Ingrid Thijssen: “Hoe zorgen we dat mensen daadwerkelijk de transfer gaan maken naar een baan in een nieuwe sector? Dat vind ik spannend”

Je wordt gezien als een VNO-NCW-voorzitter die sterk inzet op nieuw Rijnlands denken, aandacht voor duurzaamheid en inclusiviteit, et cetera. Hoe vertalen deze waarden zich naar de verhouding tussen werkgever en werknemer? Moet die verhouding veranderen?

Ingrid Thijssen: “Het Rijnlandse model gaat over het centraal stellen van alle stakeholders, niet alleen de aandeelhouder. Met ons nieuwe Rijnlandse model gaan we een stap verder. Enerzijds hebben we een nieuw inhoudelijk kompas waarin de focus op Bréde Welvaart ligt in plaats van uitsluitend economische groei. Het gaat ook om inclusiviteit én duurzaamheid. Anderzijds geven bedrijven aan meer verantwoordelijkheid te kunnen en willen nemen voor maatschappelijke vraagstukken.

Deze zomer interviewen we 10 experts. Over de toekomst van werk het debat over de arbeidsmarkt in de politiek en polder. Lees de interviews met Fabian Dekker (SEOR), Jovana Karanovic (EUR), Zakaria Boufangacha (FNV), Maudie Derks (Tulpenfonds), Anne Megens (AWVN), Damian Boeselager (Volt), Martin Visser (Telegraaf), Erik Stam (UU), Ingrid Thijssen (VNO-NCW) en Henk Wesselo terug in dit overzicht.

Tijdgeest

Ik denk dat dit heel goed past bij de tijdgeest en bij het feit dat veel werknemers graag willen werken bij een bedrijf met een positieve maatschappelijke bijdrage. Wist je bijvoorbeeld dat driekwart van de medewerkers meer betrokken is bij de onderneming, als ze kansen krijgen om positieve impact te maken op milieu en sociale omstandigheden? Of dat bijna 80% procent van de mensen met een MBA titel 15 procent salaris zou willen inleveren als hun baan sociale of milieu-impact heeft?

Als werkgever kun je je dus ook goed op de kaart zetten door dat soort thema’s integraal te verankeren in je bedrijf. Dat is niet alleen goed voor de planeet en brede welvaart. Maar dus ook voor je positie om talent aan te trekken.”

De veranderende markt brengt natuurlijk veel nieuwe uitdagingen met zich mee. Hoe kijk jij bijvoorbeeld naar technologie-gedreven veranderingen die veel branches op hun kop zetten? Denk aan de platformeconomie – de Ubers en Deliveroos – maar ook aan robotisering en de impact hiervan op werk?

“Onze economie is ingrijpend aan het veranderen door de energietransitie en digitalisering. Honderdduizenden mensen gaan nieuw werk krijgen en er is enorme vraag nu al naar technici, ICT’ers en energiespecialisten. Dat is een forse uitdaging. Hoe brengen we mensen bijvoorbeeld naar nieuw werk voor ze werkloos worden? En hoe zorgen we voor goed opgeleide mensen in de juiste richtingen waar vraag naar is, zoals techniek en ict? Het is vooral belangrijk om daarbij ook te focussen op jongere generaties. Nog te veel jongeren kiezen voor richtingen waar weinig perspectief is.”

Een andere uitdaging is het optimaal inrichten van een wendbare arbeidsmarkt. Hoe ziet in een ideale wereld de verhouding tussen vast en flex eruit? En: Wat zou een nieuw kabinet vooral (en vooral niet) moeten doen om werkgevers in staat te stellen om de juiste mensen op de juiste plek te kunnen aannemen (ongeacht de contractvorm)?

“Het is volgens mij onmogelijk om daar een norm op te plakken. Werkgevers hebben behoefte aan vaste medewerkers omdat zij met hen een band, een teamgevoel, op kunnen bouwen die ook nodig is voor goede prestaties. Tegelijkertijd hebben zij behoefte aan flexibiliteit voor het geval het tegen zit. Werknemers hebben behoefte aan inkomenszekerheid. Die is in Nederland veelal gekoppeld aan een vast contract. Tegelijkertijd zijn er heel veel Nederlanders die het heerlijk vinden om flexibel te werken, zelf de baas te zijn over werktijden en voor wie je werkt.”

