Politiek en polder kritisch over Kamerbrief Koolmees: ‘Stop met de webmodule’

Brancheorganisaties hebben geen vertrouwen meer in de webmodule nu uit de evaluatie van de pilot duidelijk is geworden dat de tool opdrachtgevers en zzp’ers niet in alle gevallen zekerheid geeft. “Die module was nu net bedoeld om helderheid vooraf te geven.” De organisaties missen vernieuwing in regelgeving. Ook Kamerleden zijn kritisch.

Pilot webmodule

De huidige versie van de webmodule geeft in zeven van de tien gevallen een helder antwoord aan opdrachtgevers of ze voor een opdracht een zelfstandige kunnen inhuren. Dat blijkt uit een evaluatie (zie kader) die gisteren door demissionair minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en staatssecretaris Vijlbrief (Financiën) naar de Tweede Kamer is gestuurd. In 28 procent van de gevallen blijft het antwoord onduidelijk. De webmodule zal voorlopig uitsluitend als ‘voorlichtingsinstrument’ gebruikt worden. Een besluit om de webmodule eventueel door te zetten is aan een volgend kabinet.

• Lees alles over deze Kamerbrief & evaluatie webmodule in dit artikel

Uit de pilot met de webmodule komt dat gemiddeld:

• in 28 procent van de gevallen de uitkomst ‘indicatie buiten dienstbetrekking’ wordt gegeven
• in 33,9 procent van de gevallen de uitkomst ‘indicatie dienstbetrekking’ is. Dit is overigens flink lager dan tijdens de testfase, toen de helft in deze categorie viel
• in 9,7 procent er mogelijk sprake is van een fictieve dienstbetrekking
• in 28,4 procent van de gevallen er geen oordeel mogelijk is op basis van de webmodule. Als opdrachtgevers en -nemers op een aantal punten aanpassingen doen in het werkproces, is dit laatste mogelijk terug te brengen tot onder de 20 procent.

(de webmodule is bedoeld voor opdrachtgevers die twijfels hebben over de aard van de dienstbetrekking en niet wanneer een opdracht evident geschikt is voor een zelfstandige) 

“Holistische kijk rechters ontbreekt”

Dat zorgt voor onvrede bij werkgeversvereniging AWVN. “De bedoeling was juist dat opdrachtgevers en zelfstandigen vooraf zekerheid zouden krijgen. In 28 procent van de gevallen is die helderheid er niet. Dat is wat ons betreft veel te veel”, zo zegt Monica Wirtz, adviseur juridische zaken bij werkgeversvereniging AWVN.

“Er wordt door de minister allerlei cijfermateriaal gegeven en daar worden geen beleidsconclusies aan verbonden. Dat is jammer. We moeten echt goed gaan nadenken hoe we een oplossing die wel werkt, vorm gaan geven. Wij zijn voor een holistische benadering, waarbij maatwerk wordt geleverd en naar de exacte situatie van opdrachtgever en zelfstandige wordt gekeken. Rechters doen dat ook, maar dan achteraf. Zo’n toetsingsinstrument zou je vooraf ook moeten hebben. Maar het is lastig, want je hebt ook te maken met Europese wetgeving.”

Een mogelijkheid is om de partijen meer keuzevrijheid te geven, zegt Wirtz. “Nu kun je niet kiezen. Maar als beide partijen zich bewust zijn van de risico’s en toch voor een bepaalde rechtsvorm kiezen, waarom zou je dat dan niet toestaan. Waarbij je wel bepaalde zaken zoals een arbeidsongeschiktheidsverzekering centraal regelt.”

“Keuzevrijheid ontbreekt”

Frederieke Schmidt Crans, voorzitter van de Bovib, de brancheorganisatie van intermediairs, vindt het niet verrassend dat de voortgang van de webmodule zo in de Kamerbrief gepresenteerd wordt. “Vanaf het begin worden we geconfronteerd met een opportunistische kijk op de webmodule en de werking ervan. En ook nu weer weigert men te erkennen dat er veel schort aan deze tool. Er is een tool bedacht zonder de discussie tot de kern te voeren namelijk de keuzevrijheid om te werken onder een contractvorm waar twee partijen achter staan. Deze keuzevrijheid vraagt om een andere visie vanuit het kabinet en beleidsmakers, maar daar laat men het helaas structureel liggen.”

