‘Wie piramides bouwt, krijgt mummies’

Ondernemen met impact is een eerlijk boek waarin ook je eigen failures (zoals Jamby met Adam Curry) worden benoemd. U stelt u kwetsbaar op. Waarom moest dit boek er komen?

Omdat ik de wereld wil verbeteren vanuit ondernemende principes. Dit verhaal moest eruit. Ik signaleer dat we vastlopen in deze wereld. De verschillen in de samenleving, niet alleen die tussen rijk en arm, worden alleen maar groter en we slopen het milieu. Er is nieuw leiderschap nodig. Innovatie gaat niet hard genoeg om zowel het klimaat, vergrijzing als de digitale revolutie het hoofd te bieden en tegelijkertijd voldoende te verdienen om onze welvaart in stand te houden

Daarbij zegt u: de middelmanager is een bedreigde menssoort.

Per saldo zijn er maar heel weinig geniën op de wereld. Steve Jobs, Elon Musk…. Het zijn  uitzonderingen. Ik denk dat 99 procent van de mensen geen genie is, en toch gedraagt het overgrote deel van de managers zich alsof ze dat wel zijn; alsof ze het allemaal beter weten dan de mensen waar ze leiding aan geven. Als overlevingsmechanisme houden ze informatie achter zodat ze macht houden over hun medewerkers. Het is de dood in de pot. Wie piramides bouwt – wie regeert op basis van hiërarchie – krijgt mummies. Terwijl je juist springlevende medewerkers wilt. Goede managers nemen mensen aan die meer weten dan zij, bieden eventueel zelfs een hoger salaris dan zijzelf verdienen en laten zich uitdagen. De duurzaamheidsproblematiek vraagt innovaties die de wereld nog nooit gezien heeft in een tempo dat nog nooit is vertoond. Dat red je niet met het huidige hiërarchische denken. De rol van de klassieke manager is aan het uitsterven, we hebben nieuw leiderschap nodig. Middelmanagement is een bedreigde menssoort. Juist hele gewone mensen zijn tot buitengewone prestaties in staat.

U pleit daarbij voor psychologische veiligheid…

Een geweldloze samenleving vraagt om geweldloze bedrijven. Haal de druk, de targets, bij mensen weg en ze gaan excelleren. Elke vorm van druk is een vorm van geweld, zo leerde ik van de oprichter van Niverplast. We moeten naar een fearless organisation waarin mensen fouten durven te maken. Introduceer fuck-up friday waarop medewerkers hun failure van de week mogen benoemen. Als je een topsporter onder druk zet, gaat het ook vaak mis. Binnen de succesvolle Semco-stijl is het normaal dat mensen hun eigen vrije tijd en salaris bepalen. Niemand maakt er misbruik van. De stille kracht zit op de werkvloer, niet bij het (midden)management. Het gaat om slim samenwerken, in multidisciplinaire teams. Niet vanuit silo’s. Sales verordonneert productie om levertijden te halen. Doen ze dat in overleg, gaat het veel beter. Minder fouten, meer tevreden klanten en minder verzuim.

U zat eens aan tafel bij Wientjes en Van Kesteren van VNO-NCW, zo schrijft u in Ondernemen met Impact, en u voelde zich geïmponeerd.

Ik voelde daar het machtsdenken. Er zat iets indrukwekkends, maar ook iets dreigends in. Je voelt dat ze op heel veel borden tegelijk schaken. Ze hebben – net als managers – een geweldige kennisvoorsprong. Kennen alle ins & outs. Deze mannen bepalen de koers van Nederland. Toch zie je dat voor de meeste bedrijfsverenigingen (zoals VNO-NCW) het overleven van de eigen organisatie belangrijker is dan het belang van de leden, terwijl ze er juist moeten zijn voor hun leden. Ook hier is sprake van een hiërarchische piramide. Maar macht is wat anders dan invloed. Nieuw leiderschap is kennis delen en mensen in de piramide laten excelleren door ze vrijheid te geven. Geef je mensen vrijheid en verantwoordelijkheid dan krijg je als bonus innovatie en eigenaarschap. Strakke hiërarchie haalt leven uit mensen. Het worden robots, terwijl je hun brein wilt gebruiken.

Waarom moeten de economische principes geherdefinieerd worden?

Economen denken traditioneel vanuit schaarste. Maar er is helemaal geen schaarste. Er is alleen maar overvloed. Met zon en wind kunnen we zoveel energie genereren en daarmee schoon water en dus schoon voedsel produceren, zodat we één welvaart voor de gehele wereld kunnen realiseren. Het Spotify-model en de deeleconomie gaan ons daarbij helpen. Dankzij Spotify hebben we geen muziekdragers meer nodig, maar hebben we een overvloed aan muziek. Banken beschouwen mensen nu nog eenzijdig als klanten, maar feitelijk is er sprake van een deeleconomie. Een klant heeft geld nodig, maar brengt ook geld. De economieboeken moeten geherdefinieerd worden: economen denken immers alleen met schaarste als uitgangspunt. We hebben geen schaarste, we hebben overvloed. Ondernemende principes waarbij we de stille krachten van de werkvloer gaan benutten, vormen daarbij de basis voor het oplossen van de wereldproblematiek. Zorg wel voor een goed ecosysteem met voldoende diversiteit. Haal je diversiteit uit een organisatie, klapt een ecosysteem in elkaar. Tegengeluiden horen bij een ecosysteem, maar hedendaags management functioneert veel te veel op basis van macht. Het tegengeluid blijft uit en dus ook innovatie. Groei moet daarbij voor ondernemers geen doel op zich zijn. Kankercellen en veel bedrijven groeien om het groeien. Maar de wereld vergrijst en er komen minder mensen. Dat betekent onvermijdelijk dat er minder economische groei zal zijn. Minder groei en volop overvloed…. Er komt een geweldige tijd aan met welvaart voor iedereen. Maar dat vergt ander leiderschap, leiderschap met impact.

Bezoektip: Op 19 mei 2020 spreekt Arko van Brakel op het seminar ‘Anders….’.

Tekst: Ronald Buitenhuis