De andere kant van het verhaal: er zijn geen gelukkigere mensen te vinden dan zzp’ers

Een flink deel van Trouw wordt gevuld door een ploeg matig betaalde zzp’ers die zonder pardon bedankt kunnen worden voor hun diensten. Dit heeft geen toekomst, en dus moet het maar eens afgelopen zijn met die zzp’ers. Dat is zo’n beetje de strekking van de column in Trouw van Renate van der Bas – zelf zzp’er. Ze schreef het naar aanleiding van de veel besproken eerste aflevering van het tv-programma Fantoomgroei, een aflevering waarover binnenkort een Kamerdebat plaats vindt.

In Fantoomgroei laten gespreksleider Jeroen Pauw, historicus Sander Heijne en bedrijfskundige Jeroen Smit verschillende zzp’ers aan het woord. De verhalen zijn bekend en schrijnend: de Uber-taxichauffeur die met mooie verhalen wordt verleid om zijn handtekening te zetten onder een te duur leasecontract en een KvK-certificaat om zelfstandig ondernemer te worden. Hij houdt bijna niets over. De overheid die – als monopolist – fors misbruik maakt van het feit dat tolken/vertalers maar één ding willen doen: tolken en vertalen. Bezorgers die stad en land af racen om pakketjes af te leveren zodat ze net voldoende overhouden om de bijstand te vermijden. Trouw zelf, die gebruik maakt van freelancers, omdat ze goedkoper zijn dan journalisten in loondienst. Onder andere omdat Trouwlezers niet meer bereid lijken te zijn om de daadwerkelijke kosten van goede journalistiek te betalen.

Want, laten we wel wezen: de race to the bottom op de arbeidsmarkt wordt vooral veroorzaakt door ongeduldige en gierige consumenten, zo laat auteur Denis Pennel zien in zijn boek “Le paradis du consommateur est devenu l’enfer du travailleur”, vrij vertaald: ‘Hoe het consumentenparadijs zorgt voor een arbeidshel.’

Pijnlijke verhalen over de schaduwzijde van het zzp-schap zijn niet lastig te vinden. Wat CBS-cijfers: zzp’ers zijn oververtegenwoordigd in de groep ‘werkende armen’,  per jaar zit 10% van de zzp’ers met hun inkomen onder het bestaansminimum, 2% zit daar structureel onder. 11% geeft aan het zzp-schap graag te willen ruilen voor een vast contract. Een kwart start als zzp’er vanuit een ‘negatief motief’ (bijvoorbeeld omdat ze geen baan kunnen vinden).

Het is waar. Maar het is slechts een deel van het verhaal.

Dezelfde CBS cijfers zeggen ook dat zzp’ers oververtegenwoordigd zijn in de groep topinkomens. Zzp’ers hebben gemiddeld betere financiële buffers dan werknemers. 89% geeft de voorkeur aan het zzp-schap in plaats van een vaste baan. Uit elk CBS-onderzoek over motivatie, werkgeluk en autonomie scoren zzp’ers hoger dan werknemers.  Ze zijn meer tevreden over hun inkomen dan werknemers. “Zzp’ers hebben we uit ons onderzoek gefilterd, want die tillen het werkgelukcijfer flink omhoog”, was een vrij hilarische uitspraak van Arie Pieter Veldhoen bij de presentatie van het Onderzoek Werkgeluk 2020.

Het is belangrijk om de schaduwzijdes van onze arbeidsmarkt te belichten. Het geeft geen pas om daarmee gelijk die hele groep van 1,1 miljoen zzp’ers, waarvan het gros hard werkt én tevreden is, af te doen als zielige slachtoffers.

(Een ingekorte versie van dit opinieartikel is verschenen in Trouw)