Demissionair doorwerken aan hervorming van de arbeidsmarkt? ‘Het is alles of niets’

Mag de demissionaire minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) verder werken aan haar arbeidsmarkthervormingen tot er een nieuw kabinet is? En zo ja, met welke plannen? Daarover vergadert de Vaste Kamercommissie SZW dinsdag. Vervolgens wordt 12 september duidelijk welke onderwerpen ‘controversieel zijn’. Dat wil zeggen dat een thema te politiek gevoelig is om demissionair te behandelen.

De minister van SZW was bezig met veel plannen om de arbeidsmarkt te vernieuwen, waaronder een hoop wetswijzigingen rondom flexibel werk. Denk aan nieuwe regels rondom werken met zzp’ers, een arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) voor zelfstandigen en afschaffing van oproep- en nulurencontracten. Bekijk hier een overzicht.

Is demissionair doorgaan met de arbeidsmarkthervormingen verstandig? De meningen zijn verdeeld.

Van Gennip wil door

Minister Karien van Gennip wil zelf graag door met de hervormingen, schrijft ze op Linkedin. Zij en haar ambtenaren hebben ook niet stilgezeten. Twee dagen na de val van het kabinet ging de wet Meer zekerheid flexwerkers in internetconsultatie. Het is de eerste wet uit het hervormingspakket dat Van Gennip in april presenteerde. In dit wetsvoorstel staan nieuwe regels rondom uitzendwerk en de afschaffing van nulurencontracten.

Verder gaat in Den Haag een concept-wetsvoorstel rond over verduidelijking van de regels rondom werken met zzp’ers. Ofwel: de vervanging van de Wet DBA. Zie hieronder. Of dit voorstel in internetconsultatie gaat, hangt af van de uitkomst 12 september.

Kaag: ‘Europees herstelfonds in gevaar’

Demissionair minister van Financiën Sigrid Kaag waarschuwt dat als bepaalde arbeidsmarktplannen niet doorgaan, Nederland niet meer voldoet aan de eisen van het Europese corona-herstelfonds. Nederland krijgt in totaal 5,4 miljard euro aan subsidies volgens dit Herstel- en Veerkrachtplan (HVP), als we tenminste bepaalde tussentijdse resultaten halen. Een aov voor zelfstandigen en aanpak van schijnzelfstandigheid zijn twee van die doelen.

Min Kaag wijst op gevaar dat controversieel verklaren plannen voor aov-zzp en aanpak schijnzelfstandigheid uitkering uit Europees herstellende in gevaar kan brengen. pic.twitter.com/P09E2IRa2x

— Hugo-Jan Ruts (@hugojanruts) August 30, 2023

Kortom, als de minister niet doorgaat met deze plannen kan dat flinke financiële gevolgen hebben.

Maar belangenbehartigers betwijfelen of doorgaan verstandig is, blijkt uit een inventarisatie van ZiPconomy.nl. Over één ding zijn ze het eens: het is alles of niets.

SER, ABU en FNV Zelfstandigen: ga door met alle plannen 

“Of de arbeidsmarkthervorming wordt volledig voortgezet, of volledig controversieel verklaard”, vat Jurriën Koops samen. Hij is directeur van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU). “De hervorming van de arbeidsmarkt kan alleen worden doorgezet als het voorgenomen pakket integraal en gelijktijdig wordt doorgevoerd. Wat ons betreft het eerste. Als ABU doen wij een dringend beroep op de Tweede Kamer om het arbeidsmarktpakket niet controversieel te verklaren.”

Ook de Sociaal-Economische Raad (SER) pleit ervoor demissionair door te gaan met de arbeidsmarkthervorming. De Tweede Kamer voorkomt daarmee economische en maatschappelijke schade, schrijft de Raad in een brief aan de Tweede Kamer.

SER-voorzitter Kim Putters benadrukt dat werkgevers, werknemers en het kabinet hard gewerkt hebben aan noodzakelijke wets- en beleidswijzigingen. Die kunnen Nederlanders het perspectief geven dat ze nodig hebben, schrijft hij. “Er zijn verschillende beleids- en wetgevingsinitiatieven die nu geen vertraging dulden maar zorgvuldige voorbereiding en snelle uitvoering eisen.”

