‘Na de crisis verandert er niets in werkend Nederland, tenzij we lessen leren’

In de tweede fase van de maatregelen van de regering vanwege de coronacrisis dreigen grote aantallen ontslagen. De overheid probeerde dit te voorkomen in de eerste fase. En terecht. Niet zozeer de ontslagen zijn het probleem maar het verdwijnen van ondernemingen die voor werk zorgen.

Op dit moment dringt tot ons door dat de coronacrisis tot een forse economische dip leidt, qua omvang minimaal vergelijkbaar met die van 2008. En in een economische “down turn” wordt Nederland door onze open economie harder dan gemiddeld geraakt. Bij een “up turn” profiteert Nederland ook meer dan gemiddeld.

Geef flex de ruimte

En nu hadden we net per 1 januari de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) geïntroduceerd, die tot doel heeft om flexibele arbeid minder flex te maken en overeenkomsten voor onbepaalde tijd juist te stimuleren. Weliswaar met een iets versoepeld ontslagrecht, want dat werd wel heel moeilijk na invoering van de Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) in 2015. We hebben flexibiliteit nu écht nodig en nu blijkt de wetgeving in de weg te zitten als de economische wind gure temperaturen bereikt.

Wat mij betreft is er maar één conclusie: geef flex de ruimte die het nodig heeft en regel dit gewoon goed. Ontdoe de discussie van de emotie dat de lange dienstverbanden van 50 jaar geleden de norm moeten zijn.

De WAS regelt de ketenaansprakelijkheid voor het loon

Dit betekent dat u als opdrachtgever aangesproken kan worden op onderbetaling van werknemers in de keten waarin u uw opdracht laat uitvoeren. Of voor de inleenkrachten die u betrekt vanuit een leverancier / uitzender.

De WAB regelt dat flexibele arbeid fors duurder wordt. In de meeste sectoren zijn arbeidsovereenkomsten die niet voor onbepaalde tijd zijn, zijn per 1 januari 2020 minimaal 5% duurder geworden.

Bij de invoering van WAS en WAB is ook een flinke dosis flankerend beleid met inherente kosten ingevoerd. De nieuwe regels rond bijvoorbeeld payrolling leidden tot aanzienlijke invoeringskosten en investeringen in software bij uitzenders en payrollers.

Grote industrieën, zoals we die kennen in de Rotterdamse en Limburgse regio’s, hebben de volledige prijsverhogingen vanuit de WAB niet geaccepteerd. Het kan dan niet anders dan dat een groot deel van de hogere loonheffingen voor onderaannemers en uitzenders ten koste is gegaan van de lonen. Want de marges zijn niet zo hoog dat het verschil in sectorpremie én WHK-premie én de cao loonsverhogingen per 01-01-2020 (vaak 5% of meer) daaruit betaald kunnen worden.

De effectuering van nieuwe regelgeving rond zzp schiet niet op

Platforms die opdrachtgevers en werkzoekenden aan elkaar koppelen in een juridisch schemergebied hebben alle vrijheid. Werkers in die categorieën zijn nu bezoekers van de voedselbanken. De minister heeft net aangekondigd dat een deel van het flankerende WAB-beleid, namelijk de regel dat bij een afwijking op het vaste aantal uren van 30% bij overeenkomsten voor onbepaalde tijd, het hoge WW-tarief geldt, tot eind 2020 toch niet geldt.

Dat flexibele arbeid economisch relevant is blijkt wel uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS): circa 1,9 miljoen werknemers met een flexibele arbeidsrelatie en ongeveer 1,1 miljoen zzp’ers. Uit dit artikel blijkt ook dat de groep flexwerkers veel breder is dan alleen uitzendkrachten. De discussies hierover richten zich onterecht op voornamelijk uitzendkrachten.

Als bovenstaande observatie correct is dan betekent dit dat:

1. we opnieuw blijven beseffen dat flexibiliteit belangrijk is en dat dit door de overheid gefaciliteerd moet worden om de economie straks weer op gang te krijgen;
2. dat we blijven hangen in de oude discussie van flex versus vast, inclusief de nostalgische ondertoon dat vast beter is dan flex;
3. de discussie zich vooral richt op de reguliere flexbranche. Want dat adres is bekend, het zijn rijke boeven en je moet je toch ergens op kunnen richten?
4. dit tot uitdrukking zal komen in weer nieuwe wetgeving met flankerend beleid dat meer ondoorzichtigheid toevoegt in de bestaande brij van wet- en regelgeving;
5. onevenwichtigheid in regulering zal blijven;
6. handhaving beperkt zal blijven. Want handhaving kost geld en is specialistisch. En deze complexiteit van telkens wisselende wet- en regelgeving handhaven is intensief en kostbaar;

En zo houden we een systeem waarin bedrijven en werknemers die het goed willen doen in regels verdrinken. Ondertussen krijgen partijen die er misbruik van willen daar alle kans voor.

Na de coronacrisis verandert niets

Dit is een somber beeld, maar er zijn ook volop kansen als we lering trekken uit de schok die we nu te verwerken krijgen op de arbeidsmarkt:

1. accepteer dat flexibiliteit goed is en maak er gebruik van;
2. accepteer ook dat, als we een maatschappij met een vangnet willen, dit vangnet voor iedereen moet gelden. En dat alle categorieën van werkers en werkgevers daarvoor moeten betalen. Ook ZZP’ers, platformwerkers en arbeidsmigranten;
3. maak systemen simpeler, zodat je geen superspecialisten nodig hebt om het te begrijpen en te handhaven. Dan kan je mensen ook aanspreken op de goede uitvoering;
4. wij hebben onze rijkdom aan hoogwaardige kennis en skills te danken. Creëer betere scholingsmogelijkheden, die zowel in benutting door werknemers als financiering door werkgevers niet al te vrijblijvend zijn. De NOW-regeling deel 2 verplicht tot na- en bijscholing, trek dit door na de crisis;
5. denk, acteer en handhaaf op keten denken en ketenverantwoordelijkheid, ook voor het loon en relevante tarieven die tot loonkosten leiden;
6. werkenden zijn geen kostenpost, maar de waardevolste asset van de organisatie. Stimuleer, koester en faciliteer arbeid dus met simpele fiscale regelingen.

Als we dit zouden doen dan valt er heel veel te bespreken. Blijf niet nukkig over het verleden praten, maar denk op positieve wijze aan de toekomst.

Tekst: Theo van Leeuwen, Bureau Cicero.