Advies OCTAS: verplicht AOV-zelfstandigen, twee jaar wachttijd, geen opt-out

De Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstel (OCTAS) overhandigde vandaag een rapport met daarin varianten om het arbeidsongeschiktheidsstelsel te vereenvoudigen. 

Drie varianten voor vereenvoudiging

In het advies presenteert OCTAS drie varianten waardoor het huidige te complexe stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid vereenvoudigd kan worden. In elk van de varianten adviseert de commissie om tot een verplichte publieke (dus niet private) basisverzekering voor zelfstandigen te komen.   

Een variant is ‘Basis voor werkenden’. Daarin werkt OCTAS uit hoe één gelijke regeling voor alle werkenden eruit zou moeten zien. Zowel werknemers als zelfstandigen komen hierdoor in dezelfde regeling terecht. Alle werkenden worden  in deze variant op dezelfde manier beoordeeld, ondersteund en begeleid naar eventuele re-integratie.

Eén regeling beoogt het stelsel geschikter te maken voor mensen die afwisselend of tegelijkertijd werken in loondienst en werken als zelfstandige. Voor werknemers is er een verplichte aanvullende verzekering, waardoor hun inkomensbescherming weinig verandert ten opzichte van de variant ‘huidig stelsel beter’.

De twee andere varianten die zijn uitgewerkt zijn: ‘Huidig stelsel beter’ en ‘Werk staat voorop’. De commissie spreekt zich niet uit over een voorkeur voor een van de varianten. Centraal in alle varianten is wel een forse inzet op versimpeling van het stelsel.

Wachttijd van twee in plaats van een jaar  

De wens tot een eenvoudiger stelsel lijkt ook ten grondslag te liggen aan het advies van OCTAS om een verzekering voor zelfstandigen zoveel mogelijk aan te laten sluiten bij het stelsel voor werknemers. Dat betekent dan ook een wachttijd van twee jaar, net als  bij de verzekering van werknemers.

“Dat maakt het stelsel eenvoudiger, zodat het beter uit te leggen is. Ook drukt een relatief lange wachttijd de premie voor zelfstandigen”, aldus OCTAS. De inschatting is dat bij een wachttijd van twee jaar de premie op ongeveer 5,5% van het inkomen uitkomt (met een maximum). Bij een wachttijd van een jaar is dat 7,5 tot 8%.

Zelfstandigen kunnen zich voor de wachttijd privaat bijverzekeren. “Initiatieven voor collectieve verzekeringen, zoals broodfondsen, kunnen daarbij zelfstandigen enige vorm van inkomensbescherming bieden tijdens deze periode.”

In haar plannen voor een verplichte verzekering voor zelfstandigen is minister Van Gennip tot nu toe steeds uitgegaan van een wachttijd van een jaar. 

• Lees ook: Zo wil het kabinet de verplichte AOV voor zelfstandigen invullen

Geen opt-out 

In het wetsvoorstel dat Van Gennip in voorbereiding heeft, komt ze ook met plannen voor een opt-out; de mogelijkheid dat een zelfstandige in plaats van de publieke verzekering kiest voor een private oplossing. Zo’n opt-out is een nadrukkelijke wens van onder meer de VVD.

OCTAS ziet dat anders: “Zelfstandigen zijn verplicht publiek verzekerd. Er is geen mogelijkheid om deze verzekering bij een verzekeraar af te sluiten.”  Daarmee zijn ze onderling solidair, zo stelt OCTAS.

Basisverzekering 

In de drie verschillende varianten is de uitvoering van de verzekering van zelfstandigen anders. Ze krijgen in ieder geval wel re-integratiedienstverlening die in lijn ligt met wat werknemers krijgen. 

OCTAS voor een verzekering voor zelfstandigen uit van een uitkering van maximaal het niveau van het sociaal minimum (70% van het wettelijk minimumloon). Dat is aanzienlijk lager en eenvoudiger dan de kabinetsplannen. Daarin is sprake van een uitkering van 70% van het laatst verdiende inkomen, met een maximum van 100% van het minimumloon. Het lijkt logisch dat dit, naast eenvoudiger, ook een lagere premie betekent. Daar laat OCTAS zich niet vooruit.   

Zelfstandigen kunnen zich bijverzekeren op de private markt of via andere initiatieven die passen bij de persoonlijke situatie. “Onderdeel van het ondernemersrisico blijft dat zelfstandigen zelf zorg dragen voor een aanvullende verzekering, als zij een basisuitkering op sociaal minimumniveau niet voldoende vinden” aldus OCTAS. 

Vervolg voorstellen OCTAS 

Invulling geven aan de voorstellen van OCTAS zal aan een nieuw kabinet zijn. Minister Van Gennip komt binnenkort dus wel al met een wetsvoorstel voor de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. DGA’s van BV’s zonder personeel, anders dan de directeur zelf, vallen niet onder de verplichting.