Kan zzp-bemiddeling via platformen zomaar onder de Waadi vallen?

Het kabinet overweegt om zzp-bemiddeling via platformen onder de Wet Allocatie Arbeidskrachten Door Intermediairs (Waadi) te laten vallen. Dat schreven minister Koolmees en staatssecretaris Vijlbrief vorige week aan de Tweede Kamer. Morgen is er een algemeen overleg tussen de Kamer en minister Koolmees over de arbeidsmarkt en de werking van de markt van intermediairs en platformen.

De Waadi is bedoeld om de rechten van uitgeleende werkenden beter te beschermen. Het gaat vaak om uitzendbureaus en detacheerders, maar de wet geldt voor een veel bredere groep. Als een bedrijf tegen vergoeding arbeidskrachten ter beschikking stelt aan een derde, is de Waadi van toepassing.

• Lees ook: alle artikelen, achtergronden ivm debat Arbeidsmarkt & werking flexmarkt in Kamer

Snelle oplossing voor platformwerkers

Het kabinet wil uitzoeken of deze wet ook kan gelden voor platformwerkers. Het doel: de arbeidsmarktpositie van werkenden in de platformeconomie versterken, schrijft de minister. Hij baseert zich op het advies dat de Commissie Regulering van werk uitbracht begin dit jaar. Daarin staat dat vaak onduidelijk is welke regels er gelden in de platformeconomie en dat daardoor problemen ontstaan. Bedrijven als maaltijdbezorger Deliveroo en Temper liggen bijvoorbeeld onder vuur omdat zij werken met laagbetaalde zelfstandigen die nauwelijks sociale bescherming hebben.

De minister wil problemen met dit soort bedrijven snel oplossen door regelgeving die toeziet op driehoeksrelaties ook op bepaalde vormen van platformwerk van toepassing te verklaren. Als platformwerk onder de Waadi valt, dan gelden er ineens veel meer regels. In die wet staat bijvoorbeeld dat uitgeleende arbeidskrachten recht hebben op dezelfde arbeidsvoorwaarden als het eigen personeel van de opdrachtgever. Hoe dit precies moet werken, daarover zal Koolmees de Tweede Kamer na de zomer meer vertellen.

Vakbonden versus werkplatform Temper

Ondertussen dreigen vakbonden FNV en CNV met een rechtszaak tegen Temper, een platform voor zzp klussen in de horeca, logistiek en schoonmaak. De vakbonden eisen dat Temper degene die via het platform werken als werknemers in dienst neemt en een nabetaling doet. Zakaria Boufangacha van FNV: “Wat Temper doet is precies hetzelfde als alle uitzendbureaus doen, het bemiddelen tussen opdrachtgevers en werkenden. Zij dient zich dus ook aan dezelfde regels te houden, waaronder CAO, pensioenen en zorgen dat de werkenden een vangnet hebben doordat ze meebetalen aan de sociale zekerheid.”

In het Financieele Dagblad zegt directeur Niels Arntz van Temper dat hij graag ‘mogelijk later deze week’ in gesprek gaat met de bonden. “Dat doen we altijd, ook met de FNV Horecabond en daar is een mooie samenwerking uit voortgekomen.” Daarmee verwijst Arntz het verschil van inzicht tussen FNV bonden over de positie van platformen, 

Driehoeksrelaties als aparte categorie

Directeur Jurriën Koops van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU) vertelt dat hij deze manier van denken heeft geopperd bij het ministerie van Sociale Zaken. “Ik ben blij dat ze ermee aan de slag gaan”, zegt hij. “Ons voorstel is geïnspireerd op dat van de commissie Borstlap. Die stelt drie rijbanen voor: loondienst, uitzend en ondernemen. Maar wij zien de uitzend-baan als een brede, volwaardige rijweg met meerdere vormen van driehoeksrelaties. Dus ook arbeidsbemiddeling via platformen.”

• Lees ook: ‘Ok, drie rijbanen, maar hoe houd je de arbeidsmarkt filevrij’ ?

Verder wil hij niet het ‘werknemer, tenzij’-principe overnemen uit het rapport van de commissie Borstlap. Dat houdt namelijk in dat als iemand eigen arbeid verricht tegen een beloning, hij werknemer is. Tenzij hij kan aantonen dat hij zelfstandige of uitzendkracht is. “Wij pleiten voor ‘werknemer, als’, ‘zelfstandige, als’ en ‘uitzend, als’,” zegt Koops. “Het principe ‘werknemer’, tenzij’ houdt namelijk ook in dat je moderne arbeidsvormen niet erkent. Dat is onverstandig, want dan kun je ze ook niet reguleren.”

Platformwerk nu al onder de Waadi laten vallen, kan wel ingewikkeld worden. Koops: “Vooral juridisch, want het vergt definitie en afbakening en die is ingewikkeld. Niet ieder platform bemiddelt namelijk arbeid.”

Hij noemt Temper, het zzp-platform voor de horeca. “De eigenaren van Temper noemen het zelf een prikbord, wat mij betreft zouden ze onder de Waadi horen te vallen”, zegt hij. “En dat betekent dat zo’n platform geen vergoeding mag vragen aan de zelfstandige en dat het ‘gelijk loon voor gelijk werk’-beginsel moet gelden. Maar het is best ingewikkeld, want platformen als klusplatform Werkspot en maaltijdbestel-app Deliveroo werken bijvoorbeeld weer op een andere manier dan een Temper. Voordat de Waadi geldt, moet een rechter vaststellen dat er sprake is van allocatie.”

