Brancheorganisaties: ‘Nieuwe kabinet mist visie en plannen voor modernisering van zzp-beleid’

De leiders van coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie presenteerden woensdag hun regeerakkoord. Wat betreft de arbeidsmarkt heeft het nieuwe kabinet een belangrijk doel: de arbeidsmarkt hervormen en zo lasten verlagen, bestaanszekerheid verbeteren en armoede tegengaan. ‘Zodat werken loont, werkgeverschap en ondernemerschap aantrekkelijk blijft, ons welzijn stijgt en personeelstekorten in vitale sectoren opgevangen kunnen worden.’

Om de arbeidsmarkt toekomstbestendig in te richten zijn het eindrapport van de commissie Borstlap en het SER MLT-advies de leidraad.

Kort, teleurstellend en weinig vernieuwend

Bijna alle vertegenwoordigers van zzp’ers, opdrachtgevers en intermediairs in de flexbranche zijn blij dat het kabinet erkent dat er verandering nodig is, maar ontevreden met de praktische uitwerking.

Piet Meij is Hoofd Sociaal Economische Zaken bij NBBU, de brancheorganisatie van professionele intermediairs op de arbeidsmarkt. “In de eerste alinea’s wekt de coalitie de indruk dat er iets gaat veranderen: echte zelfstandigen worden ondersteund, ondernemerschap wordt gestimuleerd”, zegt hij. “Maar al gauw blijkt dat er weinig vernieuwing plaatsvindt.”

Roos Wouters van de Werkvereniging noemt de arbeidsmarktparagraaf ‘teleurstellend’. Irene van Hest (FNV Zelfstandigen) noemt de passage over zelfstandigen ‘wel erg kort’ en volgens Anne Megens (werkgeversvereniging AWVN) heeft de arbeidsmarkt gewoon ‘geen prioriteit in dit akkoord’. Megens: “Het is goed dat het SER-advies leidend is, al wordt het weinig concreet uitgewerkt. De nieuwe minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft nog veel ruimte.”

“Om kansen te benutten heeft het kabinet een nieuwe benadering van de arbeidsmarkt nodig, in plaats van voort te bouwen op wat er is”, zegt Josien van Breda, voorzitter van I-ZO Nederland (vereniging van intermediairs voor zelfstandig ondernemers).

Uitkijken naar nieuwe minister

Stef Witteveen van de Vereniging van Nederlandse Detacheerders (VvDN) kijkt vooral ook uit naar wie de nieuwe minister wordt. “De arbeidsmarkt behoeft dringend modernisering en de nieuwe minister moet nog veel werk verzetten. Er liggen weliswaar al meerdere adviezen maar die zijn onvoldoende dekkend om alle openliggende vraagstukken tegelijk in te vullen. En juist dat laatste is van belang.” Noch dit regeerakkoord, noch Borstlap, noch het SER-advies beantwoordt alle vragen, zo stelt Witteveen. Een belangrijk aandachtspunt voor de Minister is volgens Witteveen de uitvoeringspraktijk: “Hoe zorgen we ervoor dat de voorstellen van onder andere de SER en de Commissie Borstlap op een praktisch uitvoerbare en handhaafbare wijze worden ingericht? Hoe voorkomen we ‘collateral damage’ van nieuwe regels, waarbij het middel erger dan de kwaal blijkt?”

Duidelijkheid voor zelfstandigen? Uitwerking mist

Brancheorganisaties maken zich zorgen over de vervanging van de Wet DBA, die bedoeld is om zzp’ers en hun opdrachtgevers duidelijkheid te geven over hun arbeidsrelatie. Het lukte het vorige kabinet niet om duidelijkheid te bieden. Brancheverenigingen vrezen dat het deze keer ook niet gaat lukken, want er staan geen nieuwe ideeën in het akkoord.

“Op het gebied van zzp gaat het nieuwe kabinet verder op de ingeslagen weg: de webmodule wordt verder ontwikkeld, er komt een verplichte zzp-aov, handhaving wordt strenger. Geen grote hervorming, geen bijstelling”, zegt Anne Megens van werkgeversvereniging AWVN. “Dat is verrassend, want er is veel kritiek op de huidige richting. Ik hoopte dat dit kabinet de vernieuwing van het arbeidsmarktbeleid zou versnellen, maar helaas blijft het bij mini-stapjes.”

Het regeerakkoord heeft nog veel uitwerking nodig, vat Cristel van de Ven van de Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) samen. “De passage over de wet DBA is vaag. In het vorige regeerakkoord stond nog iets over een aparte positie van zelfstandigen, dat is nu gesneuveld.”

Ondanks kritiek, toch webmodule als oplossing

Van Breda (I-ZO): “Het kabinet noemt alleen de webmodule als mogelijke oplossing, terwijl dit instrument een hoge foutmarge heeft en daarom veel kritiek krijgt. Zowel van veldpartijen als kamerleden.”

Het nieuwe kabinet houdt vast aan oude regels, vindt Meij (NBBU). “Alle veldpartijen raden het af om de webmodule door te ontwikkelen. Deze tool zorgt niet voor vernieuwing, want het is een middel dat gebaseerd is op verouderde wet- en regelgeving.”

Er is meer maatwerk nodig in de regelgeving, benadrukt Désirée Simons (Raad voor Interim Management, RIM). “Vraagstukken bij zzp’ers met een laag tarief zijn heel anders dan die van professionals in het hogere segment. Begin met helderheid te verschaffen over wie nu zzp’er is, in plaats van de naleving van de huidige wet met een webmodule die nog niet voldoet. We hebben een regering nodig met lef die door durft te pakken.”

