Politieke partijen beginnen kleur te bekennen in arbeidsmarkt en zzp-debat.

De thema’s lijken op dit moment nog niet zo hoog op de agenda te staan. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen had de Tweede Kamer bijvoorbeeld weinig aandacht voor de arbeidsmarkt en nog minder voor de positie van de zelfstandige. Tijdens de bespreking van de kabinetsplannen voor 2021 waren racisme, volkshuisvesting en de bestrijding van Covid-19 de centrale thema’s.

Het kabinetsplan voor de versobering van de zelfstandigenaftrek kreeg tijdens twee dagen debat bijvoorbeeld geen enkele aandacht.

Naar goed Haags gebruik was de verdere afbouw van de hoogte van de aftrek een week voor Prinsjesdag al gelekt. Dat leidde nauwelijks tot rumoer. Geen aanleiding dus voor het kabinet om nog iets aan het plan bij te stellen. Een signaal voor de politieke partijen dat andere thema’s blijkbaar beter scoren onder het grote publiek.

Alleen fractievoorzitter Farid Azarkan (DENK) probeerde het thema nog aan te kaarten. Hij vroeg Klaas Dijkhoff (VVD) waarom juist nu het belastingvoordeel voor zelfstandigen verder afgebouwd moet worden. Een maatregel die vooral zzp’ers met een laag inkomen treft.

Dijkhoff maakte het zich er makkelijk vanaf door erop te wijzen dat de korting de komende twee jaar gecompenseerd wordt door andere fiscale maatregelen. Hij heeft gelijk, materieel stelt deze maatregel niet veel voor. Het is pure symboolpolitiek. Maar het blijft onduidelijk welk punt het kabinet nu wil maken, omdat niemand – ook Azarkan niet – ernaar vraagt.

Toch wordt langzaamaan duidelijk hoe de politieke blokken staan in het zzp-debat. Een overzicht.

VVD

Klaas Dijkhoff (VVD) was tijdens het debat misschien nog het meest eerlijk over de zoektocht die de politiek maakt als het gaat om de zelfstandige. Er zijn kwetsbare zelfstandigen die in de verdrukking zitten. Er is een flinke groep zelfredzame echte ondernemers . Hij wil dat “die groepen uit elkaar gehaald worden en dat we daar eerlijk beleid op kunnen maken.” Maar hoe hij dat wil realiseren, dat zei hij niet.

De VVD was in 2016 de populairste partij onder zzp’ers. Maar de partij heeft dit kabinet bar weinig gedaan voor deze groep en niets gerepareerd van het Wet DBA-debacle dat VVD’er Wiebes vorig kabinet achterliet. In het regeerakkoord was een onderzoek afgesproken voor een aparte wettelijke status voor zelfstandigen. Daar hebben we niets meer van gehoord. Ook de zelfstandigenverklaring voor zzp’ers die meer dan 75 euro per uur verdienen, komt er niet meer. Maar er komen wel een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) en hogere belastinglasten voor zzp’ers.

PvdA/SP: macht

Rond het zzp- en arbeidsmarktdossier liggen de standpunten van de Partij van de Arbeid (PvdA), SP en 50Plus dicht bij elkaar. Die visie is niet verrassend.

“Het aantal zzp’ers is enorm gegroeid. Sommigen willen dat, maar heel veel ook niet,” beweerde Marijnissen van de SP (ten onrechte overigens, blijkt uit deze factcheck).

Vanuit het traditionele machtsdenken is voor deze partijen het vaste arbeidscontract het beste voor werkenden. Weg met flex. Niet omdat werkgevers goed voor werknemers zorgen, maar omdat de traditionele instituties als vakbonden en pensioenfondsen het beste, collectieve, tegenwicht kunnen bieden tegen de traditionele vijand:  de werkgevers.

CDA/CU : coöperatieve revolutie

In de bijdragen van Pieter Heerma (CDA) en Gert-Jan Segers (CU) werden de verschillen tussen de coalitie partijen duidelijk zichtbaar. Het sociaal-conservatisme versus het liberalisme.

Segers vindt dat individualisering op de arbeidsmarkt, een gevolg van het liberale denken,  is doorgeschoten. “De coronacrisis heeft nog scherper laten zien wat niet deugt. We zien dat zzp’ers als eerste geholpen moesten worden”, zegt hij.

Heerma: “De echte weg naar een eerlijke arbeidsmarkt volgt uit het rapport van de commissie Borstlap.” Volgens het CDA is het daarbij logisch om te beginnen met het terugdringen van flex.

