Handhaving Wet DBA: ‘de markt verkrampt, maar de echte zzp’er blijft’

Tentoo, onderdeel van de Brisker Groep, verzorgt de verloning op payrollbasis voor werkgevers en freelancers. Dat de handhaving van de Wet DBA per 1 januari a.s. de gemoederen bezighoudt, merken ze hier dagelijks. “Wij krijgen veel telefoontjes van bezorgde freelancers. Zzp’ers vertellen dat opdrachten zijn stopgezet en vragen zich af hoe zij in de toekomst nog als zelfstandige kunnen blijven werken. Deze wetgeving  raakt de basisveiligheid van mensen, hun inkomen”, zegt Tentoo-directeur Daniëlle Lambo. Ook in de markt is er volgens haar veel onrust. “Bij opdrachtgevers leeft de angst voor boetes als de handhaving vanaf 1 januari start. Beveiligingsbedrijven bijvoorbeeld willen geen zzp’ers meer inhuren en bieden zzp’ers nu een arbeidsovereenkomst aan. En veel van hen zijn ook geneigd in loondienst te treden.”

Doel Wet DBA?

Het effect van de handhaving van de Wet DBA is dus dat veel zzp’ers in loondienst zullen gaan. Dit lijkt ook de bedoeling, maar Lambo twijfelt daaraan. “Het doel is toch misstanden tegengaan, zorgen dat mensen voor het werk het juiste loon ontvangen. Voorkomen dat bijvoorbeeld arbeidsmigranten hier als lasser of in de slachterijen gaan werken op zzp-basis. Want dat zijn geen zzp’ers. Zij hopen alleen op die manier onder aan de streep meer over te houden en werkgevers hoeven dan geen werkgeverslasten af te dragen. Dat tegengaan – dat is toch de bedoeling van de wet?”
Duco van Erkel (bedrijfsjurist Brisker Groep) sluit zich daarbij aan. “De overheid wil al langer ‘vast minder vast, en flex minder flex’ maken. Maar het doel van deze wetgeving is specifiek misstanden tegengaan. Partijen die het bewust, opzettelijk, verkeerd doen eruit halen. Daarnaast moet er ruimte blijven voor zzp.”

“Je wilt niet dat mensen alleen zzp’er worden vanwege de financiële voorwaarden. Maar de echte zzp’er, moet kunnen blijven zzp’en. Je kunt de roep van de nieuwe werkende niet negeren.”
Duco van Erkel, bedrijfsjurist Brisker Groep

Arbeidsmarkt op ‘interessant kruispunt’

“Nederland blijft een flexland, zzp’ers blijven nodig”, zegt Lambo. “Tegelijkertijd leven we in een verzorgingsstaat en moeten er op de een of andere manier werknemers- en werkgeverspremies afgedragen worden. En mensen die tegen hun wil ondernemers zijn bij werkgevers die dit eisen om werkgeverslasten te ontduiden, dat zijn schijnzelfstandigen. Maar als je heel bewust kiest voor ondernemerschap en een flexibele arbeidsrelatie wil zoals vooral de nieuwe generatie op de arbeidsmarkt, wordt het dan niet tijd dat BV Nederland haar sociale stelsel daaraan gaat aanpassen, in plaats van dit met de wet plat te drukken?”

Van Erkel ziet dat ook zo. “Mensen moeten tegen zichzelf in bescherming worden genomen. Je wilt niet dat mensen alleen zzp’er worden vanwege de financiële voorwaarden. Want als het dan niet goed gaat, en iemand wil een beroep doen op het sociale stelsel, dan moet die persoon ook wel een bijdrage leveren daaraan. Maar je kunt de roep van de nieuwe werkende niet negeren.”
Volgens Van Erkel staat de arbeidsmarkt op een ‘interessant kruispunt’. “Aan de ene kant heb je de nieuwe werkende, die zelf wil bepalen wanneer hij werkt, verschillende opdrachten wil en niet wenst vast te zitten in een stramien. En aan de andere kant zitten we met de vergrijzing. Daar worstelt de markt nu mee.”