Branchevereniging voor intermediairs en brokers Bovib is positiever over het plan om de webmodule te blijven ontwikkelen. “De webmodule kan extra zekerheid vooraf bieden, als hij tenminste goed doordacht is en ingevoerd wordt in samenspraak met stakeholders”, zegt Frederieke Schmidt Crans. “De webmodule is bijvoorbeeld nog niet af en niet getest voor tussenkomst. Wij helpen graag met het ontwikkelen van een werkbare webmodule voor de intermediaire branche.”

Zorgen over handhaving

Meij (NBBU) maakt zich ook zorgen over het feit dat het nieuwe kabinet schijnzelfstandigheid wil tegengaan met ‘betere publiekrechtelijke handhaving in het geval van het vermoeden van werknemerschap’. “Betekent dit het einde van het handhavingsmoratorium van de Wet Dba, zonder dat de wetgeving is aangepast?” vraagt hij zich af. Lees hier meer over dit moratorium. “Als dat gebeurt, vrees ik dat het leidt tot paniek bij opdrachtgevers en vraaguitval voor zzp’ers.”

Van Hest (FNV Zelfstandigen): “Het kabinet wil schijnzelfstandigheid tegengegaan door betere handhaving in het geval van het vermoeden van werknemerschap. Maar bij dat vermoeden zeggen ze bijvoorbeeld niets over een tariefgrens. Ik mis het ‘hoe?’. Onder welke kaders gaat de Belastingdienst handhaven?”

Afbouw zelfstandigenaftrek

Volgens Margreet Drijvers van Platform Zelfstandig Ondernemers (PZO) is het coalitieakkoord op sommige punten juist te concreet. Zij noemt de afbouw van de zelfstandigenaftrek. De zelfstandigenaftrek wordt vanaf 2023 met stappen van 650 euro teruggebracht tot 1200 euro in 2030. Dat is fors lager dan voorheen is aangekondigd. Drijvers: “Een opvallende keuze. Dit is een onderwerp dat valt onder de toekomst van de arbeidsmarkt, zoals de Commissie Borstlap ook heeft geschreven. Het kabinet doet met deze maatregel precies wat er niet gedaan moet worden, cherry picking.”

Volgens Roos Wouters heeft de zzp’er het nakijken in het coalitieakkoord. “Het kabinet zegt iets aan de koopkracht van de middenklasse te willen doen en armoede te bestrijden. Maar door beperking van de zelfstandigenaftrek en de verplichte aov er bovenop, klinkt het als een verzwaring. Er wordt in hokjes gedacht, het kabinet vergeet dat mensen tegenwoordig graag banen en functies combineren.”

Verplichte aov

De NBBU is iets positiever over de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov), maar benadrukt dat die voor alle werkenden zou moeten gelden. “In combinatie met afschaffing van toeslagen is deze vereenvoudiging een goed idee, als de aov niet alleen voor zelfstandigen verplicht wordt”, zegt Meij. “Wij pleiten voor een voorziening voor alle werkenden, dat is veel eenvoudiger. Bovendien blijkt uit onderzoek dat zo’n basisregeling betaalbaar is.”

Hij verwijst naar de quickscan van SEOR in opdracht van de NBBU: een schatting van de kosten en baten van een basisregeling voor werkenden in Nederland.

Peter van den Bunder van de Kunstenbond vertegenwoordigt zzp’ers in de culturele sector. Hij vindt dat de plannen er ‘bemoedigend’ uitzien. “We zijn blij met de investering van 170 miljoen voor de culturele en creatieve sector, en de koppeling die daarbij gemaakt wordt met aandacht voor het verbeteren van de arbeidsmarktpositie inclusief een eerlijk salaris.”

Maar de verplichte aov ‘is een ding’, benadrukt hij. “Zeker wat betaalbaarheid betreft. En wat betreft de zelfstandigenaftrek blijft het kabinet ten onrechte in navolging van de commissie Borstlap alle zelfstandigen vergelijken met werknemers, daarmee doe je de grote groep waarbij de loonheffing en DBA-discussie geen rol speelt tekort. Een beeldend kunstenaar die werk verkoopt en tentoonstelt zal nooit in loondienst gaan, maar heeft wel last van het verkleinen van de verschillen met werknemers.”

Uitwerking ‘ongetwijfeld in een later stadium’

Belangenbehartigers blijven hoopvol. Dat het akkoord niet ‘af’ is, biedt hen namelijk kansen om mee te denken over de toekomst voor de arbeidsmarkt. Alle partijen die ZiPconomy sprak, bieden het kabinet hun hulp aan.

Jurriën Koops, directeur van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU): “Dit akkoord biedt kansen om onze maatschappelijke rol verder in te vullen. We zien mooie ambities zoals meer kansengelijkheid, het tegengaan van discriminatie, het verbeteren van de bestaanszekerheid en de aanpak van armoede en schulden.”

De ABU is blij dat het kabinet van plan is om voor de regulering van uitzendwerk aan te sluiten bij het SER-advies. Het hoe en wat ‘komt ongetwijfeld in een later stadium’, zegt Koops. Schmidt Crans (Bovib) roept het nieuwe kabinet op om de sector te betrekken bij de verdere uitwerking van deze adviezen. “Graag zien wij dat de toegevoegde waarde van de rol van intermediairs daarbij wordt erkend en dat zij nadrukkelijk worden betrokken in dit proces.”

Auteurs: Claartje Vogel & Malini Witlox