De term wederkerigheid – een van de centrale woorden in het advies van de Commissie Borstlap – valt goed bij de Christen Democraten. Niet zo gek, want voorzitter Hans Borstlap is zelf lid van het CDA. Heerma voorziet een “coöperatieve revolutie” als antwoord op een al te grote individualisering.

PVV/Forum voor Democratie

Waar de PVV en Forum voor Democratie (FvD)  staan in het zzp-debat is lastig te bepalen. Zo is het ook de vraag of ze hier wel een blok vormen.

Wilders probeerde in de algemene beschouwingen  duidelijk te maken dat zijn positie in het arbeidsmarktdebat meer links is dan dat van PvdA en SP. Hij wil opkomen voor de traditionele arbeiders, al blijkt dat zelden uit het stemgedrag van de PVV. Het standpunt van Wilders ten aanzien van zzp’ers blijft onduidelijk. Hij heeft er niet over. Op de vraag van Asscher waarom de PVV altijd tegen moties stemt die inzet van zzp als maaltijdkoeriers onmogelijk moet maken, reageerde Wilders op zijn geheel eigen, ontwijkende, manier: “Ik wist niet eens dat ze bestonden.”

Voor Baudet is de term Zwarte Piet blijkbaar een stuk relevanter dan de term Zelfstandig Professional. Die laatste groep kreeg geen aandacht, terwijl Forum voor Democratie, zeker toen Henk Otten daar nog bij betrokken was, zich regelmatig profileerde als de ondernemerspartij.

Jammer want zo blijft het gissen waar Baudet nu staat. Hij heeft het zelf – in een andere context – over de doorgeschoten vrijheden van het liberalisme. Deelt hij dan ook de visie van Heerma en Seegers als het gaat om de doorgeschoten vrijheid en het individualisme op de arbeidsmarkt? En voelt hij ook wat voor een coöperatieve revolutie?

Onduidelijk is dus of Baudet aanschuift bij het ‘sociaal conservatieve’ blok van PvdA en CDA.

D66/GroenLinks

De term ‘sociaal conservatief’ brengt ons tot het laatste blok, dat zich graag als meer progressief en sociaal liberaal opstelt. D66 en GroenLinks dus. Bij de vorige verkiezingen konden ze samen op een derde van het totaal aantal stemmen van zzp’ers rekenen, waarmee ze respectievelijk de tweede en derde partij onder zzp’ers waren.

Toch liet ook Rob Jetten (D66) het onderwerp ‘arbeidsmarkt & zzp’ liggen tijdens de Algemene Beschouwingen. Hij vindt dat ‘wij en de hele westerse wereld zijn doorgeschoten in het neoliberalisme, dat gaat over “ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken”. Maar ik noem mezelf sociaalliberaal. Dat gaat uiteindelijk om het in de kracht zetten van het individu, het vrijmaken van het individu, zodat iedereen de kans heeft om wat van zijn leven te maken.’

Wat dat nu betekent voor het zzp-dossier, daar kwam hij niet toe. Met bewindslieden Wouter Koolmees en Hans Vijlbrief (beiden D66) op cruciale plekken in het kabinet is de positie van D66 ook wat kwetsbaar. Zij waren tenslotte verantwoordelijk voor het zzp-dossier en hebben tot op heden geen antwoord gegeven op de cruciale vraagstukken die daar spelen.

GroenLinks zit vaak dicht tegen de PvdA aan, maar wil zzp’ers vaak iets meer ruimte geven om hun eigen keuzes te maken. Maar ook Jesse Klaver was niet uitgesproken over zzp’ers. Hij had het wel over ‘de kwetsbare sector cultuur en media, waarin veel zzp’ers werken’. Dat is toch net iets anders dan het in het algemeen hebben over kwetsbare zzp’ers. Zo moet dus ook GroenLinks nog wat kleur bekennen. “Vrijheid van ondernemerschap en collectiviteit in het sociale stelsel moeten samen gaan,” zei Paul Smeulders eerder in een interview met ZiPconomy. We zullen moeten afwachten tot het verkiezingsprogramma van GroenLinks om te zien hoe ze dat concreet wil maken.

Overigens komt het kabinet later dit jaar met een uitgebreide reactie op de adviezen van de Commissie Borstlap. Dan zullen het kabinet en de verschillende politieke partijen meer moeten laten zien waar ze staan in dit deel van het arbeidsmarktdossier.