“De overheid slaat door. Wat als alle handen aan het bed in één keer wegvallen? Dan is er echt wel een probleem in de zorg.
Tentoo-directeur Daniëlle Lambo

Zzp-markt ‘verkrampt’

Strikte handhaving van 1 januari a.s. zal tot problemen leiden, denkt Lambo. “De overheid slaat door. Wat als alle handen aan het bed in één keer wegvallen, dan is er echt wel een probleem in de zorg? Want bij de overheid zal de grootste terugloop in opdrachten zijn, net zoals banken die al rigoreus zijn gestopt met zzp-inhuur.”
Lambo verwacht dat de markt ‘verkrampt’. “Iedereen kijkt nu reikhalzend uit naar het moment dat de Belastingdienst de eerste bedrijven op de zwarte lijst heeft gezet.” Want de praktijk moet uitwijzen hoe de handhaving gaat uitpakken. “Het Deliveroo-arrest vormt de basis, maar het blijft telkens een afweging van zaken die je moet maken. Dat maakt het lastig.”
Toch zal dit niet het einde van zzp-inhuur betekenen. “Die verkramping zal komend jaar nog wel aanhouden, maar daarna afnemen.” Lambo vergelijkt het met de komst van de WAB. “Opeens wilde niemand meer payrollen, alles moest uitzenden worden. Maar na een tijdje en enkele praktijkvoorbeelden wist men waar men aan toe was. En er is nog altijd heel veel vraag naar payrollen.”

Creatieve oplossingen

Als gevolg van de handhaving van de Wet DBA Er wordt een zogenoemd omgekeerd waterbedeffect verwacht; een verschuiving van zzp naar uitzenden. Maar volgens Lambo kan dat juridisch niet. “Er zullen partijen zijn die dat gaan proberen, maar je kunt niet opeens bij een bedrijf als uitzendkracht gaan werken als je voor datzelfde bedrijf jaren als zzp’er hebt gewerkt.”

Een verschuiving van zzp naar detacheren is ook minder logisch dan het lijkt. Zo is er de zogenoemde Declarabele Uren BV, waarbij een zelfstandig professional zichzelf detacheert vanuit de DUBV. Maar volgens Van Erkel gaat dat deze ‘creatieve oplossing’ niet werken. “Dan stelt de BV de eigenaar ter beschikking (TBA) aan een opdrachtgever. Daardoor ontstaat een loondienstbetrekking, maar ook een uitzend-betrekking. En hoe lang is dat houdbaar als het toelatingsstelsel (Wtta) er komt. Dan zou zo’n zelfstandige bijvoorbeeld een waarborgsom van € 100.000 moeten betalen.”

Verloningsmodel

Als iemand door de zelfstandigentoets komt, dan adviseert Tentoo de freelanceverloning. Dan wordt een groot deel van de werknemerspremies (afdrachten UWV) en werkgeverspremies (loonheffing) al betaald. Dus mochten de vereisten van de Belastingdienst bijgesteld worden, dan is een groot gedeelte al afgedekt. “Deze ‘fictieve dienstbetrekking’ is een ideale oplossing voor freelancers”, stelt Van Erkel. Dit verlonen als freelancer is een model dat al 30 jaar bestaat en ook is opgenomen in de handboek van de Belastingdienst. “Het is jammer dat de overheid en partijen in de markt zoals brokers deze status niet erkennen. Het is nog altijd zo dat iemand of een zpp’er (met KvK) is of een werknemer. Er zit niets tussenin. Terwijl dit verloningsmodel juist een heel goede bijdrage leveren aan het sociale stelsel.”

