2e ArbeidsmarktPoort: hervorming arbeidsmarkt? Eerst maar eens een goede zzp-wet

Dat was de conclusie van de 2e ArbeidsmarktPoort, georganiseerd door brancheverenigingen Bovib, ONL en VvDN, die op 24 oktober jl. plaatsvond bij Nieuwspoort in het Tweede Kamergebouw in Den Haag.

Tijdens de drukbezochte bijeenkomst had oud-PvdA politicus Felix Rottenberg als panelleider af en toe de handen vol om de discussie tussen politiek, polder en praktijk in goede banen te leiden. In het panel zaten Irmgard Borghouts, bijzonder hoogleraar HRM & Sociale Zekerheid (Universiteit Tilburg), Stan Kaatee, Directeur-Generaal Werk op het Ministerie van SZW en Kim Putters, voorzitter van de SER.

Arbeidsmarkt topprioriteit

Kim Putters trapte af met een duidelijke boodschap aan de politiek. “Misschien moeten politieke partijen hun eigen programma’s nog eens nakijken. Want als ik de verkiezingsprogramma’s lees krijg ik de indruk dat de arbeidsmarkt niet tot de grootste prioriteiten behoort”, zei Putters eufemistisch. “Dat is toch gek, want een goed functionerende arbeidsmarkt is de sleutel om de grote maatschappelijke opgaven het hoofd te bieden. Ik heb het gevoel dat de politiek niet beseft hoe belangrijk de arbeidsmarkt is voor het realiseren van de transities (verduurzaming, energietransitie, digitalisering, red.).”

Volgens Putters vraagt de (structurele) krapte op de arbeidsmarkt dringend om antwoorden die op dit moment ontbreken. “Wat wordt het arbeidsmarktbeleid voor de lange termijn, in welke sectoren van de economie willen we investeren? Die keuzes moeten worden gemaakt en dat moet een belangrijk thema in de verkiezingen zijn.”

De belangrijkste oplossingen om de krapte tegen te gaan zijn volgens Putters investeren in een Leven Lang Ontwikkelen (LLO) van werknemers en het toegankelijk (lees: betaalbaar) houden van de kinderopvang. “Dat moet in vette letters in het regeerakkoord komen!”

Arbeidsmarktconservatisme

De zaal voor vertegenwoordigers van brancheorganisatie en de top van grote bedrijven is het daar natuurlijk wel mee eens. Maar er was zeker ook kritiek op de panelleden die telkens over ‘werknemers’ spraken.

Daarover viel Roos Wouters (De Werkvereniging). “Er zijn 2,5 miljoen werkenden – van job hoppers die liever tijdelijke banen hebben tot zzp’ers – die niet meegenomen worden in de plannen. Waarom gaat de politiek voorbij aan de wil (wensen) van de modern werkenden.”

Marion van Happen (CEO HeadFirst Group) viel haar bij. “Het onbepaalde tijd contract is nog steeds de holy grail. Dat krijgen we er blijkbaar niet uit in de wetgeving.”

Stef Witteveen (VvDN) verwijt de beleidsmakers ‘arbeidsmarktconservatisme’. “Er is iets mis met de rechtszekerheid en vervolgens wil de politiek iedereen terugduwen in het vaste contract. Dat willen mensen niet, die willen zelf de regie over hun werk hebben.”

Kaatee – ‘volgens mij ben ik niet conservatief’ – en Putters voelden zich duidelijk aangesproken. “Een versnippering in de politiek maakt het er niet makkelijker op scherpe keuzes te maken”, constateert Kaatee. Putters ziet in de praktijk dat discussie in de polder te veel over details gaan en te weinig over de grote lijnen. Hij hoopt daar in zijn rol als SER-voorzitter iets aan te kunnen veranderen.

Kritiek zzp-wet ‘onzin’

Marion Van Happen benoemt halverwege de discussie de olifant in de kamer: het concept-voorstel Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR) dat nu ter consultatie ligt. “Daarin is geen plek voor veel modern werkenden (zzp’ers).”

