“Groei platformen vraagt om versnelling in dialoog tussen beleidsmakers, belangenbehartigers en platformbedrijven”

Er is intensiever en frequenter overleg nodig tussen beleidsmakers, vakbonden, vertegenwoordigers van zzp’ers en de platformbedrijven, met wetenschappers en andere betrokkenen, vindt Reshaping Work. Zo kunnen zij de EU en nationale overheden helpen om te besluiten hoe de werkomstandigheden van platformwerkers bewaakt kunnen worden. De Europese Commissie deed in december al een voorstel voor regulering van platformwerk. Begin februari  komt de richtlijn ter sprake in de Tweede Kamer.

Groei platformwerkers

Meer dan 28 miljoen mensen werken in de EU (wel eens) via een platform. Dat aantal zal naar verwachting groeien tot 43 miljoen in 2025. Geschat wordt dat 40% van alle werkenden in de EU in enige vorm ‘niet-standaard’ werk doet. Dat wil zeggen: niet via een standaard vast contact.

Platformwerk is voor 1 tot 2 procent van alle werkenden in de EU de belangrijkste inkomstenbron. Tien procent werkt wel eens via een platform.  De Covid-19 pandemie heeft gezorgd voor een versnelde groei van platformwerk. De omzet van online werkplatformen in de EU is in vijf jaar met 500% gestegen. Die groei is vooral te zien in de bezorgsector. In 2010 waren er 46 platformen die zich richten op bezorgdiensten, in 2020 meer dan 380. Hun omzet steeg tussen 2019 en 2020 van 3 miljard naar 8 miljard euro.

Discussie over de toekomst van werk

Het rapport van Reshaping Work (“Navigating Diverse Forms of Work: How to advance decent and fair work” ) zet verschillende oplossingen op een rij. Ze zijn afkomstig uit uitgebreide gesprekken en discussie over ‘de toekomst van werk’. Sessies waaraan 28 bedrijven, startups, wetenschappers en belangenorganisaties als FNV Zelfstandigen en de Werkvereniging meededen. Aan bod kwam hoe werkenden zich kunnen laten horen, de effecten van algoritmes, sociale zekerheid en opleiding en ontwikkeling.

Vier aandachtspunten voor alle werkenden

De onderzoekers zien – na die gesprekken – vier thema’s die aandacht behoeven:

1. Betere toegang tot sociale zekerheid, op een manier die los staat van het traditionele verschil tussen een arbeidsovereenkomst en andere overeenkomst. Dit gaat dus ook verder dan het recente advies van de Europese Commissie, die sociale zekerheid van platformwerkers beperkt tot hen die een arbeidsovereenkomst hebben.
2. Vertegenwoordiging van werkenden, het rapport doet onder meer een oproep om de collectieve onderhandelingen uit te breiden tot alle werkenden, ongeacht of ze een arbeidsovereenkomst hebben of niet (collectieve onderhandelen is voor zelfstandigen nu vaak onmogelijk).
3. Algoritmes en transparantie, het is noodzakelijk dat er bij aannemen van nieuwe platformwerkers informatie gedeeld wordt over hoe de algoritmes werken waarmee ze aangestuurd worden. Ook moeten ze op de hoogte gebracht worden van wijzigingen en mee kunnen praten over veranderingen in het algoritme. De onderzoekers roepen ook om platformwerkers meer toegang te geven tot hun eigen data. Het Nederlandse initiatief KlusCV zorgt daar overigens al voor.
4. Scholing en ontwikkeling. het rapport pleit voor de oprichting van een gecentraliseerde autoriteit, die “de certificeringen kan certificeren” en zorgt voor vertrouwen, inter-Europese mobiliteit, gegevensportabiliteit en interoperabiliteit van referenties.

Naarmate het politieke debat over regelgeving voortgaat, stijgt de urgentie om – goede geïnformeerde – gesprekken te organiseren tussen alle belanghebbenden.

Politiek debat over regelgeving platformwerk

“Het vinden van een evenwicht tussen eerlijke en fatsoenlijke arbeidsomstandigheden en het ruimte geven voor innovatieve potentieel nieuwe vormen van werk, vormt een belangrijke uitdaging voor de toekomst. Dit gaat over het ondersteunen van werknemers in hun loopbaan en ervoor zorgen dat bedrijven economisch efficiënte oplossingen voor consumenten kunnen blijven bieden, terwijl de Europese waarden van solidariteit en eerlijke arbeidsomstandigheden overeind blijven”, zegt Jovana Karanovic, coauteur van het rapport en universitair docent aan de Rotterdam School of Management en oprichter van Reshaping Work. “Naarmate het politieke debat over regelgeving voortgaat, stijgt de urgentie om – goed geïnformeerde – gesprekken te organiseren tussen alle belanghebbenden.”

Europese richtlijn platformwerk

Het rapport volgt een maand na de publicatie van een voorstel van de Europese Commissie voor regulering van platformwerk (zie hier voor de volledige tekst, of hier voor een uitleg).

De richtlijn moet ervoor zorgen dat de wettelijke arbeidssituatie van digitale platformwerkers overeenstemt met hun reële arbeidssituatie en -voorwaarden.

In de richtlijn staan een aantal beoordelingscriteria om te bepalen of een platform een werkgever is. Als het platform aan twee of meer criteria voldoet, dan gaat men ervan uit dat de platformwerker een werknemer is. Tenzij het platform kan aantonen dat dat niet zo is (rechtsvermoeden werknemerschap).

De criteria zijn:

1. Het platform bepaalt de beloning van de werkende
2. Het platform stelt eisen aan het uiterlijk van de werkende (hij moet bijvoorbeeld een uniform dragen)
3. Het platform monitort de prestaties van de werkende via digitale middelen
4. Het platform bepaalt de werktijden
5. Het platform beperkt de mogelijkheden van de werkende om voor anderen te werken

Wanneer dit voorstel wordt goedgekeurd door het Europees parlement en de Europese commissie, dan moeten de lidstaten de richtlijn binnen twee jaar verwerken in nationale wetgeving. Op 9 februari krijgt de Tweede Kamer een technische briefing over het EU-voorstel. Een dag later praat de Kamer met Minister Van Gennip (SZW) over dit onderwerp.