Alleen vaardigheden zullen het tekort aan arbeidskrachten niet oplossen in Europa

De arbeidstekorten in Europa zijn alleen op te lossen door ook te kijken naar factoren die de kwaliteit van werk bepalen, zo blijkt uit een recent rapport van het Europese onderzoeksbureau Eurofound. Met alleen het vergroten van vaardigheden, lossen we het probleem niet op.

De arbeidstekorten in Europa beperken de productie en dienstverlening in verschillende sectoren en baren werkgevers steeds meer zorgen. Tekorten aan arbeidskrachten in Europa komen vooral voor in sectoren met moeilijke arbeidsomstandigheden, zoals de gezondheidszorg en de langdurige zorg. Dat staat in het rapport Measures to tackle labour shortages: Lessons for future policy van Eurofound. Het is belangrijk om zaken als een grotere mate van autonomie voor werknemers en toegang tot opleiding en loopbaanontwikkeling aan te pakken, om deze sectoren aantrekkelijker te maken voor werknemers en het behoud van personeel te verbeteren.

Maatregelen die hieraan bijdragen moeten prioriteit krijgen, zo vermelden de onderzoekers. Niet alleen om bedrijven te helpen productiedoelen te halen en diensten van hoge kwaliteit te leveren, maar ook om de arbeidsintensivering voor de meest betrokken sectoren te verlichten. Dit omvat de ontwikkeling van vaardigheden, maar ook het vergroten van de aantrekkelijkheid van bepaalde sectoren en beroepen, het activeren van onderbenutte arbeid en het beter op elkaar afstemmen van vraag en aanbod.

Voorbeelden van maatregelen om tekorten tegen te gaan

In het nieuwe verslag van Eurofound wordt ook gekeken naar maatregelen die op nationaal niveau zijn genomen om tekorten aan arbeidskrachten in de sectoren gezondheidszorg, zorg en informatie- en communicatietechnologie aan te pakken. Het rapport haalt twee voorbeelden aan.

De meeste maatregelen om tekorten in de gezondheidszorg en langdurige zorg aan te pakken, zijn gericht op loon en arbeidsvoorwaarden. Alleen aandacht voor lonen, zonder andere maatregelen om de werk- en leefomstandigheden aantrekkelijker te maken, is echter vaak onvoldoende. Andere aan de arbeidsvoorwaarden gerelateerde factoren, zoals meer autonomie over de werktijden, toegang tot opleiding en loopbaanontwikkeling en zinvoller werk, spelen ook een belangrijke rol.
Zowel in de gezondheidszorg als in de ICT-sector ligt een ander zwaartepunt van de maatregelen om onderbenutte arbeid aan te pakken bij de integratie van migranten en vluchtelingen.

Een grotere mate van autonomie voor werknemers, toegang tot opleiding en loopbaanontwikkeling zijn belangrijk om aan te pakken om deze sectoren aantrekkelijker te maken.

Nederland in Europese context

Eind 2022 bedroeg de totale vacaturegraad (openstaande vacatures t.o.v. het totale werkaanbod) in de EU 2,9 procent. De top vijf landen met de hoogste vacaturegraad bestond uit Oostenrijk, België, Nederland, Tsjechië en Duitsland. In deze landen zijn de tekorten de afgelopen tien jaar zeer sterk toegenomen en ligt de vacaturegraad momenteel boven de 4 procent.

Wanneer we kijken naar specifiek de zorgsector, voert Nederland de lijst met de hoogste vacaturegraad aan. Eind 2022 bedroeg de vacaturegraad in de zorgsector voor Nederland 4,4 procent. Sinds 2014 is het vacaturepercentage voor de zorgsector voor ons land verdriedubbeld.

Op het gebied van digitale vaardigheden scoort Nederland heel goed. Digitale vaardigheden stellen mensen in staat deel te nemen aan de arbeidsmarkt door de inzetbaarheid en werkzekerheid te vergroten. Uit de meest recente ICT-enquête van Eurostat blijkt dat in 2021 8,5 procent van de Europeanen beperkte of geen algemene digitale vaardigheden had. Het aandeel personen met geen of beperkte digitale vaardigheden bedroeg in Roemenië maar liefst 25 procent en in Nederland minder dan 1 procent.

Aanbevelingen

Het onderzoek van Eurofound toont het belang aan van de kwaliteit van banen en arbeidsomstandigheden bij het aanpakken van het tekort aan arbeidskrachten in Europa. Daarnaast beveelt het rapport aan ons te richten op onderbenutte groepen op de arbeidsmarkt. Ook is holistische ondersteuning nodig die gericht is op factoren die arbeidsparticipatie in de weg staan, zoals gezondheidsproblemen en gebrek aan toegang tot betaalbare zorg, alsmede op de behoeften aan opleiding en werkervaring.

Bron: Eurofound