Politiek en polder en het zzp-dossier in 2024

Maakbare werkelijkheid?

De uitkomst van de verkiezingen en de meer dan 1100 reacties op het wetsvoorstel Verduidelijking arbeidsrelaties heeft onze voorspelling voor 2023 bevestigd. Politiek en werkelijkheid staan op grote afstand van elkaar. Het jaar 2024 zal daar niet snel verandering in brengen en het is onzeker wat er met dit wetsvoorstel zal gebeuren. Aan het nieuwe kabinet de opdracht om het grondrecht om te mogen ondernemen voorop te stellen.

Ondernemerschap mag er zijn. Wij hopen dat het nieuwe kabinet daar ook weer op een evenwichtige manier naar zal kijken. Niet steeds aan de stoelpoten van de ondernemers zagen, maar regelen wat ze nodig hebben. Flexibiliteit in (keuze) mogelijkheden, zoals een goede opt-out regeling voor de verplichte AOV en stabiliteit. Het elastiekje van een ondernemer kan ver gaan, maar op een gegeven moment is de rek eruit. Daar zijn we bijna en wij roepen het nieuwe kabinet op om weer oog te hebben voor het waardevolle ondernemerschap in Nederland. 

Sylvia Huydecoper, directeur PZO

Onstuimig

Het wordt een onstuimig jaar. Vanwege de krapte op de arbeidsmarkt en de wens van werkenden om meer grip op hun werk en leven, groeit het aantal zelfstandigen dat eigen arbeid aanbiedt aan organisaties. Meerdere sectoren zullen de minister vragen om wetgeving om schijnzelfstandigheid aan te pakken. De conceptwet VBAR, zoals minister Van Gennip die in november ’23 ter internetconsultatie voorlegde, zal echter niet in die vorm doorgang vinden. Wel komt er een verduidelijking van de ondernemerscriteria en zal de Belastingdienst meer inzetten op handhaving op basis van datgene wat er al ligt, zoals bijvoorbeeld de IB-ondernemerscriteria uit het Handboek Loonheffing. Het nieuwe kabinet zet een streep door de verplichte aov voor zelfstandig ondernemers, en start een onderzoek naar een collectieve basisvoorziening voor arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden. In de SER zal het geluid van zelfstandigen luider klinken. Dat zijn mijn voorspellingen voor 2024. En dan nog een wens: een staatssecretaris voor zelfstandig ondernemerschap in het nieuwe kabinet. Op het ministerie van Economische Zaken welteverstaan!

Cristel van de Ven, voorzitter VZN

Het eerste gedeelte van 2024 zal in nevelen gehuld zijn

Ik val maar direct met de deur in huis: het is behoorlijk ingewikkeld om een voorspelling te doen voor 2024. In welke vorm komt er een nieuw kabinet? Wat willen deze partijen nou eigenlijk met de arbeidsmarkt? Er zal eerst gesproken worden over andere onderwerpen zoals de rechtsstaat en de overheidsfinanciën. In de Commissie SZW tel ik ook veel nieuwe gezichten. Zij hebben logischerwijs de tijd nodig om een visie te ontwikkelen. Het maakt het er allemaal niet makkelijker op!

Ik verwacht wel dat het rechtsvermoeden van werknemerschap behandeld gaat worden in de Tweede Kamer. De reacties zijn over het algemeen positief en er is draagvlak in de polder. Voor het onderdeel rondom de verduidelijking van de arbeidsrelatie en de ABC-elementen voorzie ik de nodige discussie. In de huidige vorm zal dit voorstel het niet gaan halen, mede omdat de partijen die gaan onderhandelen kritisch zijn. Wellicht doet de minister er verstandig aan om het voorstel op te knippen in twee losse onderdelen. 

Wat wel vaststaat in 2024: invoering van de Wet toezicht gelijke kansen bij werving en selectie. Ik verwacht dat de Eerste Kamer snel een klap zal geven op dit wetsvoorstel. Niet enorm spannend, maar organisaties die actief zijn in de wereld van externe inhuur moeten wel aan de bak met hun interne bedrijfsvoering en schriftelijk beleid vastleggen. 

Sem Overduin, HeadFirst Group

To be or not to be?

Gaat het in 2024 lukken om de Zelfstandige en zijn of haar opdrachtgevers duidelijke kaders te geven om risicovrij met elkaar zaken te doen? De Bovib vreest dat ook 2024 een jaar wordt waarin deze duidelijke kaders niet worden verkregen.

Niet alleen de hoeveelheid, maar ook de inhoudelijke kwaliteit van de reacties op de Wet VBAR in de internetconsultatie verplicht de wetgever hier de nodige aanpassingen in te doen of beter om tot een vernieuwd wetgevingsvoorstel te komen. De uitkomst van dit proces zal in 2024 hoe dan ook de gemoederen nog wel bezig houden.

