Kamer teleurgesteld over intrekken zzp-wetgeving. Koolmees wil fundamenteel debat over inzet zzp, na pilot webmodule.

“Na drie jaar studeren heeft de minister niets om ongewenste schijnconstructies in de zzp-markt aan te pakken. Terwijl de Tweede Kamer vindt dat constructies als die van Deliveroo niet kunnen”, zei Gijs van Dijk (PvdA) tijdens het Algemeen Overleg over het zzp beleid in de Tweede Kamer.

Maandag schreef minister Wouter Koolmees van Sociale zaken al dat de wet minimumtarief en zelfstandigenverklaring voor zzp’ers er toch niet komt. Deze wet brengt volgens hem te veel administratieve lasten voor zelfstandig ondernemers met zich mee om effectief te zijn. De webmodule komt er wel, daarmee begint het kabinet een pilot vanaf het najaar. De online tool om te bepalen of een opdrachtgever iemand als zzp’er mag inhuren geeft vanaf dat moment ‘wel duidelijkheid, geen zekerheid’, zei de minister. Lees meer.

Teleurstelling en frustratie

De meeste Kamerleden zijn teleurgesteld dat de conceptwetgeving over een minimuminhuurtarief niet doorgaat. En dat terwijl het voorstel eerder niet zo enthousiast ontvangen werd.

• Lees ook: 14 vragen en antwoorden over de webmodule. Voor opdrachtgevers, bureaus en zelfstandigen.

De linkse oppositie vond het tarief van 16 euro veel te laag. Hoger kon volgens de minister niet vanwege mogelijke problemen met Europese regels. “Ik deel de teleurstelling dat het ons niet gelukt is om tot wetgeving te komen. De doelstellingen worden breed gesteund, maar de weerstand tegen de techniek van de wet is te groot,” zei minister Koolmees. Daarbij zei hij ook dat hij op zijn oproep om met alternatieven te komen nooit reactie gehad heeft.

Groenlinks oordeelt vernietigend op de brief van Koolmees. “De situatie is nu erger dan drie jaar geleden”, vindt Paul Smeulders. “Na de invoering van de WAB is de zzp’er nog meer in het afvoerputje geraakt. Er is geen heilige graal, het gaat om keuzes maken. We moeten helder definiëren wie zzp’ers zijn en wie niet.”

Gijs van Dijk (PvdA) vindt het ernstig dat er nu niets gebeurt tegen schijnzelfstandigheid. “Het kabinet moet in de actiestand komen. Bijvoorbeeld door een overduidelijk kwaadwillend bedrijf zoals Deliveroo aan te pakken. Zoals we voorspeld hadden, is na de WAB een glijbaan ontstaan van flexwerk naar zzp-constructies. Daar moet nu iets tegen gebeuren.”

Van Dijk wil dat het moratorium op de handhaving van de Wet DBA zo snel mogelijk wordt opgeheven.

Fundamenteel debat na uitkomsten pilot webmodule

Minister Koolmees is het niet eens met de kritiek dat hij met ‘niets’ is gekomen. “Er is keihard gewerkt om de huidige regelgeving en jurisprudentie – die heel complex is – om te zetten naar een webmodule. Die gaan we nu in een pilot testen. Dan weten we wat de uitkomsten zijn: in welke situaties kan – volgens de huidige regels – werk nu wel of niet gedaan worden door zzp’ers. Dat geeft duidelijkheid. Maar niet iedereen zal blij zijn met die uitkomsten. ”

Volgens de minister zal een deel van het zzp-werk terecht verdwijnen, maar hij kan zich ook voorstellen dat de webmodule ook zzp-werk afwijst dat wel gewenst is. Of dat ongewenste zzp-constructies via de webmodule toch mogelijk blijken. “Die resultaten moeten we in de Kamer bespreken. Dan pas kunnen we het debat voeren over huidige criteria, wat de impact is en of het nodig is om wetgeving aan te passen” aldus de minister. “Want het debat over welk werk gedaan mag worden door zzp’ers, dat is in de politiek nog nooit gevoerd. Dat is noodzakelijk, voordat we eventuele regels aanpassen en voordat we kunnen handhaven.”