Het argument uit de brief dat er veel tijd en energie in de webmodule is gestoken moet volgens Schmidt Crans nooit leidend zijn: “Wat niet goed is, is niet goed”.

De passage in de Kamerbrief over gesprekken met brancheorganisaties van intermediairs voor de ontwikkeling van een aparte webmodule voor bureaus (‘webmodule tussenkomst’) noemt Schmidt Crans veel te rooskleurig. “Deze gesprekken lopen stroef door gebrek aan veranderingsbereidheid in de visie op keuzevrijheid. Dat wij de module als waardevol zien is de wens van de gedachte, maar die komt zeker niet bij ons vandaan.”

“Moderne visie nodig”

Roos Wouters, oprichter en aanjager van de Werkvereniging heeft geen goed woord over voor de webmodule. Afschaffen en snel ook, zo vindt ze. “Die webmodule gaat niets worden. Maar dat vonden we ook al voordat deze evaluatie op tafel lag. Deze voortgangsbrief van de minister bevestigt alleen iets wat we al wisten, alleen waren er nu dure juristen voor nodig.”

De wet moet aangepast worden, zo vindt Wouters. “De Wet op de Arbeidsovereenkomst stamt uit 1907. Er is daarna niet veel veranderd, er zijn alleen wat pleisters geplakt. Je kunt de huidige manier van werken niet toetsen aan zo’n oude wet.”

De hele wet moet op de schop. Want wat voor maatregelen de overheid ook neemt en wat de SER en commissie Borstlap ook adviseren, werkgevers hebben een voorkeur voor flexwerk, weet Wouters.

Ze spreekt over een kat-en muisspel met nieuwe regels om kwetsbare flexwerkers te beschermen, waarbij die echter steeds aan het kortste eind trekken. “Dan verzinnen de juristen van werkgevers wel weer iets anders om die mensen niet aan te hoeven nemen. Door de WAB zijn er weer een hoop flexwerkers uitgeknikkerd. Maar er is eigenlijk niets mis met flexwerk. Je moet er alleen voor zorgen dat flexwerkers ook een persoonlijk opleidingsbudget krijgen en een beroep kunnen doen op een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Dan is het probleem ook opgelost. Mensen gaan door opleidingen ook veel makkelijker van werk naar werk.”

“Regelgeving aanpassen aan actuele situatie arbeidsmarkt”

Wouters mist een visie bij het kabinet. Ze krijgt daarin steun van Josien van Breda, voorzitter van brancheorganisatie I-ZO Nederland (Intermediair voor Zelfstandig Ondernemers). “Het huidige kabinet blijft de oplossing zoeken in wat er al is, in plaats van regelgeving aan te passen aan de actuele situatie op de arbeidsmarkt, waarin werkenden ook behoefte hebben aan meer autonomie”, zo meent Van Breda.

Het instrument nog lang niet rijp genoeg om verder mee te gaan

Van Breda is niet blij met de webmodule. “”Als je in bijna één derde van de gevallen geen uitslag krijgt, dan is het instrument nog lang niet rijp genoeg om verder mee te gaan.”

“Met zulke magere resultaten in de testfase, is het onverstandig om verder te gaan op deze ingeslagen weg” zo vindt ook Cristel van de Ven van Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN). “Wij pleiten voor een radicaal andere, integrale aanpak van dit vraagstuk waarbij we toewerken naar een duidelijke definitie van zelfstandig ondernemerschap met bijpassende sociale zekerheid en fiscale regels die gericht zijn op het stimuleren van ondernemerschap. Klinkt veelomvattend, en dat is het misschien ook, maar dan werken we tenminste vanuit een visie op een moderne, inclusieve en rechtvaardige arbeidsmarkt. Dat is beter dan doormodderen met een instrument waarvan we nu al weten dat het niet goed genoeg werkt om de duidelijkheid te bieden waar iedereen zo hard op zit te wachten.”

“Beleid te instrumenteel”

De vraag hoe het nu verder moet, wordt niet door Koolmees beantwoord in de Kamerbrief. De demissionair minister laat het vervolg over aan het nog te vormen volgende kabinet. “Dat kan nog wel even duren”, constateert Margreet Drijvers, directeur van het Platform Zelfstandige Ondernemers (PZO). Dat terwijl zelfstandigen al vier jaar, sinds de afschaffing van de VAR, in onzekerheid verkeren.

