Bovib gematigd positief over zzp-kabinetsplannen, maar ‘criterium inbedding is te vaag’

Intermediairs en brokers zijn redelijk tevreden over de aangekondigde nieuwe maatregelen van het kabinet rondom zzp. “Een rechtsvermoeden van werknemerschap onder een bepaald uurtarief, speciale aanpak voor risicovolle sectoren en ondernemerscriteria: daar kunnen we zeker wat mee”, zegt Sem Overduin namens de brancheorganisatie voor intermediairs en brokers. “Bovib is altijd voorstander geweest van handhaving op schijnzelfstandigheid, dus we verwerken nieuwe normen graag in ons keurmerk.”

Maar dat alleen als de spelregels heel duidelijk en toetsbaar zijn, benadrukt hij. Bovib twijfelt vooral over het het aanvullende criterium ‘inbedding in de organisatie’. “Om goed te handhaven of een criterium te verwerken in een keurmerk moeten antwoorden binair zijn: ja of nee. De aangekondigde nieuwe criteria om onderscheid te maken tussen werknemers en zzp’ers zijn nog te ambigu. Daarom denken we graag mee over de invulling en vertaalslag naar de praktijk.”

Drie hoofdelementen

Minister Karien van Gennip (Sociale Zaken) maakte eind vorige week meer bekend over haar plannen om duidelijker onderscheid te maken tussen werknemers en zzp’ers. Dat gaat ze doen aan de hand van drie hoofdelementen: gezag, inbedding van het werk en zelfstandig ondernemerschap. Het criterium gezag bestaat al maar moet duidelijker worden, de laatste twee zijn nieuw.

Het komt erop neer dat zzp’ers geen werk meer mogen doen dat ‘ingebed’ is in een organisatie, tenzij zelfstandigen kunnen bewijzen dat ze voldoen aan bepaalde criteria voor zelfstandig ondernemerschap. Wat de ondernemerscriteria inhouden en wat precies ‘ingebed werk’ is, moet de minister nog uitwerken samen met sociale partners, experts en stakeholders.

Multi-interpretabel

De Bovib merkt dat er nu al discussie en commotie ontstaat over het criterium ‘inbedding’. Overduin: “Het is nog steeds een heel vaag, multi-interpretabel begrip. We vrezen dat dit niet de duidelijkheid biedt die de markt nodig heeft.”

Inbedding is nog steeds een heel vaag, multi-interpretabel begrip

Overduin benadrukt dat er veel gevallen zijn waarbij niet duidelijk is of iemand ingebed werk doet. Denk aan een IT’er bij een bank of overheidsorganisatie. “De werkende is weliswaar geen typische bankmedewerker en doet niet hetzelfde werk als personeel in dienst, maar werkt wel aan essentiële infrastructuur van de organisatie. Ben je dan ingebed of niet? Over dit soort gevallen blijft discussie bestaan.”

Er zijn al veel discussies geweest over wat ‘inbedding in de organisatie’ precies inhoudt, vaak zonder duidelijke uitkomst. In 2020 adviseerde de advocaat-generaal in een cassatiezaak dat inbedding in de organisatie een leidend criterium voor werknemerschap moest worden. Dit advies kreeg veel kritiek en werd uiteindelijk niet overgenomen door de Hoge Raad.

Risico op paniek in zorg, onderwijs en kinderopvang

Bovendien is Bovib bang voor panieksituaties bij opdrachtgevers als er nieuwe maar onduidelijke regels ingevoerd worden. “Dat gebeurde ook in 2016, tijdens de invoering van de Wet DBA”, vertelt Overduin.

“We maken ons vooral zorgen over sectoren als zorg, kinderopvang en onderwijs”, zegt hij. “Deze branches kampen met grote personeelstekorten en het is helemaal niet zeker dat zzp’ers in deze sectoren terug in loondienst gaan als werken als zelfstandige niet meer kan. Den Haag moet zich echt bewust zijn van het risico dat deze onmisbare werkenden hun sector verlaten.”

Criteria voor ondernemerschap

De Bovib vindt het positief dat de minister ook contra-indicaties voor een arbeidsovereenkomst toevoegt. “Die erkenning van het zelfstandig ondernemerschap in de hoofdelementen biedt ruimte om toch aan de slag te gaan als zzp’er bij ingebed werk. Dat is belangrijk, want organisaties zullen altijd behoefte hebben aan flexibiliteit en inhuur van tijdelijke expertise.”

De arbeidsmarkt is pluriform en alle werkenden verdienen een stem

De branchevereniging praat graag mee over de uitwerking. “De minister schrijft dat ze niet alleen met werkgevers en werknemers wil praten, maar ook met zzp-organisaties en brancheverenigingen”, zegt Overduin. “Dat is heel fijn. De arbeidsmarkt is pluriform en alle werkenden verdienen een stem.”

De leden van Bovib kunnen als specialisten op het gebied van de organisatie van externe inhuur een essentiële bijdrage leveren, zegt hij. “Wij hebben veel data en kennis over het opstellen van contracten en hoe er in de praktijk wordt samengewerkt tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Daarmee kunnen wij helpen de criteria zo duidelijk en eerlijk mogelijk te maken.”

Samenwerking tussen fiscus en de intermediaire branche

In het laatste deel van de voortgangsbrief schrijft staatssecretaris Marnix van Rij (Belastingdienst) dat hij bij de handhaving op schijnzelfstandigheid samen wil optrekken met marktpartijen zoals brancheorganisaties. Het is namelijk onmogelijk voor de fiscus om alle 1,2 miljoen zzp’ers te controleren.

“De Bovib wil graag helpen”, zegt Overduin. “Wij zijn altijd voorstander van handhaving geweest. Ik denk dat we als branchevereniging een verlengstuk kunnen zijn van de fiscus. Zo kunnen we regels en criteria verwerken in ons Bovib-keurmerk, zodat de Belastingdienst weet dat onze leden voldoen aan de wet.”

Hoop: een visie op de arbeidsmarkt

Uiteindelijk hoopt hij dat er door een breed maatschappelijk gesprek over de toekomst van de arbeidsmarkt werkbare en handhaafbare wetgeving komt. “Soms heb ik het gevoel dat dit weer oude wijn in nieuwe zakken is”, zegt Overduin. “Dat komt wellicht omdat er nog steeds geen fundamenteel en inhoudelijk debat is gevoerd over de toekomst van de arbeidsmarkt en hoe wij deze met elkaar in willen richten. Alles gaat ineens veel sneller, mede door het geld dat Nederland kan krijgen van Brussel. Daardoor gaan we te snel voorbij aan de kern van de discussie en dat is wat mij betreft een gemiste kans.”