Wie groeit het hardst nu vraag naar zzp daalt: uitzenden, detacheren of payrolling?

Door de strengere handhaving op de Wet DBA neemt de vraag naar zzp’ers af, maar de behoefte aan flexibel personeel blijft. En lang niet al die zelfstandigen willen in loondienst. Dus kiezen opdrachtgevers voor andere vormen van flex. Wie profiteert binnen de branche hier het meest hiervan? Na een rondje bellen in de markt lijkt het er vooralsnog op dat dat vooral backofficedienstverleners/payrollers zijn.

De Kamer van Koophandel meldde onlangs dat de groei van het aantal zzp’ers is vertraagd in 2024. De cijfers zijn niet significant, maar de voorzichtige conclusie is dat dit wel degelijk een gevolg is van de strengere handhaving van de Wet DBA. In december 2024 was deze trend al enigszins zichtbaar en in januari van dit jaar is het aantal zzp’ers verder afgenomen. Meer stoppers, minders starters. Qua aantallen stelt het op de populatie van bijna 1,78 miljoen nauwelijks iets voor, maar er lijkt een voorzichtige kentering in de zzp-markt te komen.

Zorg: trendbreuk in zzp

De trendbreuk is het meest duidelijk in de gezondheidszorg. Die sector heeft de afgelopen jaren een explosiever groei van zzp’ers gekend. Door het harder aanpakken van schijnzelfstandigheid wil de politiek dit juist een halt toeroepen. En dat lijkt al enigszins zijn vruchten af te werpen.

Een grote shoonmaak- en thuiszorgorganisatie als Total Care (SCU, Tzorg en Zizo) voelt zich door de wetgeving (strengere handhaving Wet DBA, red.) gedwongen helemaal te stoppen met de inzet van zzp’ers, zoals blijkt uit een interview met HR-baas Alies ten Have in vaktitel CHRO.

Wim Buizert, CFO Highcare Groep stelt dat de kern van het probleem het (gebrek aan) aantrekkelijk werkgeverschap is. Veel zzp’ers willen (nog) niet in vaste dienst. Maar als een zorginstelling wel in staat is om van alle zzp-opdrachten die ze verstrekt hebben in 2024 circa 40% in vast dienstverband om te zetten, dan kan 60% van dat volume uit 2024 kostenneutraal op uitzend- en detacheringsbasis worden ingezet  (zelfs rekening houdend met de BTW over uitzenden en detacheren), zo redeneert Buizert.

Zuiver Zorggroep: ‘zzp’ers inzetten kan nog steeds’

Jorian Hoos van Zuiver Zorggroep krijgt regelmatig telefoontjes van opdrachtgevers en zzp’ers die in onzekerheid verkeren of zij nog wel kunnen samenwerken. “Sommige opdrachtgevers bieden de zzp’ers wel een baan in loondienst aan, maar de respons daarop is niet altijd hoog. En uitzendkrachten inzetten is relatief duurder.”

Het inhuren van zzp’ers is wel degelijk mogelijk, stelt Hoos. Het gaat er volgens hem om hoe je de zzp’er wegzet. “Een zzp’er inhuren puur voor de roostergaten, daar kom je niet meer mee weg. Daar moet je kritisch naar kijken, net als naar de randzaken van de opdracht.” Hoos noemt daarbij bijvoorbeeld duur van projecten terugbrengen naar 7 maanden en na die termijn evalueren voordat je eventueel verlengt. Maar ook het niet langer hanteren van vaste tarieven door bureaus raadt hij aan. En de zzp’er moet zijn ondernemerschap duidelijker aantonen, bijvoorbeeld door een eigen site, een factuur op zijn eigen naam, rechtstreekse betaling door de opdrachtgever en vrije vervanging in de overeenkomst laten vastleggen. “Een zzp’er moet zich profileren als ondernemer. De expertise van een zzp’er moet aansluiten bij hetgeen wat hij komt doen bij een opdrachtgever.”

