Schaf het zzp-schap niet af, maar investeer in goed werkgever- én opdrachtgeverschap

Steeds vaker hoor je kritische geluiden over het zzp-schap. Verschillende politieke partijen, vakbonden  en academici zijn voorstander van het terugdringen van het zzp-schap. Zo pleitte bijvoorbeeld Evert Verhulp, hoogleraar Arbeidsrecht, op 19 februari in het programma WNL Haagse Lobby dat het beter zou zijn dat zzp’ers terug in loondienst gaan. Volgens hem leidt het inhuren van zzp’ers tot een lagere productiviteit. Ook zouden zzp’ers minder in zichzelf investeren dan werknemers in loondienst. 

Verhulp typeert het zzp-schap als verschijnsel waar het ontbreekt aan “goed werkgeverschap”. Met zijn pleidooi voor het afschaffen van zzp-schap gaat Verhulp voorbij aan de voordelen die zzp’ers bieden aan organisaties en de arbeidsmarkt. Bovendien heeft hij geen oog voor de grote verschillen die er bestaan tussen zzp’ers en organisaties.

Investeer in zpp’ers

Er zijn twee belangrijke redenen om zzp-schap niet af te schaffen, maar juist te investeren in zzp’ers:

1) Met zzp’ers haal je flexibiliteit in huis

Organisaties huren steeds vaker zzp’ers in vanwege een groeiende behoefte aan flexibiliteit die zij zelf niet in huis hebben. In de huidige economie is het wendbaar kunnen inspelen op dynamische vraag en aanbod een cruciale succesfactor in organisaties. Flexibiliteit is vaak ook voor zzp’ers een reden om bewust te kiezen voor zelfstandig ondernemerschap, omdat ze zo zelf kunnen bepalen waar, wanneer, met wie en tegen welk tarief ze werken. 

2) Zzp’ers zijn een bron van expertise en ervaring

Zzp’ers staan erom bekend het beste van zichzelf te geven. Als zzp’er ben je zo goed als je laatste opdracht. Dat betekent dat zzp’ers bewuste keuzes maken in de opdrachten die ze aannemen en dat ze ervoor zorgen dat hun expertise up to date is. Uit onderzoek blijkt dat zzp’ers het ondernemerschap als topsport ervaren. Het biedt de mogelijkheid een kijkje te nemen in verschillende keukens en een grote variëteit in werkzaamheden en sectoren te ervaren. De opgedane kennis kan vervolgens bijdragen aan innovatie bij volgende organisaties die hen inhuren.

Ook wij zijn niet blind voor de nadelen die het zzp-schap met zich meebrengt. De ene zzp’er is de andere niet. Uit ons wetenschappelijk onderzoek blijkt de groep zzp’ers zeer divers te zijn. Zo zijn er voormalig werknemers die zzp’er zijn geworden om de nadelen van hun loondienstverband te ontvluchten. Dit vluchtgedrag representeert de gemiste kans van werkgevers. Denk aan het ervaren van gebrek aan autonomie, flexibiliteit of een slechte werksfeer. Investeren in goed werkgeverschap is dan de sleutel. Een ander belangrijk punt is dat werkgevers geen slachtoffers zijn van een arbeidsmarkt waarbij ze gedwongen worden tegen hun wil zzp-schap aan te gaan. Zij hebben zelf de keuze om kerntaken binnen hun organisaties alleen door medewerkers met een dienstverband te laten uitvoeren en zzp’ers exclusief voor expertiseklussen of projecten in te huren.

Verantwoordelijkheid van de ondernemer

Er is ook een grote groep zzp’ers die zich aangetrokken voelt tot ondernemerschap en zij ambiëren een duurzame loopbaan als ondernemer. Zij zijn evenmin het slachtoffer van het systeem en we mogen hen aanspreken op hun verantwoordelijkheden als ondernemer. Dat betekent dat zij hun zaakjes op orde dienen te hebben als het gaat om bijvoorbeeld een fatsoenlijk uurtarief, voldoende buffer voor als het even tegenzit, een plan voor arbeidsongeschiktheid te hebben dat passend is bij hun specifieke werk- en privésituatie en dat ze investeren in de eigen ontwikkeling. 

Investeren in goed opdrachtgeverschap

In plaats van het zzp-schap af te schaffen, moeten organisaties juist investeren in goed opdrachtgeverschap zodat de waarde van zzp’ers in organisaties wordt erkend en hun expertise optimaal kan worden benut.

Hoe doe je dat dan, investeren in goed opdrachtgeverschap? Ook dat hebben we onderzocht. Ga in gesprek met zzp’ers over ontwikkel- en sociale behoeften. Kan de opdracht zodanig worden ingericht dat de zzp’er nieuwe verantwoordelijkheden op zich kan nemen en zijn/haar expertise nog meer kan ontwikkelen? 

Goed opdrachtgeverschap draagt op die manier bij aan meer productiviteit en betrokkenheid van zzp’ers en levert een waardevolle win-win op voor zowel de opdrachtgever als de zzp’er. De zzp’er zal (1) nog meer bereid zijn te excelleren op de opdracht, (2) zich als ambassadeur van de opdrachtgever gedragen en (3) opnieuw ingehuurd willen worden door de opdrachtgever. Dit komt de productiviteit vervolgens ten goede omdat het reilen en zeilen binnen de organisatie reeds bekend terrein is.

Kortom, investeer in goed werkgeverschap met het doel mensen een positieve werkbeleving te laten ervaren in loondienst als zij in loondienst willen zijn. Kiezen mensen bewust voor het zelfstandig ondernemerschap vanuit positieve drijfveren? Laat ze dan juist vanuit goed werkgeverschap gaan en bied ze de ruimte de architect van hun eigen loopbaan te zijn. Zelfstandige ondernemers dwingen (terug) in loondienst te gaan, is niet te oplossing. Wanneer de organisatie naast werknemers in loondienst ook zzp’ers inhuurt, investeer dan tegelijkertijd in goed werkgeverschap én goed opdrachtgeverschap. Vanuit dit modern perspectief op de arbeidsmarkt verhogen we de productiviteit, betrokkenheid en, misschien nog wel het belangrijkst, het werkgeluk van alle werkenden in organisaties.

Dit opiniestuk is geschreven door: Dr. Sjanne Marie van den Groenendaal (zzp’er en universitair docent), prof. dr. Irmgard Borghouts (Hoogleraar HRM & Sociale Zekerheid) en prof. dr. Charissa Freese (Hoogleraar HRM & Sociale Zekerheid) – allen verbonden aan de Universiteit van Tilburg.

Dit opinieartikel is eerder verschenen in het Brabants Dagblad.