Zzp-scan

Bestaat toch het vermoeden van schijnzelfstandigheid, dan adviseert Tentoo een payroll- of uitzendovereenkomst. Voor wie twijfelt heeft Tentoo een scan ontwikkeld, die naar eigen zeggen begrijpelijker en gebruiksvriendelijker is dan die van de Belastingdienst. Deze is gebaseerd op de Deliveroo-arrest en aanvullende criteria. Dit stoplichtmodel geeft aan of iemand überhaupt geen zelfstandige kan zijn (rood), of het afhangt van omstandigheden (oranje) of dat het heel duidelijk is dat een zzp-propositie is (groen). Een kanttekening; als partijen gaan samenwerken blijven zij er zelf verantwoordelijk voor dat zij in praktijk daadwerkelijk werken zoals is afgesproken. Periodieke controles zijn nodig om te toetsen of de uitvoering volgens vastgelegde overeenkomst verloopt.

Lambo verwacht overigens dat de komende tijd veel zzp’ers voor payrolling en loondienst (met name detachering) zullen kiezen. “Dat is een logische tijdelijke optie, in ieder geval tot de storm voorbij is.”
Van Erkel gelooft dat ‘de echte zzp’er, zzp’er zal blijven’. “Die zal op zoek gaan naar opdrachten bij verschillende opdrachtgevers. Als de overheid zegt dat ze bij hen in loondienst moeten, zullen velen van hen dat niet doen. Dan zoeken ze wel werk in een andere sector. De vraag is natuurlijk wie gaat die strijd winnen?”

Lees ook: Tweede Kamer wil ‘zachte’ landing handhaving zzp. Kabinet stemt in

‘Paniek in de markt, duidelijkheid is nodig’

“Je ziet de druk toenemen nu het einde van het jaar nadert”, zegt Dennis Luyten, CEO van de Brisker Groep, waar het label Tentoo onder valt. De reden: vanaf 1 januari 2025 wordt de Wet DBA gehandhaafd. Organisaties die zzp’ers inhuren die volgens de Belastingdienst eigenlijk werknemers zijn (schijnzelfstandigen), kunnen een naheffingsaanslag en boete tegemoet zien. Dat de Tweede Kamer de minister heeft gevraagd in het begin daar soepeler mee om te gaan, neemt de onrust niet weg volgens Luyten. “De markt heeft duidelijkheid nodig. Zuiver beschouwd is het prima om onderscheid te maken tussen werknemer en zelfstandig ondernemer, maar formuleer dan eerst wat een zzp’er is. En pak eerst de branches aan met de meest logische gevallen van schijnzelfstandigheid. Denk aan de inzet van studenten in de horeca en voor promotiewerk – dat zijn natuurlijk geen zzp’ers.”

‘Moratorium heeft te lang geduurd’

Volgens Luyten is Den Haag vooral zelf schuldig. “De overheid heeft zelf meegewerkt aan het ontstaan van wat zij nu als problematisch bestempeld. Waar het fout is gegaan, is dat men het heeft laten gaan, waardoor er een enorme groep is bijgekomen die eigenlijk geen zzp’ers zijn. Het moratorium heeft te lang geduurd.”
Luyten denkt niet dat het rigorous overgaan tot handhaving gaat werken. “Dat moet je stap voor stap doen anders komen heel veel branches in de knel.” Als voorbeeld noemt hij de zorg. “Daar is echt paniek. Het is een kwestie van vraag en aanbod. Er is een enorme krapte op de arbeidsmarkt, waardoor het financieel aantrekkelijk is geworden om als zzp’er aan de slag te gaan. Dat heeft de overheid zelf laten gebeuren. Hoe moet het werk gedaan worden als de zorg van het ene op het andere moment geen zzp’ers meer mag inzetten?”
De overheid komt ook zelf in problemen als de Wet DBA strikt gehandhaafd wordt, stelt Luyten. “Hoeveel zzp’ers heeft de overheid zelf niet in huis? Er zijn tal van dossiers bij ministeries – denk aan de toeslagenaffaire – waarvan de uitvoering in gevaar komt als zzp’ers niet meer ingezet mogen worden.”

Dennis Luyten deelt zijn visie op actuele ontwikkelingen in de flexbranche tijdens het webinar in de recente Webinar Week van Werf& en ZiPconomy. Kijk het gesprek tussen FlexNieuws-hoodfredacteur Wim Davidse en Dennis Luyten hieronder terug.