Arbeidsmarktdebat: praktijk wrikt zich los uit ‘gijzeling’ politiek en polder

Vier jaar ministerschap van Wouter Koolmees heeft nauwelijks concrete doorbraken opgeleverd om de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken. Ondanks een fraaie stapel rapporten en goede intenties.

Het uitblijven van concreet beleid of nieuwe wetgeving, wil niet zeggen dat het hele arbeidsmarktdebat op slot zit, zegt Stef Witteveen van Uniforce. Dat was de rode draad in het gesprek dat Hugo-Jan Ruts met hem had tijdens de WebinarWeek. Witteveen schetste wat er rond de arbeidsmarkt gaande is in politiek, polder en de praktijk.

Volgens Witteveen houden ministers, ambtenaren, polder en politiek elkaar al heel lang in een beleefde gijzeling. “Pierre Spaninks noemde dat ooit het ‘arbeidsmarktconservatisme’. Maar dat betekent niet dat de arbeidsmarkt zelf stilstaat. Integendeel, het is duidelijk dat de spelers in dit veld andere rollen innemen”.

Belastingdienst en Wet DBA

In het bespreken van die spelers begint Witteveen met het breken van een lans voor de Belastingdienst. “Het is verleidelijk om de Belastingdienst de schuld te geven van de stilstand rond het Wet DBA dossier. Daarin neemt de Belastingdienst nu een andere rol in, door te zeggen: we kunnen geen zekerheid meer vooraf geven. Maar misschien maakt deze terugtrekking van de fiscus wel duidelijk dat ze zelf inzien voor bepaalde taken niet geschikt of toegerust te zijn. Een dergelijk zelfinzicht is helaas zeldzaam.”

Daarmee schuift de Belastingdienst de hete aardappel ook weer door naar politiek en polder. En terecht, vindt Witteveen.

Doelstelling ‘Brede welvaart’

Qua polder kijkt Witteveen vooral positief naar de nieuwe rol die VNO-NCW inneemt “Soms zijn er ook nieuwe kopvrouwen nodig om veranderingen in gang te zetten. Sinds het aantreden van Ingrid Thijssen heeft deze organisatie een forse nieuwe stap gezet. Plotseling kreeg ‘de brede welvaart’ als doelstelling alle nadruk. Als winstgroei en waardegroei van het bedrijfsleven niet leiden tot een toename van de brede welvaart, waar doen we het dan voor? Dan kom je veel meer op gemeenschappelijke belangen tussen werkgevers en werknemers, in plaats van het uitvergroten van tegenstellingen.” Een SER-advies over arbeidsmarkt, een uitwerking van het advies van de Commissie Borstlap is daar een goed voorbeeld van.

Ik heb de indruk dat Koolmees teveel heeft geprobeerd om het iedereen naar zijn zin te maken.

Politieke besluitvorming arbeidsmarktdossier

Met betrekking tot de politiek hoopt Witteveen dat een nieuwe minister het nodige lef heeft om besluiten te nemen. Ook als dat betekent dat je op tenen gaat staan. “ik heb de indruk dat Koolmees teveel heeft geprobeerd om het iedereen naar zijn zin te maken.”.

Al ziet Witteveen bewegingen en al constateert hij dat de grote meningsverschillen over bijvoorbeeld een gelijk(er) sociaal stelsel voor alle werkenden de afgelopen vier jaar aanzienlijk kleiner zijn geworden, toch tempert hij de verwachtingen dat politiek en polder in de komende vier jaar alle heikele punten uit het arbeidsmarktdossier weten op te lossen.

Nieuwe initiatieven op de arbeidsmarkt

Dat geeft de ruimte voor de praktijk. Waar gaten vallen, ontstaan nieuwe initiatieven. Zo is het Uniforce-concept ontstaan, maar Witteveen wijst ook op de activiteiten van de Werkvereniging, op de Werkcode waarin grote werkgevers in de financiële sector afspraken over flexwerk en zzp-inzet gemaakt hebben met onder meer vakbonden en op de initiatieven van Edward Belgraver.

Kijk het volledige interview met Stef Witteveen hier terug 

Het vaste contract 2.0

Edward Belgraver springt inderdaad met veel passie in de hiaten die wetgever en polder creëren. Hij baarde eerder opzien door een twee pagina’s lange alternatieve Troonrede die hij in een aantal grote landelijk dagblad liet afdrukken (zie hier). Daarin stelt hij dat iedereen recht heeft op een vast contract.

In het interview met hem maakt hij een stuk concreter hoe dat vaste contract 2.0 eruit zou kunnen zien. “De hele sociale zekerheid draait nu rond de arbeidsovereenkomst die iemand heeft met de werkgever. Het primaire doel van een werkgever is het creëren van aandeelhouderswaarde, niet de zekerheid van werknemers” aldus Belgraver.

Die tegenstelling kan je alleen maar oplossen door het los te knippen. Een sociaal stelsel moet daarom ook contractonafhankelijk zijn. “De focus moet ook verschuiven van baanzekerheid naar inkomenszekerheid. Dat geeft veel meer rust.” Een nieuw stelsel moet ook veel minder gericht zijn op het afdekken van risico’s en meer op preventie en belonen.

Belgraver ziet een individueel stelsel voor zich met meer, maar wel beperkte eigen risico’s bij werkgevers en werkenden. Collectieve fondsen voor ziekte en inkomensverlies, en bovenal loopbaanontwikkeling.

Het blijft zeker niet alleen bij dromen. Belgraver legt uit dat hij al stevig in gesprek is met opleiders, verzekeraars, ministeries.

Bekijk hier het interview met Edward Belgraver