Dat het werk ingebed is in de organisatie wil niet per se te zeggen dat een zzp’er dit werk niet kan doen, stelt Hoos. “Of er dan wel of niet sprake is van arbeidsovereenkomst, is aan de rechter.” En daar ligt nou juist de crux, geeft ook hij toe. “De eerste paniek in de markt is wel voorbij, maar het blijft nog steeds spannend. Het is afwachten tot de eerste zaak voor de rechter is geweest.”

Volgens Hoos blijft de noodzaak om zzp’ers in te zetten bestaan. Hij wijst hierbij op het bericht dat de overheid zelf zzp’ers blijft inzetten ondanks het feit dat het volgens hun eigen regels om schijnzelfstandigen gaat. “Die noodzaak is er in de zorg ook. Mensen hebben nu eenmaal zorg nodig.”

ABU: kansen voor uitzenders

In de aanloop naar 1 januari jl. – de datum waarop de strengere handhaving van de Wet DBA is ingegaan – liet de ABU al weten vooral kansen voor uitzenders te zien in de aanpak van schijnzelfstandigheid. Tegenover het ANP sprak ABU-directeur Jurriën Koops de verwachting uit dat van de circa 600.000 zzp’ers die hun eigen arbeid aanbieden – de doelgroep die het risico op schijnzelfstandigheid loopt – naar schatting 10 tot 15% zal uitwijken naar een uitzendbureau. Vooral uitzenders die actief zijn in sectoren als de kinderopvang en beveiliging zouden kunnen profiteren  van stoppende zzp’ers. Uitzenden als alternatief voor zzp ligt sowieso meer voor de hand in sectoren waar de zzp-tarieven lager liggen.

Bij de recente presentatie van de jaarcijfers over 2024 liet Randstad overigens tegenover het ANP weten wel ‘veel onzekerheid onder werkgevers’ te bespeuren, maar ‘nog geen grote verschuivingen in de arbeidsmarkt’ te zien.

Toch is de ABU blij met de strengere handhaving op schijnzelfstandigheid. En dat is niet verwonderlijk. De ABU stelt al jaren dat invoering van strengere wetgeving voor uitzenden gelijktijdig moet plaatsvinden met invoering van zzp-wetgeving. Dit om een waterbedeffect te voorkomen; als de ene vorm van flexibele arbeid (zzp) namelijk pas later met strengere regulering te maken heeft dan andere vormen (uitzenden), dan vindt er een verschuiving plaats van de strengere naar de minder goed gereguleerde flexvorm, van uitzenden naar zzp dus.

Toch is de stap van zzp naar uitzenden groot. Veel groter dan bijvoorbeeld van zelfstandige naar payroll. Dat geldt zowel voor de intermediair, de opdrachtgever als de zzp’er zelf. Payroll lijkt dan een veel logischer alternatief. Zzp-intermediairs schakelen veel vaker backofficedienstverleners in (zie Pay for People) en opdrachtgevers die (moeten) stoppen met de inzet van zzp’ers stappen massaal over op payroll (Connexie).

Pay for People: omkatten naar uitzenden

Bij backofficedienstverlener Pay for People kloppen intermediairs vaker aan sinds de strengere handhaving van de Wet DBA. Vooral zzp-bemiddelaars in de zorg maken, zo stelde Reijer Hollander eind 2024 al in een interview in FlexNieuws. “Zij merken dat zorginstellingen geen zzp’ers meer willen inhuren. Maar zij hebben die flexcapaciteit wel nodig. Het alternatief is bijvoorbeeld omkatten naar uitzenden, zeg maar een omgekeerd waterbedeffect. De intermediair kan die flexprofessionals bijvoorbeeld uitzendcontracten bieden. Maar vaak is zo’n zzp-bemiddelaar niet ingericht op het werkgeverschap, niet gecertificeerd en heeft hij nooit zelf verloond. Dus dan komen wij (als backofficedienstverlener, red.) in beeld.”

