Patijn (GL-PvdA) vindt dat Belastingdienst schijnzelfstandigheid nu echt moet aanpakken. ‘Handhavingsmoratorium was domme zet’’

Moet de Belastingdienst de regels rondom de inhuur van zzp’ers gaan handhaven? Daar heeft Tweede Kamerlid Mariëtte Patijn van Groenlinks-PvdA een duidelijk antwoord op: “Ja. Het is simpel: als er een wet is, moet je je eraan houden.”

In 2016 werd de handhaving van de Wet Deregulering Arbeidsrelaties (DBA) opgeschort, omdat de regels niet duidelijk genoeg waren. De regels rondom de inhuur van zelfstandig professionals waren te ambigu en het kabinet zou met helderheid komen. Acht jaar later is de nieuwe wetgeving is nog lang niet af, maar de handhavingspauze stopt wel binnenkort. Werkgevers die zelfstandigen inhuren terwijl zij werknemers in dienst moeten nemen, lopen vanaf 1 januari 2025 kans op boetes en naheffingen van de Belastingdienst.

Rondetafelgesprek over handhaving

Moet er opnieuw uitstel komen van handhaving? En zo niet, wat is dan de beste manier om die handhaving op te starten? De meningen zijn verdeeld. De Tweede Kamer vraagt donderdag raad aan belangenbehartigers.

Dit rondetafelgesprek is een initiatief van VVD en GroenLinks-PvdA. Zij zijn verdeeld over de kwestie. In de podcast ZiPtalk uitte Tweede Kamerlid Thierry Aartsen (VVD) zijn zorgen over ongewenste effecten. Hij vindt dat de Belastingdienst de handhaving moet richten op mensen die gedwongen zzp’er zijn.

‘Wet bestaat niet zomaar’

Volgens GroenLinks-PvdA moeten de inspecteurs juist ‘integraal handhaven’, zegt Kamerlid Patijn. “Als je vindt dat het arbeidsrecht niet goed is, dan moet je dat eerst aanpassen. Het is heel gek om te zeggen: we hebben een wet, maar die hoef je niet na te leven.”

Het arbeidsrecht bestaat niet zomaar, benadrukt ze. “Deze wetgeving beschermt 5,5 miljoen werknemers in Nederland. Als een samenwerking volgens de regels een werknemer-werkgeverrelatie is, dan moeten beide partijen zich houden aan de rechten en plichten die daarbij horen.”

Dat betekent niet alleen dat werknemers recht hebben op een minimumloon, vakantiegeld en ontslagbescherming, het draait ook om belastingen en premies. “Als je nu niet handhaaft, moet je het hele arbeidsrecht en sociale zekerheidsstelsel aanpassen. Belasting en premies zijn tenslotte de grootste inkomstenbron van de Belastingdienst.”

Wat Patijn betreft had de handhaving nooit opgeschort mogen worden. “Ik vond het jaren geleden al een domme zet”, zegt ze. “Het oorspronkelijk plan was een jaar uitstel, zodat iedereen zich kon voorbereiden. Vervolgens kreeg iedere beroepsgroep een eigen modelovereenkomst, waarbij de normen flink verschilden en steeds aangepast werden. Er ontstond een schijn-duidelijkheid over de vraag of je een zzp’er mag inhuren of iemand in dienst moet nemen.”

Focus op lage tarieven?

VVD vindt het een goed idee om te werken met een rechtsvermoeden bij een laag tarief, Patijn is het daar niet mee eens. Aartsen (VVD): “Als je gedwongen zzp’er bent en je verdient minder dan 33 euro per uur, dan kun je naar je werkgever stappen en zeggen: ‘Kijk eens, op basis van dit rechtsvermoeden ben ik werknemer, ik eis een contract bij u op’. Fantastisch. […] De VVD zal het van harte steunen.”

Patijn noemt dit een ‘schijn-oplossing’. “Dit gaat helemaal niets doen; schijnzelfstandigen gaan hier geen gebruik van maken. Denk maar aan de 18-jarige buitenlandse student die nu wel kan werken als zzp’er, maar niet in loondienst. De werkgever hoeft geen premies te betalen en de werkende heeft nauwelijks bescherming. Maar als deze student een dienstverband claimt, kan hij simpelweg niet meer werken. Bovendien is het raar om het recht selectief toe te passen.”

Werkgever, wees creatief en geef regelruimte

Hoewel ze het belangrijk vindt om de wet te handhaven, begrijpt ze de zorgen van werkgevers en zzp’ers. Werkgevers zijn bang om hun zzp’ers te verliezen, terwijl ze die hard nodig hebben om piekmomenten op te vangen. Veel zelfstandigen willen niet in loondienst werken, want ze zijn blij met de vrijheid. Ondertussen merken ze dat werkgevers terughoudender worden om met zzp’ers samen te werken vanwege de onduidelijkheid rondom de wetgeving en angst voor boetes.

“Ik zie echt wel dat werkenden behoefte hebben aan meer keuzevrijheid en autonomie”, zegt Patijn. “Ondertussen heeft de toename van het aantal zzp’ers in de zorg en het onderwijs nadelige gevolgen voor de vaste medewerkers. Zij blijven achter met de taken die niemand wil oppakken, zoals de oudergesprekken en kerstversiering. Een gebrek aan vaste arbeidsrelaties is slecht voor de cohesie en continuïteit in organisaties.”

De oplossing? “Werkgevers moeten werknemers binnen de arbeidsrelatie meer als professionals behandelen”, zegt ze. “Geef mensen meer vrijheid en regelruimte binnen het arbeidscontract. Wil een journalist een paar weken aan een boek werken? Bied dan flexibiliteit met een jaarurenmodel of wees creatief met de roostering op de redactie. Werkgevers moeten zich realiseren dat er veel regelruimte is binnen vaste contracten. Zodra we gaan handhaven, verwacht ik dat zij stappen gaan zetten.”

Lees ook:

• Politiek dilemma: na 9 jaar weer handhaven op schijnzelfstandigheid, of niet?
• Politiek en arbeidsmarkt wacht een hete herfst. Een overzicht.