Drijvers: “Zelfstandigen hebben ruim vier jaar aangedrongen op duidelijke en vernieuwende regelgeving en zijn niets verder gekomen. Er is enkel een instrument opgetuigd, dat beoordeelt of iemand als zelfstandige kan werken. Nu blijkt dat deze tool, de webmodule, in maar liefst 28,4 procent van de gevallen geen uitkomst kan geven. Zelfstandigen, die via een intermediair of een bv werken, hebben nog niets in handen.”

Ook Drijvers mist een heldere vernieuwende visie voor het zzp-vraagstuk. “Binnen de kaders zijn veranderingen doorgevoerd, zoals de afbouw van de zelfstandigenaftrek, maar het gewenste effect blijft uit. De echte oplossing ligt in een rigoureuze, gecombineerde en vernieuwende aanpak op sociale zekerheid, de fiscaliteit en het arbeidsrecht.”

“Volg advies SER”

“Ook dit laatste onderdeel van de plannen van het demissionair kabinet om de Wet DBA te vervangen lijkt op niets uit te lopen. Gebrek aan handhaving leidt tot uitwassen, de voorbeelden daarvan kennen we allemaal” zo zegt Irene van Hest, manager FNV Zelfstandigen en lid van de SER.

“We hebben nu al jaren te maken met onzekerheid voor zelfstandigen. In het advies van de SER wordt een concrete oplossing geboden, handhaaf daar waar tarieven zodanig laag zijn dat zelfstandigen onvoldoende verdienen om ondernemersrisico’s af te dekken. En zorg daarnaast dat zelfstandigen ook inkomen hebben bij langdurige ziekte en arbeidsongeschiktheid en de mogelijkheid krijgen om te sparen voor hun pensioen. Hoe langer we hier mee wachten, hoe meer mensen uiteindelijk in financiële problemen komen.”

• Lees meer over SER voorstel : “aanpak schijnzelfstandigheid focussen op uurtarieven onder 35 euro 

Handhavingsmoratorium

Het handhavingsmoratorium, waarbij afgesproken wordt dat alleen gehandhaafd wordt bij kwaadwillendheid, blijft voorlopig van kracht, zo zegt minister Koolmees in zijn brief. Dat voorkomt dat ten onrechte boetes worden uitgedeeld. Josien van Breda van I-ZO Nederland, is daar blij mee. “Zolang er geen stappen gemaakt zijn gemaakt in het kwalificatievraagstuk, is handhaving niet wenselijk en waarschijnlijk ook niet uitvoerbaar. Hoe kan er worden gehandhaafd als de regels onduidelijk zijn? Ondanks de nadelen die hieraan kleven, is dit in de huidige omstandigheden wel de enige juiste optie.”

Kamerleden kritisch

Daar denkt Gijs van Dijk, Kamerlid voor de PvdA, totaal anders over. “Na uitspraak rechters over Uber en Deliveroo is verder uitstel van kabinet van handhaven schijnzelfstandigheid vooral slecht en onbegrijpelijk nieuws voor alle mensen die iedere dag worden uitgebuit. Kabinet: ga handhaven!” twittert hij.

Er staat niets nieuws in en zo’n tool lost het probleem dus niet op

Van Dijk  doelt op de uitspraak van de rechter van een week (zie hier) geleden in een rechtszaak die was aangespannen door vakbond FNV tegen Uber. Rechters oordeelden dat de taxichauffeurs schijnzelfstandigen zijn en niet door Uber als zzp’ers ingezet kunnen worden. Eerder dit jaar bepaalde het gerechtshof al in een zaak tegen Deliveroo al dat de maaltijdbezorgers recht hebben op een arbeidsovereenkomst.

Van Dijk was sowieso geen voorstander van de webmodule. Hij noemde de tool eerder een ‘onderdeel van de mislukte poging om de Wet DBA te vervangen’: “Er staat niets nieuws in en zo’n tool lost het probleem dus niet op.”

Ook  VVD-Kamerlid Judith Tielen is kritisch op de webmodule: “De zekerheid die nodig is, lijkt er nog steeds niet te zijn”, zo laat ze in een reactie weten. Tielen vindt ook dat de bewindslieden niet erg duidelijk zijn over wat ze met de handhaving van plan zijn. Tot slot wijst Tielen nog op een constatering in de Kamerbrief: uit de pilot en uit aanvullende gesprekken met sectoren blijkt duidelijk dat zowel werkgevers als werkenden flexibiliteit en autonomie erg belangrijk vinden.