• Lees ook: Platform Helpling geen werkgever, maar wel bemiddelaar

Ene platform is het andere niet

Pim Graafmans is mede-oprichter van een platform voor arbeid: YoungOnes. Het is een app voor kortstondige klussen dat actueel vraag en aanbod matcht, zonder tussenpersoon. Graafmans werkte voorheen elf jaar bij uitzendbureau Youngcapital en kent de Waadi goed, zegt hij. Hij twijfelt of dit de oplossing is in de platformeconomie.

“De minister schrijft dat hij misstanden bij Uber en maaltijdbezorgers als Deliveroo wil voorkomen. De Waadi is een wet bedoeld om uitbuiting te voorkomen, dus die toepassing lijkt een logische stap. Maar het ene platform is het andere niet.”

Hij twijfelt of de minister ook platformen bedoelt zoals YoungOnes, omdat hij naar eigen zeggen geen jongeren ter beschikking stelt en er geen uitbuiting plaatsvindt. “Ondanks dat we niet ter beschikking stellen, werken we nu al waar mogelijk volgens de regels van de Waadi”, zegt hij. “We vragen geen bemiddelingsvergoeding aan de werkende, alleen aan de opdrachtgever. Als de opdrachtgever iemand in dienst wil nemen, dan kan dat gewoon. En de verdiensten zijn vaak relatief beter dan die van werknemers.”

Volgens hem verdienen jongeren via YoungOnes vaak meer dan als ze hetzelfde werk doen voor een bedrijf in dienst. “Opdrachtgevers zetten ze in bij pieken en gaten in het rooster. Gemiddeld betalen ze 15,40 euro. Voor een 19-jarige is dat een heel lekker tarief, als hij onder de horeca-cao zou vallen zou hij het wettelijk minimumloon: 5,82 euro krijgen.”

‘Scheer niet alles over één kam’

Ook Lars Evers van online marktplaats Jellow zou willen dat het kabinet duidelijker is. “Welke platformen, flexwerkers en situaties willen ze aanpakken? Het idee ontstaat dat elk platform flexwerkers uitbuit en dat klopt gewoon niet.”

Het freelancenetwerk van Jellow is vooral gericht op zzp’ers in de zakelijke dienstverlening, uurtarieven liggen tussen de 45 en 125 euro. “Uitbuiting, dat is in onze doelgroep niet aan de hand”, zegt hij. “Ik juich toe dat de minister misstanden in de platformeconomie wil voorkomen, maar scheer nou niet alle platformen over één kam. Er zijn namelijk veel ondernemende werkenden die baat hebben bij platformen.”

Waarmee vergelijk je platformtarieven?

Platformexpert Martijn Arets vertelt dat zzp-bemiddeling slechts een klein onderdeel is van de hele platformeconomie. “Toch zijn het er in Nederland alleen al minstens 100 en zijn de verschillen binnen deze kleine groep groot. In elk geval zijn dit soort platformen bijna nooit simpelweg een prikbord, wat ze ook beweren. Ze bieden namelijk meer toegevoegde waarde. Een platform geeft sturing om een transactie tot stand te brengen. En dat soort bemiddeling brengt verantwoordelijkheid met zich mee.”

De Waadi toepassen kan wel lastig worden, vertelt Arets. “Als je het hebt over gelijk loon, waarmee ga je dan vergelijken? Schoonmakers die nu klussen via Helpling hebben, werkten voorheen vaak zwart. Zij concurreerden toen ook al niet met schoonmaakbedrijven. En bij Deliveroo: kijk je naar de horeca-cao of die van de transportsector?”

Een andere uitdaging zijn platformen die stukprijzen uitbetalen. “Hoe vertaal je een bezorgde pizza of een taxirit naar een uurtarief? Reken je wachttijd tot de volgende klus mee? Het is een ingewikkelde kwestie, want stukprijzen zijn vaak ondoorzichtig opgebouwd.”

Conclusies

Minister Koolmees wil op korte termijn iets doen om de platformwerker te beschermen, zonder een uitspraak te hoeven doen over de status en daar kan ik me in vinden. Maar dit is geen langetermijnoplossing. Wat we echt nodig hebben, is een hervorming van het arbeidsstelsel.

Koops van ABU vindt het in elk geval een goede zaak als bepaalde vormen van arbeidsbemiddeling via platformen onder de Waadi vallen. “Voor nieuwe driehoeksrelaties die lijken op uitzenden moeten dezelfde regels gelden, dat maakt het speelveld gelijk. Het voorkomt oneerlijke concurrentie en uitbuiting van werkenden.”

Graafmans denkt niet dat de Waadi een passende oplossing is voor de platformeconomie. “Het lijkt een puzzel die niet past, oude wetgeving op nieuwe diensten”, zegt de oprichter van YoungOnes. “Veel mensen die werken via platformen, doen dat omdat ze vrijheid willen. Die ondernemende factor past niet in de Waadi. Mijn advies is om naar het grote plaatje te kijken. Maak regelingen voor iedereen die werkt. Laat iedereen bijdragen en profiteren van sociale voorzieningen en verzekeringen, ongeacht de contractvorm.”