Europese Commissie verruimt mogelijkheid tot collectieve onderhandeling door zzp’ers

Groepen zzp’ers met een zwakke onderhandelingspositie krijgen meer ruimte om collectief te onderhandelen over tarieven en andere arbeidsvoorwaarden. Dat heeft de Europese Commissie vastgelegd in een richtlijn die nu is goedgekeurd (zie hier).

Uitzondering op Europese mededingingsregels

Collectief onderhandelen door zzp’ers over tarieven is – omdat ze ondernemers zijn – op zich niet toegestaan vanwege de Europese mededingingsregels.

Voor zzp’ers die vergelijkbaar werk doen als werknemers of via een platform werken, wordt nu een uitzondering gemaakt. Zij mogen dus wel gezamenlijk afspraken maken.

“Zzp’ers in de digitale economie en daarbuiten kunnen niet altijd individueel onderhandelen over hun arbeidsvoorwaarden en moeten daardoor vaak onder moeilijke omstandigheden hun werk doen. Collectief onderhandelen kan een krachtig instrument zijn om hun arbeidsvoorwaarden te verbeteren”, aldus EU- commissaris voor mededinging Margrethe Vestager. “De nieuwe richtlijn biedt zelfstandigen zonder personeel juridische zekerheid door te verduidelijken wanneer het volgens het mededingingsrecht is toegestaan dat zij collectief onderhandelen over een betere overeenkomst.”

Voorwaarden collectief onderhandelen

In de richtlijn – die van toepassing is op zzp’ers die volledig zelfstandig werken en geen anderen in dienst hebben – staat dat collectief onderhandelen over betere arbeidsvoorwaarden toegestaan wordt indien zzp’ers zich bevinden in een situatie die vergelijkbaar is met die van werknemers. Hiertoe behoren zelfstandigen zonder personeel die:

1. uitsluitend of hoofdzakelijk diensten aan één onderneming verlenen;
2. zij-aan-zij werken met werknemers in loondienst; of
3. diensten verlenen aan of via een digitaal arbeidsplatform (dat was ook al aangekondigd in de concept-richtlijn platformwerk – zie hier.)

De Commissie stelt verder dat de EU-mededingingsregels niet gehandhaafd zullen worden als er collectieve overeenkomsten worden afgesloten door zzp’ers die zich in een zwakke onderhandelingspositie bevinden. Dit geldt bijvoorbeeld wanneer zzp’ers onderhandelen met economisch sterkere ondernemingen of wanneer zij  collectief onderhandelen op grond van nationale of EU-wetgeving.

Richtlijn ACM

De EU-richtlijn sluit deels aan bij een eerdere richtlijn van de Nederlandse mededingingsautoriteit ACM. Daarin gaf het ACM al de ruimte om collectieve tariefafspraken voor zzp’ers te maken indien het zij-aan-zij zzp’ers zijn (zie hier). De afgelopen jaren zijn dergelijke afspraken ook gemaakt in onder meer de danssector, onder architecten en in de media.

De Europese Commissie gaat de effecten van de richtlijnen volgen. Ze worden uiterlijk 2030 herzien.