Zorgen over webmodule

De minister reageerde ook op de zorgen in de Kamer over de webmodule. “De webmodule doet nu niet wat hij moet doen, namelijk zekerheid geven vooraf”, zegt Judith Tielen (VVD). Zij vindt dat de definities verbeterd moeten worden. Verder vraagt ze zich af of er vragen geschrapt kunnen worden. “38 vragen en nog extra modules, dat klinkt als veel werk voor opdrachtgevers.”

Ook Steven van Weyenberg (D66) maakt zich zorgen over de webmodule. “Bijvoorbeeld over het criterium vervangbaarheid”, zegt hij. Volgens hem moeten eerst de regels veranderen, omdat op basis van de huidige criteria een echte professional met een eigen expertise meer strafpunten krijgt dan een pizzabezorger. Van Weyenberg: “Ik ben bang dat we ongelukken maken met de webmodule als het wettelijk kader niet veranderd wordt. Ik wil de echte zzp’er niet lastigvallen, maar uitbuiting voorkomen.”

Lees ook: Webmodule brengt interim kenniswerkers in de gevarenzone, maar geeft Deliveroo vrij spel

Koolmees beaamt dat de pilot inderdaad bedoeld is om de criteria te toetsen, maar wil het gesprek over het mogelijk aanpassen van de criteria dus pas doen na de pilot. Verder wil hij per sector bekijken wat de mogelijke arbeidsmarkteffecten zijn. “In de zorg is bijvoorbeeld een situatie ontstaan waarin veel met zzp’ers gewerkt wordt.” Het debat over in hoeverre dat gewenst is, laat Koolmees graag over aan zijn collega Hugo de Jonge van het ministerie van Volksgezondheid.

Lees ook: Belangenorganisaties reageren op afstel wet zelfstandigenverklaring en webmodule: ‘Zolang de wetgeving niet wijzigt, zal een webmodule niet werken’

‘Werknemer, tenzij’

Een pilot, debatteren over de uitkomsten, discussie over eventuele nieuwe criteria, en dan mogelijk wetgeving aanpassen. Voor een deel van de Kamer duurt dat veel te lang.

“Ik snap de zorg dat – net als bij de Wet DBA – echte zelfstandigen last hebben van handhaving van regelgeving, maar nu niets doen voor kwetsbare zzp’ers is maatschappelijk onaanvaardbaar”, vindt Gijs van Dijk.

‘Maak nu al de knip’

Smeulders pleit ervoor om het ‘werknemer, tenzij’-principe uit het rapport van de commissie Borstlap nu al toe te passen. Kortgezegd: als iemand eigen arbeid verricht tegen een beloning, is hij werknemer. Tenzij hij kan aantonen dat hij zelfstandige is. Daarnaast zou er volgens Smeulders een collectieve basiszekerheid moeten komen voor alle werkenden, ook dat is een voorstel van Borstlap. “Maar daar kunnen we pas na de verkiezingen mee aan de slag. Ik vind dat we nu wel al de knip moeten maken tussen werknemers en zzp’ers.”

De VVD opperde of toch niet serieuzer gekeken kan worden naar een aparte wettelijke positie voor zelfstandigen, een onderzoek dat in het regeerakkoord was toegezegd. Het CDA wil dat er beter gekeken wordt naar wat andere Europese landen doen voor bescherming van kwetsbare zelfstandigen.

Na de zomer verder

Goedbedoelde suggesties, frustraties en de wetenschap dat eigenlijk niemand de ‘silver bullit’ heeft voor deze slepende discussie over het kwalificeren van de arbeidsrelatie, het zijn de terugkerende punten in deze debatten.

Koolmees lijkt overtuigd dat hij voortgang boekt, ondanks dat de wetgeving mislukt is. Eerst de pilot van de webmodule. Dan wordt zichtbaar wat nu de effecten zijn als je de huidige wetgeving op de zzp-markt legt. En of die effecten nu zijn wat maatschappelijk gewenst is.

Pas na zo’n debat kan je gaan handhaven, zo meent het kabinet.

En dan maar zien of dat fundamentele debat nog voor de verkiezingen kan worden afgerond. Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Economische Zaken) komt snel na de zomer met een kamerbrief over de invulling van de pilot, inclusief een tijdspad. Ondertussen blijven de huidige modelovereenkomsten gewoon van kracht, bevestigde Vijlbrief.

Tekst: Claartje Vogel / Hugo-Jan Ruts