Er is dan ook veel kritiek vanuit de markt op dit voorstel. Er wordt alom gevreesd dat heel veel zzp’ers hun werk niet meer mogen uitvoeren als dit voorstel wet zou worden. Maar Kaatee wuift dit weg. “Er is nu eenmaal een verschil in het belang van een individuele zzp’er en het algemeen belang. Mensen wilden eerst ook geen helm dragen toen het verplicht werd vanuit het idee ‘mij overkomt het niet’. Dat speelt ook bij de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers.”

Kaatee zegt dat er serieus wordt gekeken naar kritische reacties op het voorstel. De kritiek op het onderdeel ‘organisatorische inbedding’ – een van de drie criteria die moet aangeven of werk als zelfstandige gedaan mag worden – vindt Kaatee echter ‘onzin’. “Het voorstel is niets anders dan wat de jurisprudentie nu al aangeeft, in wetgeving gieten. Wie zzp’ers ingebed heeft, kan nu ook al een probleem hebben, aldus Kaatee.

Wie beslist, de rechter of de politiek? ZiPconomy hoofdredacteur Hugo-Jan Ruts stelde deze vraag onlangs al naar aanleiding van de rechtszaak van FNV tegen Uber.

Contractvormneutrale zekerheid

Waarover iedere aanwezige tijdens de bijeenkomst het wel eens is, is het pleidooi van Randstad topvrouw Marjolein ten Hoonte voor contractloze zekerheid voor werkenden. “Een basis waarop mensen transities (op de arbeidsmarkt) kunnen maken, een pauze in werk kunnen inlassen. Er moet niet alleen beleid zijn voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, ook een op- of afstap van de arbeidsmarkt moet goed geregeld zijn.”

Roos Wouters zegt hier al tien jaar voor te pleiten en is blij dat dit geluid nu veel vaker te horen is. Ook branchevereniging NBBU deed in 2021 al een onderzoek naar de kosten en opbrengsten van een basisvoorziening bij ziekte, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid voor iedere werkende in Nederland.

En ook Borghouts sluit zich daarbij aan. “Mensen durven nu niet te bewegen op de arbeidsmarkt. Door complexe regelgeving en het toeslagenstelsel kan het voorkomen dat iemand die meer gaat werken netto minder overhoudt.” Dus werken moet lonen en arbeidsmobiliteit dient gestimuleerd te worden.

Contractvormneutrale zekerheid – een sociaal stelsel voor alle werkenden, ongeacht contract – zou een einde kunnen maken aan de discussie over wet- en regelgeving voor flexkrachten, waaronder zzp’ers.  De problemen aan de onderkant van de arbeidsmarkt,  die de politiek nu met generieke maatregelen wil aanpakken, kun je daarmee ondervangen.

Maar het realiseren van zo’n wendbare arbeidsmarkt, waarop iedereen de vrijheid heeft om eigen keuzes te maken, met de zekerheid van een sociaal vangnet is vooral wensdenken, weet ook Kaatee. “Als we nu duidelijk zouden hebben welke maatregelen we moeten nemen om een echte arbeidsmarkthervorming door te voeren, kunnen we dat niet eerder realiseren dan tussen de vijf en tien jaar.” En zolang zit een kabinet niet. En dus ontbreekt het de politiek aan zo’n lange-termijnvisie.

Lees ook:

• Bovib vreest gevolgen wetsvoorstel Wet VBAR voor leden, inleners en zelfstandigen
• VZN vreest gevolgen nieuwe zzp-wet: ‘Zzp’ers mogen straks heel veel opdrachten niet meer uitvoeren’
• VVD kritisch op nieuwe zzp-wet: ‘Onevenwichtig en impact onduidelijk’
• Politieke meningsverschillen over nieuwe zzp-regels zijn groot