Marc Nijhuis, Bovib

We ploeteren door

2023 is een turbulent jaar geweest met bijzondere economische omstandigheden; hoge inflatie en energieprijzen. Dat is enigszins gerepareerd met stevige loonaanpassingen in cao’s. Vakbonden hebben deze “werknemersmarkt” uitgenut zoals ik vorig jaar voorspelde en it ain’t over yet. Gevolg is dat er weinig terecht is gekomen van aanpassing en vernieuwing van de arbeidsmarkt. Terwijl Minister van Gennip wel mooie plannen had.

En toen viel het kabinet…

Het betekent dat de komende maanden in het teken staat van formeren, waarna een mogelijk coalitieakkoord klare wijn zou moeten schenken ten aanzien van de plannen voor de (krappe) arbeidsmarkt. 

Gezien de verschillende standpunten die de op dit moment beoogde coalitiepartijen hebben op het gebied van de arbeidsmarkt, is het ongewis wat daar uitkomt; meer vast lijkt het adagium, maar wat gaat er gebeuren op het gebied van arbeidsmigratie, zzp-beleid, maar ook op het gebied van pensioen, waar partijen kritisch zijn op het nieuwe pensioenstelsel? Het wordt een geploeter de komende maanden en voordat een mogelijk kabinet op stoom is, is het al 2025.

2024 wordt opnieuw een jaar van stilstand in de polder.

Fedde Monsma

Van onzekerheid naar zekerheid!

Het einde van 2023 was voor zzp’ers, de zzp-dienstverleners én de opdrachtgevers niet heel hoopgevend. Een onduidelijk wetsvoorstel dat het werken als zzp’er en het werken met zzp’ers behoorlijk lijkt te beperken, het vervallen van de modelovereenkomst vrije vervanging en onduidelijkheid over het fiscaal kader in de zorg, zorgden voor veel onzekerheid.

Daarbij uiteraard nog de Tweede Kamerverkiezingen, waarbij het nog maar de vraag is welk kabinet er op basis van deze verkiezingen komt én wat het regeerakkoord gaat betekenen voor de zzp’ers en de zzp-dienstverleners.

Maar laten we niet gaan somberen, er is en blijft een tekort op de arbeidsmarkt, de behoefte aan flexibele arbeid én aan specifieke deskundigheid blijft groot. 

Ik ga ervan uit dat 2024 ons veel duidelijkheid zal brengen. Duidelijkheid vanuit het kabinet met betrekking tot het wetsvoorstel én de positie van zzp’ers binnen de arbeidsmarkt, vanuit de zorg als het gaat over het fiscaal kader én vanuit de Belastingdienst over het moratorium op de handhaving wet DBA. 

Deze duidelijkheid zal niet altijd prettig voelen en misschien ook leiden tot verplichtingen voor zzp’ers die indruisen tegen de vrije ondernemersgeest. Maar duidelijkheid zal wel rust brengen, omdat iedereen weet waar hij/zij aan toe is. Als die duidelijkheid er is, zal de praktijk op de arbeidsmarkt zich hier weer naar voegen. Wat dat betekent voor de verhoudingen tussen tba, zzp en vaste dienstverbanden, is lastig te voorspellen. 

Wel zeker is dat de kwaliteit van de zzp’ers en ook van de zzp-dienstverleners in belang enorm zal gaan toenemen. Want de tijd van ogenschijnlijke wetteloosheid is voorbij. Het is aan ons als sector om ervoor te zorgen dat zzp-dienstverlening goed geregeld is, wat zekerheid geeft aan opdrachtgevers én zzp’ers. Dat is de inzet voor 2024.

Gerlof Roubos, senior beleidsadviseur zzp bij ABU

De nieuwe arbeidsmarkt: met of zonder zzp’er?

Al een aantal jaar waag ik me aan voorspellingen, verwachtingen en overpeinzingen voor het aankomende jaar. Ook dit jaar doe ik dat graag, maar ik moet zeggen, dat mijn glazen bol steeds troebeler wordt met het voortgaan van de jaren.

Het afgelopen jaar was een mooi jaar voor het arbeidsrecht, met veel meer helderheid voor de arbeidsmarkt door de uitspraak van de Hoge Raad in het dossier Deliveroo (twee belangrijke uitspraken; de ene over de aard van de arbeidsverhouding van de bezorgers (arbeidsovereenkomst) en de andere over hun pensioenrechten). Helaas liet de politiek, maar ook de handhaver(s) het afweten om de visie van de Hoge Raad als handvat te gebruiken voor een wet, regeling of beleidsvisie. 

De arbeidsmarkt lijkt niet een belangrijk onderwerp te zijn voor de doorsnee kiezer, maar blijkbaar ook niet voor de doorsnee politicus. Het onvermogen van de politiek de afgelopen twintig jaar om met een gedegen visie te komen op een goede inrichting van de arbeidsmarkt en met name de plek daarin van de zzp-er of, zoals ik liever zeg, de freelancer, is schrijnend.

De afbraak van het draagvlak van zelfstandig ondernemerschap gaat door in 2024, zoals de afbouw van de zelfstandigenaftrek en verlaging van de MKB winstaftrek. Ondernemertje pesten is de truc, die gebruikt wordt om de groei van zzp-ers tegen te gaan. Dit alles om het hiervoor genoemde onvermogen te verbloemen. 

