“In de basis zijn we natuurlijk allemaal zp’ers”

De arbeidsmarkt is flink in beweging en politiek Den Haag lijkt die beweging maar moeilijk te kunnen volgen, zegt Maudie Derks:  “De overheid zit in een spagaat. Er is in Nederland enerzijds een trend die inzet op grotere zelfredzaamheid van burgers. Paradoxaal genoeg zie je tegelijkertijd een steeds verdere detaillering van de rol van de overheid met betrekking tot de taken die ze uitvoeren. Op de kleinste uitzonderingen moet wet- en regelgeving worden gemaakt en daar ontstaan de problemen: je verheft de uitzondering tot de norm en dat werkt niet. Kijk maar naar de toeslagenaffaire: de instructie werd leidend gemaakt ten opzichte van het gezond verstand van de ambtenaar.

Diezelfde drang om regels te maken op basis van de uitzondering zie je op het gebied van flexibele arbeid. Er wordt veel gesproken over doorgeschoten flex, maar ik zie vooral doorgeschoten wet- en regelgeving.

Ik vind dat de politiek moet kijken hoe mensen inkomen verwerven en niet welke arbeidsverhouding eronder zit. En politici moeten echt vooruit gaan kijken. De politiek kijkt momenteel via de achteruitkijkspiegel naar de arbeidsmarkt: ‘Wat lag het er vroeger toch vredig en goed aangeharkt bij’. Als ze vervolgens vooruit kijken zien ze vooral chaos en weten ze niet hoe ze moeten handelen.”

Deze zomer interviewen we 10 experts. Over de toekomst van werk het debat over de arbeidsmarkt in de politiek en polder. Lees de interviews met Fabian Dekker (SEOR), Jovana Karanovic (EUR), Zakaria Boufangacha (FNV), Maudie Derks (Tulpenfonds), Anne Megens (AWVN), Damian Boeselager (Volt), Martin Visser (Telegraaf), Erik Stam (UU), Ingrid Thijssen (VNO-NCW) en Henk Wesselo terug in dit overzicht.

Sociaal vangnet voor zelfstandigen

Maudie Derks is CEO van de Acture Groep, uitvoerder van sociale zekerheid voor de Nederlandse flexbranche. Waar het de overheid niet lukt om op het juiste moment de juiste stap te zetten, is de markt uitstekend in staat om dingen zelf op te lossen, stelt zij: “Uiteindelijk volgt de wet- en regelgeving de markt en dat is ook de ruimte die ik momenteel zie. Wij zijn in 2009 begonnen met private invulling geven aan sociale zekerheid op basis van de ruimte die de wet- en regelgeving geeft en we kijken altijd naar dingen die we vanuit de markt kunnen oppakken. Neem het Tulpenfonds, een sociaal vangnet voor zelfstandigen. Er wordt erg de nadruk gelegd op een vangnet voor alle werkenden, maar je kunt het beste beginnen dat te organiseren voor zelfstandigen, want voor hen is momenteel niets geregeld. De rest van de werkenden heeft gewoon een luxe matras, dat is veel meer dan een vangnet.

Wij zeggen: ga niet wachten op oplossingen die er toch niet gaan komen en kijk liever waar je zelf invulling kunt geven en waar je zelf dingen kunt regelen. Wij zoeken naar collectieve oplossingen die het individu volgen, als je daar volume hebt zal de markt volgen.

Vanuit die instelling blijkt er veel meer mogelijk te zijn dan mensen vaak denken. Oplossingen waarvan wordt gezegd dat ze alleen publiek geregeld kunnen worden, blijken privaat prima georganiseerd te kunnen worden en dat vind ik mooi. Je hoort bijvoorbeeld dat verzekeraars voortdurend aan cherry picking doen en alleen maar mensen aannemen waarbij ze geen risico lopen. Maar juist als je dingen vanuit het collectief organiseert zie je dat je met de verzekeraars goede afspraken kunt maken. Als je maar voldoende volume hebt maakt die ene lastige case niet uit, die wordt wel opgevangen door het collectief.”

Oplossingen waarvan wordt gezegd dat ze alleen publiek geregeld kunnen worden, blijken privaat prima georganiseerd te kunnen worden en dat vind ik mooi

Acture is een soort privaat UWV. Zijn er verschillen tussen de aanpak van de publieke en de private partij? Maudie Derks: “Ja, die zijn er zeker. Wij zijn gericht op het activeren van mensen en zorgen dat mensen weer in staat zijn zelfstandig inkomen te hebben. Wij zeggen: het hebben van werk is de beste sociale zekerheid. We kijken daarom altijd wat mensen wél kunnen. Het UWV is er in principe op gericht om te zorgen dat uitkeringen goed geadministreerd worden. Kijk maar naar de naam: Uitvoeringsorganisatie Werknemersvoorzieningen. Daaromheen is wel andere dienstverlening gekomen, maar de basis van het bestaansrecht van het UWV blijft die administratieve taak.

