Snel akkoord over arbeidsmarkt en zzp dossiers lastiger dan het lijkt

In een tamelijk tamme campagne was er betrekkelijk weinig aandacht voor arbeidsmarkthervormingen en de zzp-dossiers. Toch zullen die in de komende formatie wel degelijk als een van de belangrijkste dossiers gezien worden.

Als de tranen bij het CDA gedroogd zijn, dan lijkt een voortzetting van het huidige kabinet onvermijdelijk. Met hooguit een nieuwe vierde partij.

Continuïteit, maar dat wil nog niet zeggen dat er een snel en makkelijk akkoord kan komen over onderwerpen die zelfstandig professionals raken. Daarvoor liggen de opvattingen van het CDA/CU enerzijds en VDD/D66 anderzijds fundamenteel uit elkaar. Het CDA en CU omarmen meer de adviezen van de Commissie Borstlap. Waar VVD en D66 veel ruimte willen laten voor eigen keuzes, en verantwoordelijkheid, hanteert CDA een sociaal conservatievere lijn: veel collectiviteit en de vaste arbeidsovereenkomst als norm. Het feit dat het CDA verliest en VVD/D66 wint doet daar niet zo veel aan af.

Vier jaar geleden was dat niet heel anders. Pieter Heerma was de CDA woordvoerder voor Sociale Zaken en onderhandelde mee als rechterhand van partijleider Buma. En Heerma was aanjager van het CDA standpunt voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen plus het koppelen van de zelfstandigenaftrek aan pensioenopbouw.

Dergelijke ingrijpende hervormingen kreeg het CDA vier jaar geleden niet voor elkaar. Vervolgens werd er een beproefd Haags uitstelmiddel uit de kast gehaald voor wanneer partijen er niet uit komen: het instellen van een Commissie, onder leiding van Hans Borstlap.

Ondertussen moeten er nu wel eens wat knopen doorgehakt worden.

Hoeveel keuzevrijheid

Over de arbeidsongeschiktheidsverzekering ligt er een akkoord. In de verdere uitwerking liggen nog wel wat voetangels en klemmen. Hoe ruim wordt de opt-out (een VVD motie voor een ruimere opt-out kreeg vorig jaar geen steun van het CDA)? Hoe blijft hij betaalbaar, ook als de wachttijd niet twee jaar is? En moet er niet gelijk doorgeschakeld worden naar een basisverzekering voor iedereen, wat nog complexer lijkt? Verplichtingen ten aanzien van het pensioen zie ik er niet direct van komen. De fiscale zaken lijken simpeler. Aan het verkleinen van de fiscale verschillen is al een start gemaakt. Wisselgeld hier is versnellen van de afbouw van de zelfstandigen of, waarschijnlijker nog, het afschaffen van de startersaftrek.

Blijft over: de vervanging van de Wet DBA. In het regeerakkoord van Rutte III beloofd. Maar Koolmees heeft het niet waar kunnen maken.

De partijen lijken mentaal al afscheid genomen te hebben van de webmodule. Waarmee de zoektocht naar wat wél weer van voren af aan kan beginnen. Hier botsen de visies ook duidelijker op elkaar. D66 en VVD willen nadrukkelijk ruimte zodat mensen eigen keuzes kunnen maken voor de contractvorm waarin ze willen werken. Het staat haaks op het advies van Borstlap, het door het CDA omarmde uitgangspunt van ‘werknemer tenzij’ en het arbeidsrechtelijke uitgangspunt van ‘dwingend recht’. Meer in algemene zin: waar het CDA ver lijkt te willen gaan in ‘vast minder vast’, zal ze vervolgens van VVD en D66 ook flinke stappen verwachten in ‘flex minder flex’. Met de vraag wat dat dan betekent voor zelfstandigen.

Regeerakkoord op hoofdlijnen?

De suggesties vanuit belangenorganisaties om een aparte rechtspositie voor zelfstandigen te creëren werd in de campagnetijd door de drie partijen omarmd. VVD heeft het in haar programma staan. Maar het blijft de vraag wat nu de silver bullet is voor de zich voortslepende discussie over wie nu wel en niet schijnzelfstandigen zijn. Op het ministerie van SZW, en ook bij VNO en FNV, zien ze er in ieder geval niets in.

Genoeg stof om over te onderhandelen. Dit in de wetenschap dat voor steun in de Eerste Kamer JA 21 een alternatief is voor PvdA/GroenLinks (partijen die eerder nodig waren voor het pensioenakkoord). De arbeidsmarktpunten van JA 21 (zie hier) liggen redelijk dicht bij die van D66. Dat geldt ook voor Volt, de partij die wordt genoemd als mogelijk alternatief voor de CU.

Vanuit belangenorganisaties ligt er op dit dossier de oproep om niet met een dichtgetimmerd akkoord te komen. Laat ons vooral meedenken, zeggen ze in koor. Dan zou een nieuwe minister van Sociale Zaken de nodige speelruimte krijgen in dat regeerakkoord. En dus ook zijn of haar eigen stempel kunnen drukken op deze dossiers. Nu D66 (fors) groter is dan het CDA  zou het zomaar kunnen dat de partijen de ministeries van Financiën en Sociale Zaken met elkaar gaan ruilen. Dan komt SZW in handen van het CDA. Met Heerma als logische kandidaat. Dat zal VVD en D66 er mogelijk toch toe zetten om – via afspraken in het regeerakkoord – die speelruimte niet al te groot te maken.