De hervormingsplannen voor de arbeidsmarkt zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op het SER Middellange Termijn Advies (MLT) uit juni 2021. FNV Zelfstandigen staat achter deze brief, laat manager Gery de Boer weten.

NBBU, RIM, Bovib, VvDN en Werkvereniging: verklaar alles controversieel

Ook de Nederlandse Bond van Bemiddelings- en Uitzendondernemingen (NBBU) vindt dat het ‘alles of niets’ moet zijn, maar pleit juist voor ‘niets’. “Het huidige demissionaire kabinet moet alle plannen overdragen”, zegt Marco Bastian van de NBBU. “In de komende periode aan ons de taak de wetgevingstrajecten die nu lopen nog eens zorgvuldig te bekijken. De wetgeving moet werkbaar zijn voor werkenden en werkgevers.”

Dat vinden ook de Raad voor Interim Management (RIM), Bovib en de Vereniging van Detacheerders Nederland (VvDN). “Het is belangrijk na te denken over de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de plannen”, zegt Marc Nijhuis, voorzitter van Bovib. “De afgelopen jaren is daar onvoldoende rekening mee gehouden.”

‘Waak voor waterbedeffect’

Stef Witteveen, voorzitter Commissie Wetgeving en Voorlichting VvDN: “Bovendien bestaat de kans dat er waterbedeffecten optreden als het kabinet slechts een deel van de veranderingen doorvoert. Denk aan een nog grotere toename van inzet van zzp’ers als uitzendwetten strenger worden maar zzp-maatregelen uitblijven.”

De Commissie Regulering van Werk (Borstlap) waarschuwde in zijn eindrapport al voor onbedoelde neveneffecten als het kabinet slechts een deel van de markt hervormt. Bij de presentatie benadrukte oud-voorzitter Hans Borstlap dat de voorstellen ‘in samenhang’ gezien moeten worden en dat ‘cherry picking’ uit den boze is. Afgelopen mei concludeerde ook SEO Economisch Onderzoek dat er een risico bestaat op waterbedeffecten. Die zouden meevallen, mits het pakket in samenhang wordt doorgevoerd.

Nieuwe wetten en regels rondom zelfstandig professionals en flexibele arbeid zijn buitengewoon complex, benadrukt Désirée Simons, voorzitter van de RIM. “Dat maakt deze hervormingen geen taak voor een demissionair kabinet, maar een uitdagende opdracht voor een nieuw, stabiel kabinet.”

Werkvereniging: verklaar alle plannen controversieel 

Dat vindt ook de Werkvereniging, belangenplatform voor modern werkenden zoals zzp’ers. “Wat ons betreft moet het hele arbeidsmarktdossier controversieel verklaard worden”, zegt aanjager en oprichter Roos Wouters. “Basiscontracten, certificeringsplicht voor uitzendbureaus, een verplichte aov speciaal voor zelfstandigen… het zijn oplossingen die heel mooi klinken maar in de praktijk juist de mensen met een slechte onderhandelingspositie het hardst raken.”

De Werkvereniging vindt dat de huidige plannen te weinig zijn afgestemd op de wensen en behoeftes van werkenden. Wouters: “Geef alle werkenden toegang tot sociale zekerheden ongeacht de contractvorm, dan krijgen mensen meer mogelijkheden om hun werkzame leven in te richten naar eigen wens en vermogen en wordt het stelsel weer solidair.”

VZN: gebruikt de extra tijd voor betere uitwerkingen

De Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) is wat minder uitgesproken over het volledige pakket en vooral kritisch op een aantal plannen rondom zelfstandig ondernemers, zoals de aov voor zelfstandigen. Voorzitter Cristel van de Ven ziet de val van het kabinet als kans om meer tijd te nemen voor de uitwerking. Haast maken met de plannen vindt ze dus een slecht idee.

“We lopen kans om weer een vreselijk dure verplichte verzekering te krijgen voor zelfstandigen die niet werkt”, zegt voorzitter Cristel van de Ven. “En ook de opt-out regeling, die zelfstandigen zo belangrijk vinden, is nog niet zeker. Verder is de wet die de kwalificatie van arbeidsrelaties moet verduidelijken nog onvoldoende uitgewerkt. Dat vraagt om meer tijd. Tijd die we nu misschien, door de val van het kabinet, juist hebben.”