De zzp’er bestaat wel. Feiten en cijfers over zelfstandigen zonder personeel

‘De zzp’er bestaat niet’ is een cliché dat de afgelopen jaren regelmatig terugkomt in het politiek-maatschappelijk debat. Het geeft aan dat de totale groep van meer dan een miljoen zelfstandigen zonder personeel zeer divers is. Denk aan freelance tekstschrijvers, interim-managers en pakketbezorgers. Dan zijn er ook nog de bakkers op de hoek, de kunstenaars, de zelfstandig werkende therapeuten…

Dat de groep zo divers is maakt beleid ontwikkelen lastig. Als de zzp’er toch niet bestaat, dan heeft het geen zin om onderzoek te doen. Toch?

Zzp’ers bestaan natuurlijk, maar zijn niet te vatten in één definitie

Daar zijn ZiPconomy, HeadFirst Group en ONL het niet mee eens. Daarom presenteren ze vandaag een nieuw  rapport. “Zzp’ers bestaan natuurlijk wel”, zegt CEO Han Kolff van HeadFirst Group. “Ze zijn alleen haast niet te vatten in één definitie. Toch is het wel degelijk mogelijk om een goed beeld te krijgen van deze groep. Dat laten we zien met dit gedetailleerde rapport, dat is opgesteld door het onafhankelijke kennisplatform ZiPconomy.”

Rationeel debat

Hoofdredacteur Hugo-Jan Ruts van ZiPconomy: “We zetten waardevolle feiten, cijfers en inzichten over de zzp’er op een rij. Welke subgroepen zelfstandigen groeien nu echt en hoe komt dat? De samenstelling blijkt ook te veranderen. Juist dat is interessant voor beleidsmakers.”

Dat meer kennis nodig is over zelfstandigen, blijkt regelmatig. Bijvoorbeeld in de factchecks van ZiPconomy. Denk aan een lid van de Commissie Borstlap dat het percentage zzp-docenten in het middelbaar onderwijs fors overschat. En een staatssecretaris van Financiën die niet wist dat zzp’ers die IB-ondernemer zijn recht hebben op zelfstandigenaftrek, maar zzp’ers met een bv niet.

Zo zijn er nog veel meer voorbeelden van misverstanden en onzorgvuldigheden in het zzp-debat. Ruts: “We hebben gegevens uit betrouwbare bronnen bij elkaar gebracht en analyses uitgevoerd om tot nieuwe inzichten te komen. We hopen zo bij te dragen aan een rationeel en feitelijk debat over deze groep werkenden.”

Compleet is zo’n overzicht nooit, waarschuwt Ruts. Daarbij wijst hij ook op het feit dat de data waarop dit onderzoek is gebaseerd ook achterblijft op de ontwikkelingen in de zzp-markt. “Als je echt gerichter beleid wil voeren en wil monitoren of dat beleid werkt, dan is er een verbeterslag nodig in de data. Te beginnen met meer te werken met eenduidige definities.”

Onafhankelijk rapport

HR-dienstverlener HeadFirst Group is sponsor van het rapport. Kolff vond het belangrijk dat het door een onafhankelijke partij werd opgesteld. “Veel bestaande rapporten ondersteunen de visie van de afzender, al is het maar door bepaalde gegevens achterwege te laten”, zegt hij. “Je kunt alleen tot goed en uitvoerbaar beleid voor de arbeidsmarkt komen, als je een debat voert op basis van feiten. Een onafhankelijke blik is wat mij betreft cruciaal.”

Aantal gedwongen zelfstandigen neemt af

Hij hoopt dat deze publicatie veel misvattingen over zzp’ers de wereld uit helpt. In tegenstelling tot wat bepaalde belangenbehartigers beweren, neemt het aantal kwetsbare zzp’ers af. Ook is het percentage gedwongen zelfstandigen relatief klein, ongeveer 7% van het totaal.

Kijk verder dan de gemiddelden

Verder blijkt dat het goed gaat met de gemiddelde zzp’er. De doorsnee zelfstandige zonder personeel is tevreden en heeft iets meer inkomen en een grotere financiële buffer dan de gemiddelde werknemer. “Maar gemiddelden vertellen niet het hele verhaal”, zegt Ruts. “De pijn zit in de negatieve uitersten van de cijfers over tarieven, inkomens, buffers en tevredenheid.”

De pijn zit in de negatieve uitersten

De spreiding van welvaart onder zelfstandigen blijkt bijvoorbeeld veel groter dan bij werknemers. Zelfstandigen zijn zowel oververtegenwoordigd in de lagere inkomensklassen (minder dan 20.000 euro), als in de hogere categorieën (meer dan 50.000 euro). Tegelijkertijd onderscheidt de zelfstandige zich van werknemers door zijn veerkracht. Een jaar met een inkomen onder bijstandsniveau is voor de meeste zzp’ers incidenteel.

Bescherming met maatwerk

Kolff pleit voor bescherming van de kwetsbare groep. Daar is duidelijke wetgeving voor nodig, zegt hij. “We omarmen de plannen om kwetsbare zelfstandigen te beschermen tegen bijvoorbeeld de gevolgen van arbeidsongeschiktheid en werkloosheid. Tegelijkertijd mag wetgeving geen negatieve impact hebben op de grotere groep bewuste zzp’ers.”

Maatwerk is dus essentieel om kwetsbare zzp’ers te beschermen en tegelijkertijd innovatie en ondernemerschap te faciliteren, zegt Kolff. Hij benadrukt dat het percentage hoogopgeleide professionals die hun eigen arbeid verkopen aan zakelijke opdrachtgevers, het hardst groeit. “Zij kiezen bewust voor de vrijheid en flexibiliteit van het ondernemerschap en zijn zeer tevreden over hun arbeidsomstandigheden. Die ontwikkeling moeten we koesteren.”Daar zal niet iedereen het mee eens zijn, benadrukt Ruts. “En dat mag ook, wij willen op een onafhankelijke manier een bijdrage leveren aan het debat”, zegt hij. “Het gaat erom dat de visies en standpunten gebaseerd zijn op correcte feiten en cijfers, in plaats van aannames en vooroordelen.”

Kennis van vraag en aanbod

ZiPconomy, HeadFirst Group en ONL hopen handvatten te bieden voor politici, beleidsmakers en andere ondernemers. Kolff: “Ook op de flexibele arbeidsmarkt is schaarste, blijkt uit onze recent verschenen Talent Monitor. Daarom is het des te belangrijker voor werk- en opdrachtgevers dat zij kennis hebben van de aanbodzijde van de markt.”

De motivaties en wensen van werkenden veranderen in hoog tempo en zelfstandig professionals lopen voor op de trend, vertelt hij. “De politiek moet niet stil blijven staan, maar een visie ontwikkelen voor de arbeidsmarkt van morgen. Alleen dan kunnen we met elkaar blijven bouwen aan een innovatie. Het is een uitdaging waar we graag over meedenken. Dit rapport is een mooie basis om met beleidsmakers in gesprek te gaan.”

• Het volledige rapport is hier te downloaden