De makkelijkste voorspelling voor 2024, lijkt me, dat het wetsontwerp VBAR (zelden zulk broddelwerk gezien), voor wat betreft het “inbedden van de zelfstandige” in het arbeidsrecht, het niet in die vorm gaat redden. Of er iets voor in de plaats komt is sterk de vraag en zal ook afhangen van de politieke uitkomsten over een kabinet(svorming) en de inkleuring ervan. 

Kortom ook 2024 zal weer een verloren jaar zijn voor degenen die hoopten op een duidelijke en gedragen visie op de arbeidsmarkt. Daarom eenieder een goed uiteinde gewenst en vooral sterkte voor degenen die zich in het aankomende jaar bezig houden met de inhuur, bemiddeling en/of plaatsing van zzp-ers. En een extra warme groet aan de freelancer: hou vol, er komt een keer helderheid, alleen niet in 2024.

Joop der Weduwen

De arbeidsmarkt in een democratische rechtsstaat

Terwijl ik deze bijdrage schrijf, onderzoeken de partijen PVV, VVD, NSC en BBB of zij overeenstemming hebben of kunnen bereiken over een gezamenlijke basislijn voor het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat. Stel dat deze partijen overeenstemming bereiken, dan zullen zij vervolgens gaan bekijken of er een reëel perspectief is op het bereiken van overeenstemming over migratie, bestaanszekerheid, goed bestuur, internationaal beleid en klimaat. Is dat perspectief er, dan zullen zij nagaan of er een vorm van politieke samenwerking die de grondslag vormt voor een stabiel kabinet, denkbaar is. Met dit spoorboekje staat Nederland een kabinetsformatie te wachten die tot diep in 2024 zal duren, met daarbij het risico van nieuwe verkiezingen als het niet lukt. Voor de arbeidsmarkt, en dan meer in het bijzonder het zzp-dossier waar mijn aandacht naar uitgaat, betekent dit dat het nog wel even zal duren voordat de Wet DBA zal worden vervangen.

Het huidige demissionaire kabinet heeft geprobeerd om de Wet DBA te vervangen door de Wet Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (Wet VBAR). De internetconsultatie over de Wet VBAR laat zien dat dit voorstel onvoldoende draagvlak heeft. Ik verwacht daarom dat dit voorstel niet verder doorgezet zal worden. Maar wat is dan het alternatief? Kijkend naar de programma’s van de PVV, VVD, NSC en BBB valt daar wel iets over te zeggen. De PVV spreekt zich niet uit over het zzp-dossier. De VVD pleit voor verduidelijking van de regels, De BBB wil hervorming van de arbeidsmarkt integraal voortzetten op basis van een SER-advies uit 2021. Het NSC zet ook in op verduidelijking van de regels en op normale dienstverbanden als de norm. Hier lijkt het mogelijk om overeenstemming te bereiken waarbij het uitgangspunt is om schijnzelfstandigheid via duidelijke regels te bestrijden.

Kijkend naar een democratische rechtsstaat en het daarbij horende goede bestuur komt ook het zzp-dossier in beeld. In zo’n democratische rechtsstaat worden wetten gehandhaafd. Dat betekent dat er geen ruimte is voor een handhavingsmoratorium dat al bijna acht jaar duurt. Dat betekent ook dat de Belastingdienst zelf geen zzp’ers inzet waar dat niet mag. Het is niet uitlegbaar dat de Belastingdienst bijdraagt aan het creëren van mogelijke schijnzelfstandigheid. De Belastingdienst heeft als opdrachtgever en tevens overheidsorganisatie en toezichthouder op dit dossier een maatschappelijke voorbeeldfunctie. Naleving van wet- en regelgeving door de Belastingdienst is daarbij essentieel voor het waarborgen van het vertrouwen dat burgers en bedrijven in de Belastingdienst stellen. Ik verwacht dan ook dat het handhavingsmoratorium aan het einde van 2024 zal eindigen, of de Wet DBA nu wel of niet vervangen is op dat moment.

De constante factor in het zzp-dossier is de Hoge Raad en de rechtspraak meer in het algemeen. De Hoge Raad heeft in het Deliveroo-arrest een lijst van criteria opgesomd die getoetst moeten worden bij de beoordeling of er wel of geen sprake is van schijnzelfstandigheid. Begrippen als inbedding en ondernemersgedrag hebben hun intrede gedaan. In 2024 zal er verdere verduidelijking volgen en misschien wel in versterkte mate als de wetgever het laat afweten. Opdrachtgevers, opdrachtnemers en de Belastingdienst doen er goed aan om het jaar 2024 te benutten om zich te gaan voorbereiden op een nieuwe realiteit in het zzp-dossier vanaf 2025.

Boris Emmerig

Volgende week volgt er nog een artikel met voorspellingen over flexibele inhuur en een met voorspellingen over de arbeidsmarkt.