Nieuwe koers

“Begin dit jaar presenteerden wij onze nieuwe koers. Daarin zeiden we veel over de arbeidsmarkt en wat er moet gebeuren om die te verbeteren. De uitgangspunten daarin waren leidraad voor het recente SER-akkoord dat we voor het eerst in 15 jaar aan de vooravond van de formatie van een nieuwe regering hebben gesloten.

Voor het eerst in 15 jaar hebben we aan de vooravond van de formatie van een nieuwe regering een SER-akkoord gesloten

We hebben daarin als SER enerzijds een streep gezet door onrechtvaardigheden op de arbeidsmarkt. Sommige mensen zitten in Nederland nu eindeloos in tijdelijke contracten, of in een contract waar je vandaag niet weet of je morgen werk hebt en minder kunt verdienen dan je collega die hetzelfde werk doet. Juist de kwetsbare mensen op de arbeidsmarkt worden daar door geraakt. Anderzijds geeft de SER adviezen hoe binnen het vaste contract juist meer flexibiliteit mogelijk is.

Belangrijk in het SER-akkoord is ook dat nadruk wordt gelegd op het van werk naar werk brengen van mensen, dus voordat ze werkloos worden. Als gezegd gaat door digitalisering en verduurzaming gaat onze arbeidsmarkt ingrijpend veranderen. Bovendien komen werkgevers in een aantal sectoren heel veel mensen tekort. Dat is één van de grootste vraagstukken voor Nederland in de komende jaren.”

Sommige deskundigen vinden dat de beweging van werknemer in loondienst naar zelfstandige professional ook gevoed wordt door slecht werkgeverschap. Zij stellen dat werkgevers onvoldoende inspelen op de behoefte van werknemers naar autonomie en meer vrijheid om opdrachten uit te voeren die bij ze passen. Omdat ze die vrijheid in loondienst missen kiezen mensen voor het zp-schap. Herken je de kritiek dat werkgevers op dit terrein vaak ‘te lui’ zijn en onvoldoende in staat zijn de moderne werkende te boeien en te binden?

81% van de zzp’ers in 2021 geeft aan dat ze (zeer) tevreden zijn met het werk als zelfstandige. We moeten het dus niet alleen maar problematiseren.

“Mensen willen vanzelfsprekend graag autonomie en zeggenschap over hun werk en hun werktijden. Het is aan werkgevers om daarin waar mogelijk te voorzien. Of en hoe dat mogelijk is verschilt per sector en bedrijf. Verstandige werkgevers zijn natuurlijk bezig met de vraag hoe hun werknemers blij blijven. Zeker in een krappe arbeidsmarkt hebben ze daar ook gewoon veel belang bij.”

Tevreden zelfstandigen

“Aan de andere kant wil ik hier graag de gelegenheid gebruiken om iets te zeggen over de zelfstandigen. Want vaak wordt gedaan of veel zelfstandigen zielig zijn. Natuurlijk is er ca 10% die aangeeft liever in loondienst te willen. Daar kan je je afvragen of ze er vrijwillig voor hebben gekozen. Maar in de nieuwste CBS-cijfers geeft 81% van de zzp’ers in 2021 aan dat ze (zeer) tevreden zijn met het werk als zelfstandige. We moeten het dus niet alleen maar problematiseren.”

Welke majeure ontwikkelingen verwacht je met betrekking tot de arbeidsmarkt als je vooruit kijkt? Hoe zal de arbeidsmarkt er in – pak ‘m beet – 2035 uitzien? Wat zullen de voornaamste veranderingen zijn in de periode 2021 – 2035?

“Ik stipte het net al aan. Er liggen twee reusachtige vraagstukken die een enorme stempel gaan drukken op de arbeidsmarkt; de energietransitie en de voortschrijdende digitalisering. Daar staan we allemaal nog maar aan het begin en dat gaat zorgen voor grote verschuivingen op de arbeidsmarkt. Hoe zorgen we dat mensen daadwerkelijk de transfer gaan maken van een baan in de ene sector naar een baan in de andere sector? Dat vind ik spannend, want Nederland heeft daarin geen goed track record. En als het niet lukt slaagt bijvoorbeeld ook de oplossing van het klimaatvraagstuk niet”.

• De hele serie Zomerinterviews is hier terug te lezen.