Werkgevers, zzp’ers en intermediairs ontevreden over nieuwe conceptwet VBAR: ‘Bezwaren blijven overeind’

Wanneer mag werk door een zzp’er gedaan worden? Vorige week werd het nieuwe conceptwetsvoorstel met criteria openbaar. Het nieuwe voorstel is slechts een beetje anders dan een eerder concept en daarom zijn werkgevers- en zzp-organisaties ontevreden, blijkt uit een rondgang van  ZiPconomy. Het voorstel kreeg namelijk een hoop kritiek tijdens de zogenaamde internetconsultatie en daar lijkt weinig mee gedaan.

Overeenkomsten en verschillen

Net zoals in de eerdere versie zijn de opdracht en de samenwerking met de werkgever het belangrijkst bij de beoordeling of iemand ingehuurd mag worden. Of de werkende zich over het algemeen gedraagt als ondernemer, kan bij twijfel doorslag geven. Maar dit criterium speelt slechts een kleine rol.

Anders dan in het eerste voorstel zijn ‘werkinhoudelijke instructies’ en ‘organisatorische inbedding’ nu samengevoegd onder de noemer ‘criteria die wijzen op werknemerschap’. Pas als er meer feiten zijn die wijzen op ‘zelfstandigheid’ tijdens de opdracht, mag iemand het werk als zzp’er doen.

Dat werkinhoudelijke instructies en organisatorische inbedding nu één geheel zijn, moet het geheel volgens voormalig minister van Sociale Zaken Karien van Gennip ‘meer in balans’ brengen. Van Gennip diende dit voorstel in. Haar opvolger Eddy van Hijum (Nieuw Sociaal Contract) kan het wetsvoorstel nog aanpassen, voordat hij het naar de Tweede Kamer stuurt.

Rechtsvermoeden van werknemerschap ‘maakt handhaving eenvoudig’

Het tweede deel van de wet is een ‘rechtsvermoeden van werknemerschap’. Daarin staat dat een iemand die ingehuurd wordt voor minder dan 33 euro per uur, eenvoudiger werknemersrechten kan opeisen. Vrijwel iedereen is het eens met deze maatregel.

“De meeste problemen met schijnzelfstandigheid doen zich voor aan de basis van de arbeidsmarkt, waar de onderhandelingspositie van werkenden soms erg zwak is”, schrijft woordvoerder Edwin van Scherrenburg namens werkgeversvereniging VNO-NCW en MKB-Nederland.

Hij verwijst naar het middellangetermijnadvies 2021-2025 voor de arbeidsmarkt van de SER. Dit advies van werkgevers- en werknemersorganisaties is de basis voor het nieuwe arbeidsmarktbeleid. “Daarin hebben we afgesproken dat de Belastingdienst zich vooral richt op de groep die onder het rechtsvermoeden valt. Dat maakt de handhaving stukken eenvoudiger.”

Werkgevers: ‘Eerdere zorgen en kritiek staan nog steeds’

Toch zijn de werkgevers nog niet tevreden over de VBAR. Van Scherrenburg: “Het concept wetsvoorstel VBAR regelt het rechtsvermoeden en de aanbevelingen van de SER en dat is goed. Tegelijk bevat het wetsvoorstel allerlei criteria die voor onduidelijkheid en onzekerheid in de markt gaan zorgen, vrezen wij. Onze eerdere zorgen en kritiek staan nog steeds.”

VNO-NCW en MKB-Nederland vrezen vooral dat de term ‘inbedding’ voor grote onzekerheid gaat zorgen. “Het is bijna onvermijdelijk dat iemand die zelfstandig werkt voor een bedrijf zich iets gelegen moet laten liggen aan de organisatie,” schreven ze al eerder. De werkgevers vinden het wetsvoorstel op dit punt ‘niet in lijn met het SER-advies’. “Door deze uitwerking ontstaat grote onzekerheid bij zowel opdrachtgevers als bij veel zelfstandigen. Dit kan niet de bedoeling zijn.”

Ook de AWVN is teleurgesteld. Woordvoerder Jannes van der Velde: “Dit wetsvoorstel even onduidelijk als het eerdere voorstel. Er is geen verschil tussen het oude en het nieuwe, het heet alleen anders, dus zullen dezelfde discussies losbarsten.”