Voordeel voor de zzp’er is dat hij dan toch kan blijven werken voor verschillende opdrachtgevers. Want die behoefte blijft volgens Hollander. “Ik heb zelf in het verleden ook docenten bemiddeld. Die professionals willen zelf als zelfstandige werken, die willen het vak uitoefenen waarvoor ze zijn opgeleid en niet alle administratie en organisatorische verplichtingen daaromheen.”

De vraag is wel of dat juridisch ook mogelijk is; kun je bij een bedrijf als uitzendkracht gaan werken als je voor datzelfde bedrijf jarenlang als zzp’er hebt gewerkt?

“Opdrachtgevers schrijven zich bij bosjes in om hun externe medewerkers op payroll-basis te laten werken.”
Rianne Koene (Connexie)

Connexie: overstappen op payroll

Om het risico op schijnzelfstandigheid te voorkomen stappen opdrachtgevers ook over van zzp-platformen naar payroll, zo stelt Rianne Koene, CEO bij payrollspecialist Connexie, in haar expertblog op FlexNieuws.

Er is volgens haar een duidelijk beweging in de zzp-markt gaande in de markten waarin Connexie actief is. “Vrijwel elke opdrachtgever in de horeca, leisure, retail en levensmiddelenindustrie is eind vorig jaar begonnen met het afbouwen van het werken met zzp-platformen. In de horeca was het bijvoorbeeld heel gebruikelijk om, naast vaste medewerkers, via zzp-platformen planningen in te vullen. Dat zien we verdwijnen. Die opdrachtgevers schrijven zich bij bosjes bij ons in om hun medewerkers op payroll-basis te laten werken.”
Voordeel voor de opdrachtgever is volgens haar dat de kosten relatief laag blijven in vergelijking met zzp en dat de opdrachtgever door het uitbesteden van het juridisch werkgeverschap geen risico’s meer loopt op boetes of naheffingen als gevolg van de handhaving van de Wet DBA.
Connexie merkt dus wel degelijk dat veel opdrachtgevers stoppen met de inzet van zzp’ers en overstappen over op payroll. En Koene ziet dat veel zzp’ers volgen. Want ook zzp’ers zijn zich steeds meer bewust van het feit dat zij risico lopen op naheffingen. “Voordeel van payrollen voor hen is dat zij nog steeds op meerdere plekken kunnen blijven werken, hun flexibiliteit behouden en direct betaald krijgen.”

ABN AMRO: verschuiving naar detacheren

In hun verwachtingen voor 2025 stelde de ABN AMRO eerder al in FlexNieuws dat zij een sterke terugloop in het aantal zzp’ers, met name in de zorg, het onderwijs en het openbaar bestuur. Volgens sectoreconoom Mario Bersem ligt een verschuiving naar detachering het meest voor de hand. “Wat zelfstandigen drijft is het autonoom kunnen werken. Als zij dat niet langer als zzp’er kunnen doen, is het niet zo’n grote stap om dat op detacheerbasis (bij verschillende opdrachtgevers) te doen.” Ook zijn collega Han Mesters denkt dat er vooral kansen voor detacheerders liggen. “Detacheerders hebben opleidingsbudget beschikbaar en hebben laten zien dat mensen, die in een bepaalde professie zijn opgeleid, toch ook snel weer elders inzetbaar zijn te krijgen.”

Intelligence Group: meer detachering

Ook ZiPconomy meldt op basis van een analyse van Intelligence Group dat er een kentering gaande is. Het marktdatabureau constateert ook dat er een flinke verschuiving is tussen detachering en zzp. 75,2% van alle aanvragen in december betrof een vraag naar (uitsluitend) detachering, in 24,8% van de gevallen werd er om een zzp’er gevraagd. Dit is het hoogste aandeel detachering in opdrachten sinds 2022, toen dit voor het eerst gemeten werd. Deze verschuiving in het laatste kwartaal van 2024 kan lastig los worden gezien van het vervallen van het handhavingsmoratorium.

