien. Natuurlijk zijn er zzp’ers die dat tarief bij lange na niet halen. 6% heeft een uurtarief van onder de € 15 euro, bijna 20% heeft een tarief van boven de €75 (SEO onderzoek ‘Karakteristieken en tarieven zzp’ers’ 2019). Deze spreiding heeft een groot effect op de vraag of zzp-arbeid fiscaal en financieel aantrekkelijk is. We hebben een systeem waarin laag betaalde arbeid via een vast contract relatief zwaar belast wordt via sociale werkgeverspremies. Voor zelfstandigen werkt het precies andersom. De zelfstandigenaftrek is een vast bedrag; het voordeel voor zzp’ers met een laag inkomen is dus verhoudingsgewijs hoog. Dat betekent dat fiscale prikkels heel anders uitpakken voor zzp-arbeid met lage tarieven dan voor zzp-arbeid met hoge tarieven. De uitspraak dat een zzp-contract fiscaal het voordeligste is, zoals Teurlings doet, is dan ook een veel te eenvoudige voorstelling van zaken, zoals ik in dit uitgebreide artikel al eens liet zien. Een HR-adviseur heeft bijvoorbeeld een maandsalaris van € 4.000. Dat kost een werkgever een kleine € 400 aan werkgeverslasten. Die kosten heeft hij niet als hij een interim HR-adviseur inhuurt. Maar ja, die kost in de huidige markt als snel € 70 per uur. Veel duurder dus. De zelfstandige met dat uurtarief heeft zijn fiscale voordelen, maar betaalt als hij fulltime werkt al snel twee keer zoveel inkomstenbelasting dan wanneer hij hetzelfde werk in loondienst zou doen. Debat over zorgen doen op basis van feiten De zorgen die wetenschappers en beleidsmakers uiten over de zzp-economie zijn te begrijpen. Kunnen die zzp’ers wel zelf de klappen opvangen als de economie weer afkoelt? Wat te doen met het lage verzekeringspercentage voor arbeidsongeschiktheid en oude dag? Fiscale prikkels werken inderdaad verstorend in sommige delen van de markt. De zorgen over hoe een geïndividualiseerde zzp-markt zich verhoudt tot het op solidariteit en draagkracht gebaseerd sociaal stelsel is een terecht onderwerp van gesprek. Het kunnen allemaal aanleidingen zijn om het zzp-huis te verbouwen. Maar wel graag op basis van feiten die recht doen aan de complexiteit van het onderwerp om zo tot gerichtere interventies te komen dan simpelweg de klok 20 jaar terugdraaien, zoals Teurlings – met Borstlap – bepleit. (Een verkorte versie van dit artikel verscheen op 17 februari in het FD) Print Over de auteur Over Hugo-Jan Ruts Hugo-Jan Ruts is 'editor-in-chief' en uitgever van ZiPconomy. Bekijk alle berichten van Hugo-Jan Ruts
Coen Teurlings…. Wat ik van deze man weet…. Aanhanger van linkse politiek…… Een man die nimmer onafhankelijke adviezen gaf….. Zijn beste besluit was : Zijn vertrek bij het CPB…… Jammer is wel dat hij nog steeds pennegeschriften mag maken die ons terugvoeren naar tijden zo net na de 2e Wereldoorlog….. Het is daarom goed dat we Hugo Jan Ruts hebben…..
Ik hoop dat dit gebruikt kan worden in het debat. Want dit is inderdaad onbehoorlijk bestuur. Ze drukken een lastenverzwaring van tussen de 200 en 300 euro door. Vergeet niet dat veel zzp’ers door het aanpassen, zeg maar afschaffen van de KOR er al1345 euro per jaar op achteruit gaan.
