Zelfstandig professional voelt zich niet serieus genomen en heeft weinig vertrouwen in de landelijke politiek

Zelfstandig professionals (zp’ers) twijfelen aan de deskundigheid van politici, voelen zich niet gewaardeerd en slecht vertegenwoordigd. Dat blijkt uit afstudeeronderzoek van Sem Overduin aan de Erasmus Universiteit. Hij interviewde deskundigen en hield een enquête onder ruim 200 zelfstandig professionals uit de database van HR-dienstverlener HeadFirst Group. Van de respondenten was 78% man en de gemiddelde leeftijd was 53 jaar.

Uit zijn onderzoek blijkt dat deze zp’ers weinig vertrouwen hebben in de politiek. Ze geven hun vertrouwen in de landelijke politiek gemiddeld een 4,6.

Actuele context: moeizame formatie, woningmarkt en corona

Niet alleen zp’ers hebben weinig geloof in de politiek, ook het vertrouwen van de gemiddelde Nederlander daalt. Dat blijkt zowel uit recent onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau als uit een enquête van Ipsos in aanloop naar Prinsjesdag. Zo’n 60% van alle Nederlanders heeft weinig of heel weinig vertrouwen in de landelijke politiek, aldus Ipsos. Die groep is veel groter dan vorig jaar, toen 40% van de Nederlanders weinig vertrouwen had in de politiek.

De belangrijkste oorzaken zijn de moeizame kabinetsformatie, de woningmarkt en het beleid rondom gezondheid. Ook het coronabeleid en de toeslagenaffaire hebben een negatief effect op het vertrouwen van de gemiddelde Nederlander. En ook op dat van de zp’er.

Weinig waardering en vertrouwen van politici

Het lage politieke vertrouwen van de zelfstandige heeft dus te maken met actuele ontwikkelingen, maar ook met zaken die al veel langer spelen. Zelfstandig professionals hebben het gevoel dat politici  denken dat alle zzp’ers hetzelfde zijn en dat er weinig aandacht is voor de diversiteit van de doelgroep. En als politici al een beeld hebben van de subdoelgroep zp’ers, dan is dat beeld vaak negatief: ‘calculerende zzp’ers met fiscale voordelen’ in plaats van ‘hardwerkende zelfstandig ondernemers’.

Karige regelingen tijdnes coronacrisis stralen weinig waardering voor de zzp’er uit

Zzp’ers zijn bang dat dat politici vooral luisteren naar de belangen van vakbonden en werkgeversorganisaties, vertelt Overduin. “Veel zp’ers vonden bijvoorbeeld de inkomenssteun van de overheid tijdens de coronacrisis oneerlijk verdeeld. Werknemers kregen een riante steunregeling, zelfstandigen kregen het minimum, een strenge partnertoets en moesten eerst een beroep doen op hun eigen vermogen. Mijn onderzoeksdoelgroep hoefde zelf nauwelijks beroep te doen op de steunregelingen, maar vindt dat deze karige regelingen weinig waardering uitstralen voor de zzp’er.”

Plek in de polder

Ook ondervertegenwoordiging in het besluitvormingsproces speelt een grote rol bij het lage vertrouwen in Den Haag. “Zp’ers vinden dat ze onvoldoende vertegenwoordigd zijn in het besluitvormingsproces”, zegt Overduin. “Ze geven hun vertegenwoordiging een 1,9 op een schaal van 1 tot 5.”

Wie weet verandert dat binnenkort. De Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) en de Werkvereniging hebben zich aangemeld bij de Sociaal Economische Raad. Of ze mogen toetreden tot het belangrijkste adviesorgaan van de regering voor sociaal-economisch beleid, moet nog blijken.

Volgens zp’ers hebben maatschappelijke instituties weinig verstand en affiniteit met zelfstandig ondernemers

De Tweede Kamer zou in elk geval graag willen dat zelfstandigen beter vertegenwoordigd worden. Een meerderheid stemde vorig jaar voor een motie dat zelfstandigen een ‘eigenstandige en aan werkgevers en werknemers gelijkwaardige positie in moeten kunnen nemen in de polder.’ De wens voor een plek voor zzp’ers in de SER staat ook in een praatstuk dat VVD en D66 deze zomer hebben opgesteld om de formatie aan te zwengelen. Lees daarover meer in ‘Wie mag er eigenlijk namens de zzp’ers in de SER zitten?”