LindenIT: toegenomen vraag mondjesmaat

Gerbert Jan Valk, mede-oprichter en CEO van detacheerder Linden-IT merkt echter nog maar weinig van die verschuiving van zzp naar detacheren. “Vooralsnog wordt er vanuit de markt slechts mondjesmaat gevraagd naar de mogelijkheden om zzp’ers voortaan te detacheren. Opdrachtgevers zijn wel degelijk goed geïnformeerd over de gevolgen van de handhaving van de Wet DBA, maar hebben er tot nu toe niet veel mee gedaan. Ik verwacht dat die vraag in de loop van het jaar wel zal toenemen als meer opdrachtgevers gaan inzien dat het inzetten van zzp’ers niet meer zo gemakkelijk is als voorheen. Dus ik zie wel kansen voor ons detacheerders.”

Linden-IT heeft zelf wel een aantal zzp’ers die zij bemiddelden omgezet naar een vast dienstverband (om als gedetacheerde voortaan te werken, red.) Maar dat geldt volgens Valk alleen voor die gevallen waarvoor het werken als zzp’er ‘niet langer houdbaar’ was. Voor ‘zwaardere’ kandidaten is dit meestal geen optie, legt hij uit. “Die zien het als een inbreuk op hun vrijheid en financiële situatie als zij niet meer zelfstandig kunnen zijn.”
Valk benadrukt dat het ook niet zo is dat interim-klussen niet meer mogen worden uitgevoerd door zzp’ers. “Als je maar duidelijke voorwaarden stelt, zoals het begin en eind van een project, en de verantwoordelijkheid (leiding en toezicht, red.) goed vastlegt, et cetera. Dan is het heel logisch om een interimmer in te zetten.”

Alertec: zelf opleiden en detavast

“De uitdaging voor 2025 is de zzp-bemiddeling (door de strengere handhaving van de Wet DBA. red.)”, stelt Johan Nijp (directeur Alertec Group, een middelgrote uitzendorganisatie in het Noorden van het land in met name technische sectoren. Nijp ziet in de praktijk dat zzp’ers zich terugtrekken en opdrachtgevers minder zzp’ers inhuren (op uurbasis) – alles om niet het risico op schijnzelfstandigheid te lopen. “Dat merken wij zeker. Het probleem is dat het lastig is die mensen te vervangen. Hoe gaan werkgevers die lege plekken invullen?”
Als oplossing kiest Alertec ervoor zelf mensen op te leiden. “We zijn een campagne gestart om mensen die wel een opleiding hebben in de metaal, maar niet in de metaalindustrie werken, terug te halen naar de metaalsector. Daar is heel veel animo voor. Zij worden opgeleid door een eigen praktijkbegeleider, krijgen na de proefperiode een baangarantie en we spreken met bedrijven af dat zij die mensen na een bepaalde periode mogen overnemen (detavast).”

Schijnzelfstandigheid in fasen aanpakken

Om het risico op schijnzelfstandigheid te voorkomen neemt Alertec overigens ook zzp’ers in eigen dienst om hen vervolgens te detacheren. Maar dat wil niet elke zzp’er, weet Nijp, die dan ook met lede ogen moet aanzien dat sommige zzp’ers naar de concurrent stappen en daar gewoon doorgaan. Met het risico als schijnzelfstandige te worden bestempeld en in de problemen te komen.

Het zou volgens Nijp beter zijn geweest als de overheid de schijnconstructies in fases had aangepakt. Zijn voorstel: begin met een minimum tarief van € 35. En eis dan in een volgende fase bijvoorbeeld van zzp’ers dat ze een eigen website hebben, een eigen bus of eigen materiaal hebben. (Dus echt ondernemer zijn, red.) “Dan zouden er in 2028 al veel minder schijnzelfstandigen zijn. En dan zou er een veel zachtere landing zijn geweest dan nu het geval is.”

Lees ook: Het zzp-dossier en wetgeving in 2025: harde of zachte landing? Vier voorspellingen van vier experts