Steven van Weyenberg (D66) is nog niet klaar met het minimumtarief voor zzp’ers

“We moeten iets doen om de kwetsbare groep gedwongen zzp’ers te beschermen, maar dat mag niet ten koste gaan van de vrijheid van de echte ondernemers”, zegt Steven van Weyenberg (D66). Komende kabinetsperiode wil hij optreden tegen schijnzelfstandigheid, maar ‘zonder in dezelfde valkuil te trappen als bij de invoering van de Wet DBA’. “Dat de echte ondernemers in de problemen komen, wil ik niet nog een keer meemaken.”

Sinds 2016 bestaat de wet DBA tegen schijnzelfstandigheid. Opdrachtgevers en zzp’ers konden modelovereenkomsten afsluiten, waarin afspraken staan waaruit blijkt dat er geen arbeidsrelatie ontstaat. Die overeenkomsten werden vooraf goedgekeurd door de Belastingdienst. Maar na analyse aan de hand van het arbeidsrecht bleek dat er geen goed criterium is voor de toetsing van deze overeenkomsten en dat rechtsgelijkheid niet gewaarborgd is. Dat zorgde voor te veel onduidelijkheid en onzekerheid bij zzp’ers en opdrachtgevers. Dus moest de wet vervangen worden.

Vervanging wet DBA: barrière in Europa

In het regeerakkoord stond: ‘De nieuwe wet moet enerzijds echte zelfstandigen zekerheid bieden dat er geen sprake is van een dienstbetrekking en anderzijds schijnzelfstandigheid voorkomen, vooral aan de onderkant.’ Van Weyenbergs partijgenoot Wouter Koolmees (minister van Sociale Zaken) was verantwoordelijk voor de vervanging van de wet DBA, maar het is hem niet gelukt.

“In het regeerakkoord staat een goede filosofie”, vindt Van Weyenberg. “Aan de ene kant geef je ondernemers meer ruimte en anderzijds pak je constructies aan waarin werkgevers mensen in onzekerheid dwingen vanwege de kosten. We hadden gehoopt verder te zijn, maar helaas zijn we deze kabinetsperiode op forse barrières gestuit.”

Het grootste struikelblok lag in Europa, vertelt hij. “We hadden een goed instrument, namelijk de conceptwet minimumbeloning zelfstandigen. Het idee was dat iedereen onder een bepaald uurtarief automatisch werknemer zou zijn. Zo zou de kwetsbare groep altijd een dienstverband kunnen claimen. Maar volgens Europese wetgeving mag zoiets niet, het is namelijk strijdig met het vrij verkeer van diensten. Dat was heel frustrerend.”

Minimumtarief: kwestie van lange adem

In juni maakte Koolmees bekend dat hij afziet van de wet minimumbeloning. Van Weyenberg wil het nog niet opgeven. “We moeten blijven lobbyen in Europa. Er zijn namelijk meer Europese landen die worstelen met deze problematiek en zij vinden deze Nederlandse oplossing interessant. Het minimumtarief is een kwestie van een lange adem.”

Maar wachten op toestemming van Europa is ook geen optie, benadrukt hij. “We moeten optreden tegen schijnzelfstandigheid bij de probleemgroepen, bijvoorbeeld in de platformeconomie en land- en tuinbouw, waarvan we weten dat het echt geen ondernemers zijn”, zegt hij. “Tegelijkertijd moeten we ons bij elke maatregel afvragen of we echte zzp’ers in de problemen brengen.”

‘Focus de webmodule op de probleemgroepen’

Om in de tussentijd duidelijkheid te scheppen, test het ministerie van Sociale Zaken de webmodule. Dat is een online tool waarmee opdrachtgevers kunnen bepalen wanneer ze met zzp’ers mogen werken. “Ik zeg eerlijk: ik kijk met arugsogen naar de pilot”, zegt Van Weyenberg. “We moeten voorkomen dat echte ondernemers worden geraakt. De webmodule is nu gebaseerd op arbeidsrecht en houdt helemaal geen rekening met de intentie van beide partijen om als zelfstandige te werken. Liever zou ik per sector uitzoeken welke criteria er nodig zijn om het onderscheid tussen schijnzelfstandigen en echte ondernemers te maken. Dan kun je de webmodule per sector inzetten.”