Dank je wel Hugo-Jan. Een stuk naar mijn hart. Ik zou graag iets willen toevoegen over die fiscale prikkels. Een organisatie zal niet alleen kijken naar de kosten van een individuele arbeidskracht, maar naar de bedrijfsvoering als geheel. Net als de gouden balansregel, heb je de gouden inhuurregel die uitgaat van een vaste kern van arbeidscapaciteit, die aangevuld wordt met een flexibele schil voor het opvangen van fluctuaties in het voortbrengingsproces (reguliere bedrijfsactiviteiten), of de tijdelijke inzet van professionals voor veranderingsprocessen. Een belangrijk aspect bij de afweging tussen vast en flex is het vaak hoge ziekteverzuim bij de eerste groep. Vooral bij Onderwijs en Zorg is dit een probleem. Bij flex komt dit simpelweg niet voor. Als ik als manager voor de zoveelste keer een klas naar huis moet sturen of een OK moet sluiten vanwege zieke of zwangerschap, zou ik dit kunnen laten meewegen in de afweging hoeveel vast en hoeveel flex, en tegen welke kosten. De juiste capaciteit (in kwaliteit en kwantiteit) op het juiste moment, d.w.z. het vinden van een optimum tussen vast en flexibel is m.i. van een veel groter belang voor een organisatie dan wat fiscale prikkels. Zeker in deze tijden van schaarste. Over- of ondercapaciteit is veel kostbaarder en een bedreiging voor het voortbestaan van veel organisaties, profit én non-profit.
Complimenten voor het sterke artikel Hugo-Jan, helemaal mee eens. Evenals met de bijdrage van Richard. Het zijn, zo blijkt, beroepsgedeformeerde, en, zo lijkt, politiek gemotiveerde heren (waar zijn de dames?), met een grote afstand tot de afwegingen in de praktijk van kleine en grote ondernemingen en zeker tot die van bewuste zelfstandige professionals. Met hun adviezen en commissies blijven ze maar schade berokkenen aan de mentale gezondheid van onze (flex-)economie en dus van onze maatschappij. Zeker zorgwekkend (zie ook terechte reactie Stef Witteveen hieronder).
Dat nu juist wetenschappers en beleidsmakers er terecht door Hugo-Jan op gewezen moeten worden dat ze hun meningen ‘factfree’ publiekelijk debiteren is ernstig en zorgelijk. Zie ook de factsheets van De Werkvereniging. Kunnen we dan nog wel op die commissies vertrouwen?
Ik heb altijd al het gevoel gehad dat er dingen speelde dit niet uitgesproken mogen worden. Vaste medewerkers hebben nog een groot kwaaltje waardoor een leidinggevende graag een flexibele veelal duurdere schil heeft en dat is dat ze niet flexibel zijn. Ik werk als ZZPer al meerdere jaren bij één opdrachtgever om deze reden. Ik vervang de zieke, zwangere, manke, luie, inflexibele, etc. vaste medewerkers. Ik vang te pieken op en ben veelzijdig inzetbaar. Ik vind dit leuker als de hele dag, jaar-in en jaar-uit aan hetzelfde project te moeten werken. En ik noem mezelf een ondernemer 2.0 en ik dop mijn eigen boontjes..
Je zit nu ook al jaren bij dezelfde opdrachtgever, dat had je ook in loondienst kunnen doen ook dan hoef je niet aan 1 project te weken hoor, kwestie van overleggen met je werkgever. Zzp’er doen net alsof de enige andere optie een vast dienstverband is, maar er zijn ook nog tijdelijke dienstverbanden, dan zit je ook nergens aan vast en kan je aan het einde gewoon weg, net als zzp’er. Scheelt je een heleboel rompslomp, zoals accountant, verzekeringen etc. En automatisch een basis sociaal vangnet.
@klwinkel: “…dat had je ook …. dan hoef je niet…” Je gaat dus uit van de premisse dat loondienst om wat voor reden dan ook altijd beter is dan zzp. Dat zzp zo’n beetje het ergste is wat je kan overkomen, of wat je de maatschappij kunt aandoen. Opdrachtgever en opdrachtnemer hebben hier een prachtige arbeidsrelatie die perfect past bij de behoefte van beiden: goedbetaald zolang Jos waarde blijft leveren, weinig verplichten, flexibel, minder afhankelijk, steady en betrouwbaar, kortom, een duidelijke win-win situatie. En vergeet niet dat een zeer wezenlijk deel van de inkomsten van Jos regelrecht dat staatskas ingaat, meer dan wanneer hij zijn werk in loondienst zou doen. Jos zal wel wat extra moeite moeten doen door werk dat hij niet kan declareren, zoals studie, administratie, acquisitie en zijn zaakjes goed moeten regelen. Hij zal ook nooit kunnen deelnemen aan zo’n mooie collectieve pensioenregeling, waarbij elke ingelegde euro vijf keer over de kop gaat, en genoegen moeten nemen met een dure AOV die niet uitkeert als het noodlot toeslaat, en hij zal zijn marktwaarde heel goed in de gaten moeten houden, anders loopt het niet goed af. Ziek worden, is natuurlijk helemaal uit den boze, dus braaf in oktober die griepprik halen. Maar dat is de prijs van de vrijheid; voor de een allemaal onzin, voor de ander een existentiële behoefte, zo belangrijk als ademhalen.