VZN: ‘Ondernemerscriteria op persoonsniveau zouden de basis moeten zijn’

Ook de Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) heeft dezelfde bezwaren als voorheen. “De wet is nog steeds onduidelijk, getuige ook de onrust die we alweer in de markt zien ontstaan”, zegt voorzitter Cristel van de Ven. “Bovendien gaat VBAR voorbij aan de essentie van het probleem. Er is geen onduidelijkheid over de definitie van een werknemer, maar doordat er afgelopen decennia meer verscheidenheid is ontstaan aan werkrelaties is de positie van deze werkenden vertroebeld.”

VZN mist een definitie van ‘zelfstandige’, zegt Van de Ven. “Om de positie van werkenden te verhelderen, moet er naast de bestaande definitie van werknemer ook een heldere definitie van zelfstandige komen. En juist die scherpe definitie missen wij. Duidelijke ondernemerscriteria op persoonsniveau zitten ver weggestopt in deze wet, terwijl ze juist de basis zouden moeten zijn.”

Intermediairs: ‘Gemiste kans’

Ook de branchevereniging voor intermediairs en brokers is kritisch. Sem Overduin (voorzitter van de Lobbywerkgroep) sluit zich aan bij de kritische reacties uit het werkveld van andere brancheverenigingen en zzp-organisaties. “Dit wetsvoorstel is inhoudelijk weinig anders dan het concept dat eerder ter internetconsultatie lag”, zegt hij. “Dat is een gemiste kans, omdat er veel goede en inhoudelijke reacties zijn ingediend.”

De Bovib betreurt dat er nog steeds weinig waarde wordt gehecht aan het ondernemerschap van de persoon zelf. “De ondernemerscriteria die toezien op de werkende zelf, zijn duidelijker en makkelijker te beoordelen”, zegt Overduin. “En duidelijke criteria, daar is juist behoefte aan bij zelfstandigen, intermediairs en opdrachtgevers.”

De Raad voor Interim Management, vertegenwoordiger van de bureaus voor interim-managers, sluit zich daar bij aan. Voorzitter Desiree Simons: “Er is een wet in voorbereiding die gebaseerd is op een onnauwkeurige en onvolledige inschatting van het aantal zelfstandigen en waarbij geen verschil gemaakt wordt tussen segmenten van zelfstandigen bij het hanteren van het begrip ‘schijnzelfstandigheid”. Onze arbeidsmarkt vraag om een toekomstbestendig en flexibel stelsel waarbij ondernemerschap een belangrijke voorwaarde is voor het draaiende houden van onze economie door beschikbaarheid van specialistische expertise en waarin mensen keuzevrijheid hebben in welke contractvorm zij dat doen.

Overduin hoopt dat de Raad van State en de kersverse minister Van Hijum nog met aanpassingen komen. Verder zal de Hoge Raad eind juli ook nog vragen beantwoorden over de casus Uber. Die antwoorden kunnen ook gevolgen hebben voor het wetsvoorstel. De vragen gaan namelijk over de rol van het ondernemerschap bij het beoordelen van een arbeidsrelatie en de manier waarop werkgevers de relatie van taxichauffeurs met het bedrijf moeten vaststellen.

FNV: ‘Schijnwerkgeverschap is het probleem’

Niet iedereen is ontevreden. Net zoals de voormalig minister van SZW, vindt FNV Zelfstandigen dat de omstandigheden van de opdracht de basis zouden moeten zijn. “Niet schijnzelfstandigheid, maar schijnwerkgeverschap is het probleem”, zegt Wim Arie van Zelderen, beleidsadviseur FNV Zelfstandigen. “Kwalificeren van arbeidsrelaties is complex, het is de primaire verantwoordelijkheid van de opdrachtgever of werkgever. Onze indruk is dat velen die verantwoordelijkheid niet nemen.”

De zzp-tak van werknemersvakbond FNV vindt het ‘verstandig’ dat de Belastingdienst vanaf 1 januari 2025 weer vaker gaat controleren welke arbeidsrelatie werkgevers hebben met de mensen die bij hen werken. “Sinds het handhavingsmoratorium hebben werkgevers steeds vaker werkenden als zzp’er voor hen laten werken terwijl er juridisch sprake was van werknemerschap”, zegt Van Zelderen. “Daardoor hebben deze werkenden zaken als pensioenopbouw en vakantiedagen misgelopen.”

Verder vindt FNV dat werkgevers loondienst weer aantrekkelijk moeten maken. Vooral voor bepaalde beroepen waar mensen nu vaak ten onrechte als zzp’er werken, zoals verpleegkundige, onderwijzer of communicatiemedewerker. “We roepen werkgevers op in gesprek te gaan met de mensen die bij hen werken en afspraken te maken over goede arbeidsvoorwaarden voor alle werkenden.”