Uiteindelijk wil D66 bepaalde basiszekerheden voor alle werkenden, los van hun contractvorm. Bijvoorbeeld een betaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekering. Van Weyenberg: “Kwetsbare groepen beschermen is belangrijk, maar uiteindelijk ben ik wel een echte liberaal. Daarom vind ik dat iedereen zelf moet kunnen bepalen of hij zijn werk doet als werknemer of zelfstandige. Als je een gelijk speelveld hebt tussen alle werkenden, kun je dat toestaan.”

Rechtspositie en collectief onderhandelen

Daarom pleit D66 ook voor een eigen rechtspositie voor zzp’ers. “Daarbij is de insteek dat zzp-schap een vrije keuze is vanaf een bepaald uurtarief. Zo ga je uitbuiting tegen en geef je de echte zzp’ers ruimte.”

In het verkiezingsprogramma staat dat D66 zelfstandig ondernemers meer mogelijkheden wil geven voor collectieve onderhandelingen, om tegenwicht te bieden aan de marktmacht van opdrachtgevers. Dat kan niet altijd vanwege de mededingingswet, maar er zijn al voorbeelden bekend van collectieve afspraken over zzp-tarieven. Bijvoorbeeld in de cao voor architecten en de cao Toneel en Kunst.

“Zulke cao-afspraken zijn wel ingewikkeld”, zegt Van Weyenberg. “De zzp’er moet erbij betrokken zijn. Het mag niet zo zijn dat er afspraken gemaakt worden om zzp’ers uit de markt te duwen. Maar er zijn ook zzp’ers die een heel slechte onderhandelingspositie hebben tegenover grote opdrachtgevers, bijvoorbeeld tolken. Als zzp’ers collectief kunnen onderhandelen, zorgt het juist voor eerlijke tegenmacht.”

Ook in de polder moeten zzp’ers gehoord worden, vindt D66. Zelfstandigen verdienen dus een plek aan tafel in de Sociaal Economische Raad (SER), staat in het partijprogramma. Van Weyenberg: “Zzp staat nog te vaak op het menu, in plaats van in de keuken. Laat zelfstandigen nou eens meedenken over manieren om schijnconstructies aan te pakken.”

Flexwerkers zijn pas echt ongelukkig

Hij hoopt dat dit ook het imago van de zzp’er ten goede komt. “Er wordt veel gesproken over schijnzelfstandigheid en dat is ook een groot probleem in bepaalde sectoren. Maar laten we niet vergeten dat flexwerkers het meest ontevreden en ongelukkig zijn. Die zouden liever een vaste baan hebben dan werken met nuluren- of oproepcontracten.”

Flexwerknemerschap is doorgeslagen, vindt hij. Daarmee sluit D66 aan bij de adviezen van de Commissie Borstlap. Eind januari kwam deze commissie Regulering van Werk onder leiding van Hans Borstlap met een rapport met bouwstenen voor de arbeidsmarkt van de toekomst.

Wildgroei aan flexcontracten

De commissie stelt voor om het een stuk eenvoudiger te maken: uitzend alleen voor piek en ziek, ondernemerschap voor de echte ondernemers en de rest is vaste werknemer. “We moeten af van die wildgroei aan flexcontracten, daar ben ik het zeer mee eens”, zegt Van Weyenberg.

Volgens Borstlap moet het vaste contract wat minder vast worden. Ook dat ziet D66 wel zitten. “Je moet mkb-werkgevers daarbij helpen, want er is nu wel heel veel opgehangen aan het vaste contract. Een kleine bakker op de hoek kan niet de lasten dragen van een werknemer die twee jaar ziek is. Het werknemerschap wordt aantrekkelijker als mkb’ers weten dat ze ook afscheid van iemand kunnen nemen als hij slecht functioneert of als er geen werk is.”

Maar het ‘werknemer, tenzij’-principe, daar is Van Weyenberg fel op tegen. “Iedereen moet de ruimte hebben om te werken hoe hij dat wil. Wie uit eigen vrije wil aan de slag wil als zzp’er en genoeg verdient, moet de ruimte krijgen.”