Er is gewoon sprake van doelredenering. De overheid heeft geld nodig om het sociale stelsel in de lucht te houden en denkt dat te kunnen realiseren door zelfstandigen te strippen van fiscale voordelen (terwijl zelfstandigen ook een andere kostenbasis hebben en eigen risico’s dragen). Of door ze het loondienstverband in te jagen. Die hoogopgeleide in loondienst gaat dan echter veel minder IB betalen (nominaal gezien) dus qua overheidsbaten maakt het niks uit. Bovendien zullen veel oudere zelfstandigen moeite hebben met vinden vaste baan en zal het moeilijk blijken om zelfstandige met diverse activiteiten te plotten op één vastomlijnde baan met functieomschrijving. Niet alleen voor de zelfstandige zal dit voelen als een keurslijf, ook voor ondernemers. Mijns inziens is een van de succesfactoren van het bedrijfsleven de flexibiliteit en de sociale innovatie die zzp’ers brengen (de bijen van de netwerkeconomie). Echter, ook daarover zegt Borstlap dat we het internationaal “slechter doen” en dat de flexibilisering schadelijk is voor de economie zonder enige data die dit onderbouwen. Het probleem is niet dat er verkeerd wordt gerekend. Het probleem is dat de zzp discussie een politieke is. De politieke kleur en overtuigingen en dogma’s zijn leidend en feiten slechts een middel om de eigen vooringenomen positie te beargumenteren. Als die feiten er niet zijn, dan worden ze wel bedacht. Het zzp ‘probleem’ is een links conservatieve illusie. Zorg gewoon dat het aan de onderkant van de arbeidsmarkt en in het mkb minder risicovol is om mensen aan te nemen. Schrap bijvoorbeeld loondoorbetaling bij ziekte voor ondernemingen met minder dan 10 werknemers en daarboven voor 10% van de workforce. Een bedrijf met 10 man kan zich wel 1 zieke veroorloven. Daaronder wordt het al risicovol voor de continuïteit.
“Deze 70% heeft niets van doen met die rekenplaatjes waarin werknemers en zzp’ers met elkaar vergeleken worden.” Dit is nou precies wat de heren (en vast ook de nodige dames) regel- en beleidsmakers maar niet schijnen te snappen. Wat mij betreft zit de 30% schijnzelfstandigen zowel aan de onderkant als aan de bovenkant. Niet zozeer op basis van het opleidingsniveau, maar op basis van de hoogte van de winst. En ze zitten allemaal in uurtje/factuurtje-diensten op locatie van de ‘opdrachtgever’. Aan de onderkant zitten mensen die geen keus hebben. Niet om al dan niet als ZZP’er te werken en niet in het tarief dat ze in rekening kunnen brengen. Aan de bovenkant zitten mensen die vroeger (maar nog niet zo heel lang geleden) in dienst zouden zijn geweest bij een detacheringsbureau. En zelfs dit is een generalisatie, want in allebei deze groepen zitten ook mensen die, zoals Jos het noemt, ‘hun eigen broek ophouden’. Die er zelf voor zorgen dat ze nieuwe klanten krijgen (marketing), die zelf invloed hebben op de prijs die ze voor hun diensten in rekening brengen (verkoop). Kortom: Zelfstandig ondernemer Zonder Personeel zijn. Die 30% waar iedereen zich zo druk over maakt, is dus niet eens 30%.! Ja, er is wel degelijk een probleem met schijnzelfstandigheid (en níet zozeer met flexibilisering van de arbeidsmarkt). Maar (ook) dit is (weer) als een speciaal en voor veel geld ontwikkeld drukverband om een knie terwijl er een zwaluwstaartje op een wenkbrauw zou moeten. Een zwaluwstaartje dat al jááren als standaarduitrusting in ieder verbanddoosje zit … Maar dat schijnt de laatste jaren norm te zijn: ingewikkelde oplossingen zoeken zonder het werkelijke probleem te begrijpen. Oplossingen die dus nooit kunnen werken omdat ze het werkelijke probleem niet aangepakken. Zie daar onze belastingcenten aan het werk …
