‘Het onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen is onlogisch en achterhaald’

De traditionele scheiding tussen werknemers en zelfstandigen is achterhaald en leidt tot oneerlijke situaties, vooral in de zogenaamde ‘gig economy’. Het is beter basisrechten, deels afkomstig uit Europese regels, te laten gelden voor alle werkenden. Los van de contractvorm. Dat betogen Nicola Countouris, Valerio De Stefano en John Hendy in een opinieartikel in aanloop naar de Europese verkiezingen in juni. 

De drie experts op het gebied van (Europees) arbeidsrecht, en allen hoogleraar aan Britse universiteiten, constateren dat de huidige splitsing tussen werknemers en zelfstandigen steeds minder aansluit bij de realiteit van de arbeidsmarkt. Ze noemen deze tweedeling ‘onhoudbaar’. 

Tussencategorie geen oplossing

Ze verwijzen naar landen als Spanje, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk waar al getracht is om het onderscheid te matigen met de introductie van een tussencategorie. Daarbij krijgen zelfstandigen die economisch afhankelijk zijn van een hoofdwerkgever, of hun arbeid op een quasi-ondergeschikte manier aanbieden, een beperkt aantal rechten. 

Echter, zo constateren de drie, dit heeft niet geleid tot een “fundamentele heroverweging van de bescherming van arbeidsrechten, maar eerder tot misbruik door werkgevers om meer werknemers buiten de gevestigde bescherming te plaatsen.” 

Vermeende voordelen voor zelfstandigen

Volgens de hoogleraren is de strikte scheiding tussen werknemers en zelfstandigen nooit echt steekhoudend geweest. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat werknemers bescherming nodig hebben vanwege hun zwakkere onderhandelingspositie ten opzichte van werkgevers, terwijl zelfstandigen zelfstandig kunnen opereren vanwege hun vaardigheden en ondernemerschap. 

Veel zelfstandigen, werkzaam in sectoren als landbouw, ambachten, bouw en de informele economie, hebben nooit kunnen genieten van de vermeende voordelen die deze onafhankelijkheid met zich mee zou brengen. De drie vinden het pijnlijk dat de EU-richtlijn voor bescherming van platformwerkers – na druk van Frankrijk – sterk is afgezwakt met het argument dat de richtlijn ‘echt zelfstandigen’ niet in dwars zou moeten zitten.   

Sociale rechten los van contractvorm

Dat zelfstandigen worden uitgesloten van arbeidsrechtelijke bescherming is volgens Countouris, De Stefano en Hendy geen principekwestie, maar een gevolg van beleidskeuzes. En dat begint meer en meer te schuren. Ze wijzen op studies die aantonen dat zelfstandigen tegenwoordig vaak minder verdienen dan hun collega’s in loondienst en een hoger risico lopen op armoede en sociale uitsluiting. 

Daarom doen ze een oproep aan beleidsmakers om de rechten van werkenden te moderniseren. De “universal workers rights”, die ook deels zijn vastgelegd in de Europese pijler van sociale rechten (European Pillar of Social Rights), zouden dan moeten gaan gelden voor alle werkenden, los van de contractvorm.

Zie voor het volledige opinieartikel: https://www.socialeurope.eu/social-europe-needs-a-new-concept-of-worker