Wat het verschil tussen UWV en Acture is voor de werkende? Wij hebben sowieso in de eerste 24 uur van een melding meteen contact. Door die inventarisatie op voorhand kun je direct zaken op elkaar afstemmen. Wij hebben 80.000 meldingen op jaarbasis en die zijn allemaal gekoppeld aan een individuele casemanager. Daarmee creëer je eigenaarschap en daarmee zorg je dat we benaderbaar zijn, en dat de casemanager en de deelnemer elkaar kennen. Bij het UWV hebben mensen nooit dezelfde contactpersoon. Ze hebben een telefoonnummer, en de telefoon wordt door een willekeurig persoon ergens in het land opgenomen. Op die manier kun je nooit zorgen dat je het proces goed inricht.”

Veranderen

Maudie Derks is een groot voorstander van een hybride stelsel, waar publiek en privaat elkaar versterken. Maar dan moeten er wel een aantal dingen veranderen, legt zij uit: “Wij hebben er als land voor gekozen om niet alles wat collectief is bij de overheid neer te leggen. We hebben ervoor gekozen om te zeggen: je kunt ofwel publiek ofwel privaat verzekerd zijn als werkgever. Maar de laatste stap bij het ontvlechten van het geheel zetten we niet, want het UWV heeft twee petten op: enerzijds zijn we concurrenten van elkaar, maar anderzijds beslist het UWV voor ons op een aantal cruciale terreinen. Het UWV voert bijvoorbeeld de eerstejaarskeuring uit. Op dat moment kijk je of iemand geschikt is om weer te werken. Maar als het UWV die keuring nalaat of bijvoorbeeld pas in maand 16 keurt in plaats van in maand 13, dan kunnen wij alleen maar wachten en stokt dus het proces. Wij hebben dezelfde specialisten als het UWV en kunnen die keuringen ook uitvoeren. We hebben het UWV aangeboden dat ze van ons capaciteit kunnen krijgen, maar kregen een hele verbaasde reactie: ‘Hoezo? Kunnen jullie dat dan ook?’. Dat laat een hele collectivistische denkwijze zien, alsof zij de enigen op aarde zijn die zulke keuringen zouden kunnen doen. Gelukkig zijn we inmiddels wel constructief met elkaar in gesprek over de vraag hoe wij het UWV met capaciteit kunnen ondersteunen.

Ook het hele traject van bezwaar en beroep zit bij het UWV. Dat voelt heel erg alsof je een voetbalwedstrijd speelt met twee teams, en een speler van een van die teams is tegelijk de scheidsrechter.”

Het voelt alsof je een voetbalwedstrijd speelt met twee teams, en een speler van een van die teams is tegelijk de scheidsrechter

Langzaamaan komt er in het denken over een modernere inrichting van de arbeidsmarkt wel beweging, ziet Maudie Derks. Welke kant gaat het op termijn op met die bewegingen? Hoe ziet de arbeidsmarkt er over tien jaar uit?

“Ik denk om te beginnen dat we door corona tien jaar vooruit gekatapulteerd zijn als het gaat over de vraag waar je moet zijn om je werk goed uit te kunnen voeren. De individualisering gaat zich steeds verder doorontwikkelen en de technologie maakt dat mogelijk.

Autonoom

In de basis zijn we natuurlijk allemaal zp’ers. Dat past goed bij wie we zijn. We willen individuele keuzes maken, we willen autonoom zijn in wat we doen. Die ontwikkeling is niet te stuiten. Dat zie je overal hoor, echt niet alleen bij hoger opgeleiden. Een van onze klanten is een bedrijf dat sauzen maakt. Daar werken al generaties lang dezelfde mensen. Op een gegeven moment gingen ze daar over op voice picking: je krijgt als werknemer een koptelefoon op en die zegt ‘E3 drie stuks’. Je loopt vervolgens naar E3 en pakt drie stuks die je op een karretje legt. Daarna stuurt de voice je naar F5 waar je twee stuks moet pakken. Op die manier maak je van de mens een robot. Dan kun je veel beter heel dat magazijn robotiseren en de mensen inhoudsvol werk geven.

Uiteindelijk is dat in de kern waar de maatschappij naartoe gaat: mensen willen beleving, eigenaarschap en autonomie. En daarmee is de cirkel rond als we weer teruggaan naar het verschil tussen UWV en Acture. Als je kijkt naar eigenaarschap, dan is bij het UWV iemand een klein onderdeel in een groot proces en bij ons is de casemanager eigenaar van het dossier en daarvoor volledig verantwoordelijk.

Ik geloof in de maakbaarheid van de samenleving. Er is een beweging in de richting van die autonome werkende en die beweging an sich is een onderstroom die niet meer te stoppen is. De excessen moeten we de kop indrukken. Een goed sociaal vangnet voor alle werkenden is heel belangrijk. Maar daarboven moet iedereen in staat worden gesteld om inkomen te verwerven op de manier die het beste bij hem of haar past om welvaart te creëren en welvaart te beheren.”

• De hele serie Zomerinterviews is hier terug te lezen.