Raad van State geeft negatief advies over wet VBAR en wet Meer zekerheid flexwerkers. ‘Geen oplossing’

De regering moet het wetsvoorstel Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR) en het wetsvoorstel Meer zekerheid flexwerkers aanpassen. De huidige wetsvoorstellen zullen de problemen op de arbeidsmarkt namelijk niet oplossen, schrijft de Raad van State (RvS) in een advies aan de regering.

De wetsvoorstellen zijn onderdeel van een breed pakket aan maatregelen en initiatieven om de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken. Voormalig minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) Karien van Gennip stuurde de voorstellen dit voorjaar naar de RvS voor advies.

Al met al mist de RvS een fundamentele hervorming van de arbeidsmarkt. “Zo wordt het vaste contract niet aangepast en ontbreken samenhangende hervormingen op aanverwante terreinen als de sociale zekerheid en de fiscaliteit.”

Wet Meer zekerheid flexwerkers: beperkte effecten

Het wetsvoorstel Meer zekerheid flexwerkers moet het verschil tussen flexibele en vaste contracten verkleinen. Het doel is meer werk- en inkomenszekerheid voor flexwerkers en meer perspectief op een vast arbeidscontract.

Dit wetsvoorstel zal ‘slechts beperkte effecten’ hebben, schrijft de RvS. Het doet namelijk niet veel meer dan bestaande mogelijkheden beter afbakenen. Eerder gaven arbeidsrechtadvocaten en -specialisten vergelijkbare kritiek op het voorstel.

De regering wil daarnaast oproepcontracten verbieden. De adviseur betwijfelt of dit verbod in de praktijk effectief zal zijn. “Het wetsvoorstel regelt een aantal uitzonderingen op de maatregelen voor minderjarigen, scholieren en studenten met een bijbaan, die hun meer flexibiliteit bieden, maar tegelijkertijd minder zekerheid en bescherming. Het advies aan de regering is om de rechtvaardiging van deze verschillen in behandeling beter te motiveren.”

Wet VBAR: geen oplossing voor problemen rondom zzp

Het wetsvoorstel VBAR moet het onderscheid verduidelijken tussen werknemers en zelfstandigen. Daarnaast introduceert dit wetsvoorstel een rechtsvermoeden van arbeidsovereenkomst. Daarin staat dat een iemand die ingehuurd wordt voor minder dan 33 euro per uur, eenvoudig werknemersrechten kan opeisen.

Volgens de Raad is het wetsvoorstel geen oplossing voor de problemen die de regering wil oplossen. Het doel is namelijk kwetsbare schijnzelfstandigen beschermen en tegelijkertijd de balans in het socialezekerheidsstelsel behouden bij het toenemende aantal zelfstandigen. 

Toetsingkader en criteria nog steeds te onduidelijk

Ook in dit geval ‘codificeert het wetsvoorstel vooral het geldende recht’, schrijft de RvS. Maar daar wordt het allemaal niet per se duidelijker van. Zo betwijfelt de Raad of het nieuwe toetsingskader de beoordeling van arbeidsrelaties in de praktijk eenvoudiger maakt. “Het voorgestelde toetsingskader suggereert een mate van exactheid die moeilijk waargemaakt kan worden,” schrijft de adviseur.

“Hoewel de hoofdelementen en indicaties verduidelijken welke elementen van belang zijn bij de beoordeling van een arbeidsrelatie, zullen de feiten en omstandigheden van het geval uiteindelijk beslissend blijven. Dit geldt te meer omdat er geen duidelijke rangschikking wordt aangebracht in het gewicht per element.”

Voordelen rechtsvermoeden ‘beperkt’

Ook denkt de Raad dat het rechtsvermoeden weinig oplevert in de praktijk, omdat weinig werkenden naar de rechter zullen stappen. Verder kan de Belastingdienst niet zelfstandig toetsen aan het rechtsvermoeden bij de beoordeling van een arbeidsrelatie.

“Daarbij komt dat de nadelen van de schijnzelfstandigheid vaak pas op langere termijn zullen blijken, bijvoorbeeld bij arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of pensionering”, staat in het advies. “Hierdoor bestaat het risico dat werkenden beperkt gebruik zullen maken van het rechtsvermoeden.”

Beginnen met handhaven huidige wet heeft meer effect

De Raad is wel positief over het einde van het handhavingsmoratorium op schijnzelfstandigheid per 1 januari 2025. “Dat zal waarschijnlijk effectiever bijdragen aan het tegengaan van schijnzelfstandigheid [red. dan het wetsvoorstel VBAR].”

• Lees ook: 17 veelgestelde vragen en antwoorden over de wet DBA

Tot slot waarschuwt de adviseur dat als bestaande arbeidsrelaties alsnog als arbeidsovereenkomst worden gekwalificeerd, dit ingrijpende gevolgen kan hebben voor werkgevers en pensioenfondsen. “Uit de toelichting bij het wetsvoorstel blijkt niet op welke manieren deze risico’s kunnen worden beheerst. Het advies aan de regering is om hier meer aandacht aan te besteden.”

Vervolg

De Raad van State staat niet alleen in zijn kritiek op het wetsvoorstel. De VBAR kreeg al eerder een hoop negatieve reacties in internetconsultatie.

Het is nu aan de huidige minister van SZW (Eddy van Hijum) om te beslissen of hij de voorstellen wil aanpassen. Vervolgens kan hij de wet voor behandeling naar de Tweede Kamer sturen. Al met al is de kans klein dat de wetten binnenkort van kracht worden.