Kritiek op SER, vakbonden en gemeenten

Op dit moment heeft de zp’er weinig vertrouwen in politieke en maatschappelijke instituties. “Dan heb ik het over de vakbonden, werkgeversorganisaties,

gemeenten, SER, UWV”, vertelt Overduin. “Geen enkele institutie scoort een voldoende.”

Zelfstandigen hebben behoorlijk wat kritiek op dit soort maatschappelijke en politieke instituties, zegt hij. “Volgens zp’ers zijn het organisaties die ‘weinig verstand en affiniteit hebben met zelfstandig ondernemers’ en ‘te weinig rekening houden met de zorgen en belangen van zzp’ers’.”

Het viel de onderzoeker op dat zp’ers het gevoel hebben dat zzp-organisaties elkaar eerder beconcurreren dan samenwerken. Ook twijfelen ze aan de onafhankelijkheid van bepaalde zzp-organisaties die gelieerd zijn aan vakbonden of werkgeversorganisaties.

Wet DBA

Tot slot denken zelfstandigen dat politici te weinig dossierkennis hebben om problemen op de arbeidsmarkt op te lossen, zoals de onduidelijkheid rondom de wet DBA. “Dat gebrek aan vertrouwen in de deskundigheid en competenties van politici gaat gepaard met ontevredenheid over wet- en regelgeving”, vertelt Overduin. “De onduidelijkheid rondom de wet DBA kwam vaak terug in de enquêtes. Op een schaal van 1 tot 5 scoorde ‘tevredenheid met de wet DBA’ een 1,94.”

Het verbaast me hoe ontevreden de zp’er is

Dat de cijfers zó laag zijn, had de onderzoeker niet verwacht. “Mijn hypothese was wel dat zelfstandigen kritischer zouden zijn, want uit internationale studies blijkt dat zelfstandigen over het algemeen wat negatiever zijn over het overheidsbeleid en vaak sceptischer jegens de politiek”, zegt hij. “Toch verbaast het me hoe ontevreden de zp’er is. In mijn interviews en in de vragenlijst spraken zelfstandigen bijvoorbeeld van ‘leugens en loze beloftes’, ‘een volslagen gebrek aan reflectie’ en ‘eigenbelang en vriendjespolitiek’. Daarbij wil ik wel vermelden dat de maatschappelijke context van invloed is geweest op mijn onderzoeksresultaten.”

• Algemeen rapportcijfer landelijke politiek (schaal 1-10): 4.6
• Waardering voor maatschappelijke organisatie (op schaal 1-5):  4.4
• Tevredenheid Wet DBA (schaal 1-5): 1.9
• Waardering voor vertegenwoordiging zzp-stem in politiek (schaal 1-5): 1.9 

‘Tijd om de zp’er serieus te nemen’

Er is werk aan de winkel voor politici en belangenorganisaties, vindt Overduin. “Er zijn inmiddels veel zelfstandig professionals actief op de arbeidsmarkt, dus het is de hoogste tijd om deze groep werkenden serieus te nemen”, zegt hij.

“Zorg voor eerlijke vertegenwoordiging van zp’ers en geef hen een stevige centrale plek in het besluitvormingsproces”, tipt hij. “Biedt daarnaast duidelijkheid over de wet DBA, schets een visie op arbeidsmarkt van morgen en probeer op die manier de vertrouwensrelatie te versterken.”

Verder pleit hij voor kennisdeling. “Veel zp’ers geven aan dat ze graag in contact komen met politici. Als zij hun zorgen, ervaringen en drijfveren voor het ondernemerschap kunnen delen, dan kan dat heel waardevol zijn voor beide partijen. Het zal een positief effect hebben op het kennisniveau van Kamerleden, straalt openheid en responsiviteit uit van de politiek en verhoogt het gevoel van waardering voor zp’ers. Ik zou met alle liefde regelmatig een rondetafel organiseren om beide werelden dichter bij elkaar te brengen.”